Կարո՞ղ են Ասիան և Եվրոպան փրկել համաշխարհային տնտեսությունը

Գլոբալ ցնցումների մերձեցումը

Աշխարհը բախվում է տնտեսական և աշխարհաքաղաքական ցնցումների կատարյալ փոթորկի: Տեքստում ընդգծվում են մի քանի առանցքային խնդիրներ.

• Համաշխարհային առևտրային համակարգի խափանում. ԱՄՆ-ը, Դոնալդ Թրամփի «Ամերիկան առաջինը» («America First») քաղաքականության շրջանակներում, բնութագրվում է որպես անկայուն սակագնային քաղաքականություն ունեցող երկիր: Նրա «փոխադարձ սակագները» նկարագրվում են որպես Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) առավել բարենպաստ ազգի (ԱԲԱ) սկզբունքի և ԱՄՆ-ի՝ սակագները «սահմանված դրույքաչափերից» բարձրացնելու պարտավորությունների խախտում: Սա խաթարել է կանոնների վրա հիմնված համակարգը, որը տասնամյակներ շարունակ եղել է համաշխարհային առևտրի հիմքը: 2025 թվականի կեսերին ԱՄՆ-ը խիստ պաշտպանական մաքսատուրքեր էր սահմանել տարբեր ապրանքների, այդ թվում՝ պողպատի, ալյումինի և ավտոմեքենաների վրա, ինչի արդյունքում ԱՄՆ-ի միջին արդյունավետ սակագնային դրույքաչափը զգալիորեն աճել էր:
• Աշխարհաքաղաքական հակամարտություններ և մատակարարման շղթայի վերադասավորում. Մերձավոր Արևելքում ռազմական հակամարտությունները վտանգ են ներկայացնում առևտրային ուղիների և նավթի արդյունահանման համար: Միաժամանակ, աշխարհաքաղաքական նկատառումներից ելնելով, շարունակվում է մատակարարման գլոբալ շղթաների լայնածավալ վերադասավորումը:
• ԱՄՆ-ի ֆինանսական վստահության և դոլարի հուսալիության էրոզիա. Տեքստում մտահոգություն է հայտնվում դոլարով արտահայտված ակտիվների անվտանգության վերաբերյալ՝ կապված ԱՄՆ-ի ծախսերի մեծ օրինագծի և ֆինանսական վիճակի թուլացման հետ: Կոնգրեսի բյուջետային գրասենյակը կանխատեսել էր ԱՄՆ պարտքի զգալի աճ, և տեքստում նշվում է, որ դաշնային կառավարության պարտքը կարող է հասնել ՀՆԱ-ի 134%-ի՝ Թրամփի պաշտոնավարման ավարտին: 2025 թվականի կեսերի դրությամբ պետական պարտքն արդեն ՀՆԱ-ի շուրջ 97%-ն է, իսկ պարտքի սահմանաչափը 2025 թվականի հունվարին վերականգնվել է 36.1 տրիլիոն դոլարի:
• Կլիմայի և շրջակա միջավայրի փլուզում. Կլիմայի և շրջակա միջավայրի փլուզման ռիսկն ավելացել է, հատկապես այն բանից հետո, երբ 2025 թվականի հունվարին Թրամփի վարչակազմի օրոք ԱՄՆ-ը երկրորդ անգամ դուրս եկավ Փարիզի կլիմայական համաձայնագրից:

2. Ասիայի և Եվրոպայի ընդհանուր խոցելիությունը

Հոդվածում ընդգծվում է, որ Ասիան և Եվրոպան հատկապես խոցելի են այս ցնցումների նկատմամբ մի քանի պատճառով.

• Ինտեգրումը համաշխարհային առևտրային համակարգին. Երկու տարածաշրջաններն էլ խորապես ինտեգրված են համաշխարհային առևտրային համակարգին և կախված են կանոնների վրա հիմնված բաց առևտրից:
• ԱՄՆ-ի ֆինանսական վստահության կորստի ազդեցությունը. Երկու տարածաշրջաններն էլ կարող են զգալիորեն տուժել ԱՄՆ-ի ֆինանսական վստահության կորստից: Շատ ասիական երկրների արտարժույթի պահուստները մեծապես կշռված են դոլարային ակտիվներով, իսկ նրանց արտաքին առևտրի մեծ մասը հաշվարկվում է դոլարով: Եվրոպան նույնպես կախված է դոլարակենտրոն համակարգից՝ իրացվելիության, առևտրի ֆինանսավորման և ֆինանսական ռիսկերի կառավարման համար:
• Կլիմայի փոփոխության սպառնալիքը. Կլիմայի փոփոխությունը լուրջ սպառնալիք է բոլոր երկրների համար, սակայն Եվրոպան զգալիորեն նվիրված է մաքուր էներգիայի անցմանը, ինչը նրան հատկապես զգայուն է դարձնում կլիմայական գլոբալ համագործակցության թուլացման նկատմամբ:

3. Առաջարկվող համատեղ լուծումներ

Հոդվածում ասվում է, որ Ասիան և Եվրոպան ավելի շատ օգուտ կքաղեն համագործակցությունից, քան առանձին հեջավորման ռազմավարություններից: Առաջարկվում է եռամաս մոտեցում.

Ա. Առևտրի ճակատում.

• 

  Բնական պաշարների դիվանագիտության նուրբ արվեստը

  Ընդլայնված շրջանակ. Ասիան և Եվրոպան պետք է ստեղծեն ընդլայնված առևտրային շրջանակ Եվրամիության (ԵՄ) և Ասիայի երկու խոշոր առևտրային դաշինքների՝ Տարածաշրջանային համապարփակ տնտեսական գործընկերության (RCEP) և Անդրխաղաղօվկիանոսյան գործընկերության համապարփակ և առաջադեմ համաձայնագրի (CPTPP) միջև:

• ԱՀԿ կանոնների պահպանում. Այս շրջանակը պետք է պահպանի ԱՀԿ-ի արդյունավետ կանոնները, ինչպիսին է ԱԲԱ սկզբունքը, որոնք նպաստել են առևտրին վերջին 70 տարիների ընթացքում:
• ԱՀԿ կանոնների բարելավում. Առաջնորդները պետք է ձգտեն բարելավել ԱՀԿ-ի թերի կանոնները, ներառյալ դրանք, որոնք կարգավորում են սուբսիդիաները և պետական ընկերությունների վարքագիծը:
• Վեճերի լուծման մեխանիզմի վերակենդանացում. Նրանք պետք է աշխատեն վերակենդանացնելու ԱՀԿ-ի վեճերի լուծման մեխանիզմը՝ հնարավոր է եռապատկելով վերաքննիչ մարմնի դատավորների թիվը: 2025 թվականի կեսերի դրությամբ Վերաքննիչ մարմինը դեռևս ի վիճակի չէր առևտրային վեճերի վերաբերյալ պարտադիր բանաձևեր տրամադրել, ինչը շարունակվում է 2019 թվականի վերջից: ԵՄ-ն առանցքային մասնակից է Բազմակողմ ժամանակավոր վերաքննիչ արբիտրաժային համաձայնագրում (MPIA)՝ որպես ժամանակավոր լուծում:

Բ. Կլիմայական ճակատում.

• Ընդհանուր ածխածնային սակագնային շրջանակ. Որպեսզի այլ երկրներ (օրինակ՝ Արգենտինան) չհետևեն ԱՄՆ-ի օրինակին՝ դուրս գալով Փարիզի համաձայնագրից, Ասիան և Եվրոպան պետք է ձևավորեն ընդհանուր ածխածնային սակագնային շրջանակ: Սահմանելով նույն պատժամիջոցները ածխածնային ինտենսիվ ներմուծումների համար՝ նրանք կարող են հզոր խթան ստեղծել ածխաթթվացման գործընթացը շարունակելու համար:
• Միջազգային համագործակցություն. Տեքստում ընդգծվում է Եվրոպա-Ասիա կայունության համագործակցության նկատմամբ աճող հետաքրքրությունը, որի գագաթնաժողովը 2025 թվականի մայիսին կենտրոնացել է արհեստական բանականության և կայունության ոլորտում համագործակցության վրա:

Գ. Միջազգային ֆինանսների ոլորտում.

• Կայուն համակարգի կառուցում. Նպատակը ոչ թե ԱՄՆ դոլարը որպես գերակշռող համաշխարհային արժույթ փոխարինելն է, այլ ռիսկերի կառավարման և դիվերսիֆիկացման համար ավելի շատ գործիքներ առաջարկելը:
• Նոր ֆինանսական գործիքներ.
  • Նոր ստաբիլքոինը կարող է կապվել եվրոյի կամ ասիական խոշոր արժույթներից մեկի հետ:
  • Կենտրոնական բանկերը կարող են ձևավորել արժույթի փոխանակման համաձայնագրերի ցանց, որոնք անկախ են ԱՄՆ դոլարից:
• Բազմակողմ պարտքի թեթևացում. Երկրները կարող են աշխատել ցածր եկամուտ ունեցող երկրների համար պարտքի թեթևացման ավելի ամուր բազմակողմ շրջանակի ուղղությամբ՝ հենվելով Եվրոպական ներդրումային բանկի, Ասիական զարգացման բանկի, Ասիական ենթակառուցվածքների ներդրումային բանկի, Աֆրիկյան զարգացման բանկի և ինքնիշխան վարկատուների Փարիզյան ակումբի միջև համագործակցության վրա:

Տեքստում ընդունվում է, որ այս լուծումներին հասնելը դժվար կլինի՝ հաշվի առնելով յուրաքանչյուր տարածաշրջանային դաշինքի ներսում երկրների միջև առկա լարվածությունը, սակայն ընդգծվում է, որ այլընտրանքը շատ ավելի թանկ կլինի Ասիայի, Եվրոպայի և աշխարհի մնացած հատվածի համար: