Եթե Թրամփը վերադառնա

Ի՞նչ կնշանակի Դոնալդ Թրամփի երկրորդ նախագահությունը ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության և աշխարհի համար: Թեև մարդն անկանխատեսելի է, նրա առաջին ժամկետը և պահվածքը`սկսած վերընտրությունը ձախողելուց հետո 2020 թվականին, բազմաթիվ հուշումներ են տալիս, որոնցից ոչ մեկը մխիթարական չի լինի Ամերիկայի դաշնակիցներին: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Յոսեփ Ս. Ջունիորը project-syndicate-ում:

Քանի որ սկսվում է 2024-ի ԱՄՆ-ի նախագահական նախնական քարոզարշավի սեզոնը, ամենահավանական եզրափակիչ մրցավեճը նախագահ Ջո Բայդենի և Դոնալդ Թրամփի միջև ռևանշն է: Դատելով 2020 թվականի ընտրական քարտեզից՝ Բայդենը լավ դիրքավորված կլինի( well-placed) հաղթանակի համար։ Բայց ամերիկյան քաղաքականությունն անկանխատեսելի է, և առողջապահական, իրավական կամ տնտեսական ցանկացած անակնկալ կարող է փոխել հեռանկարը: Ուստի օտարերկրյա շատ ընկերներ ինձ հարցնում էին, թե ինչ կլինի ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության հետ, եթե Թրամփը վերադառնա Սպիտակ տուն:

Հարցը բարդանում է այն հանգամանով, որ ինքը՝ Թրամփը, անկանխատեսելի է։ Նախագահությունը իր առաջին քաղաքական պաշտոնն էր, և նրա անցյալը վերածվեց խիստ ոչ ավանդական քաղաքական ոճի: Նրա հաջողությունը որպես ռեալիթի հեռուստատեսության աստղ նշանակում էր, որ նա միշտ կենտրոնացած էր տեսախցիկի ուշադրությունը պահելու վրա — հաճախ հայտարարություններով, որոնք ավելի զզվելի էին, քան ճշմարիտ և վարքագծի սովորական նորմերը խախտելով:

Թրամփը նաև հասկացավ, որ ինքը կարող է մոբիլիզացնել դժգոհությունը՝ դատապարտելով համաշխարհային առևտրի անհավասար տնտեսական հետևանքները, բորբոքելով ներգաղթի և մշակութային փոփոխությունների հանդեպ դժգոհությունը, հատկապես տարեց սպիտակամորթ տղամարդկանց շրջանում, ովքեր չունեն քոլեջի կրթություն:

Դեռևս 2016 թվականին շատերն ակնկալում էին, որ Թրամփը կտեղափոխվի կենտրոն՝ ընդլայնելու իր քաղաքական գրավչությունը, ինչպես կանեին նորմալ քաղաքական գործիչները: Փոխարենը, նա շարունակեց խաղալ իր հավատարիմ բազայի վրա, որը նա օգտագործում էր որպես հարված իր կուսակցության ցանկացած կոնգրեսականի դեմ, որը համարձակվում էր քննադատել կամ հակասել իրեն: Այն հանրապետականները, ովքեր բացահայտորեն ընդդիմանում էին նրան, հակված էին տանուլ տալ իրենց փրայմերիզները Թրամփի հավանությանն արժանացած մրցակիցներին: Արդյունքում Թրամփը գրեթե լիակատար վերահսկողություն է հաստատել Հանրապետական կուսակցության նկատմամբ։

2020 թվականի ընտրություններում, այնուամենայնիվ, ծայրահեղ աջերին ուղղված նրա կոչը կարող է արժենալ նրան որոշ չափավոր հանրապետականների և առանցքային նահանգների անկախների աջակցությունը: Որպես նախագահ՝ Թրամփը տարբերվում էր իր բոլոր նախորդներից։ Նա հաճախ հայտարարում էր նոր քաղաքականության մասին  (կամ կաբինետի քարտուղարների պաշտոնանկության մասին) Twitter-ում և կարծես թե քմահաճույքով: Այսպիսով, նրա վարչակազմը բնութագրվում էր բարձրաստիճան անձնակազմի հաճախակի փոփոխություններով և քաղաքական հակասական ուղերձներով, որոնցով նախագահը ստորադասում էր իր բարձրաստիճան պաշտոնյաներին: Այն, ինչ նա կորցրեց կազմակերպչական համախմբվածության մեջ, այնուամենայնիվ, նա լրացրեց իր գրեթե լիակատար գերակայությամբ օրակարգում: Անկանխատեսելիությունը Թրամփի ամենահզոր քաղաքական գործիքներից մեկն էր:

Քանի որ Թրամփը խորապես քաղաքական հայացքներ ունի, դրանք ավելի շատ ընտրողական են, քան ավանդաբար հանրապետական: Նա երկար ժամանակ արտահայտել է պրոտեկցիոնիստական կարծիքներ առևտրի վերաբերյալ և ուղղորդել ազգայնական դժգոհությունը՝ պնդելով, որ Ամերիկայի դաշնակիցներն օգտվում են դրանից: Նա բացահայտորեն վիճարկել է 1945 թվականից հետո կայացած կոնսենսուսը ազատական միջազգային կարգի վերաբերյալ և ՆԱՏՕ-ն հնացած հռչակել, ինչի հետևանքով Ջոն Բոլթոնը՝ ազգային անվտանգության նախկին խորհրդականներից մեկը, մտահոգվել է, որ վերընտրվելու դեպքում ԱՄՆ-ին դուրս կբերի դաշինքից: Իր հերթին Թրամփը վերջերս խոստացել է «ավարտել այն գործընթացը, որը մենք սկսել ենք իմ վարչակազմի օրոք՝ ֆունդամենտալ վերագնահատելով ՆԱՏՕ-ի նպատակը»:

Որպես նախագահ՝ Թրամփը դուրս եկավ Փարիզի կլիմայական համաձայնագրից և հրաժարվեց Անդրխաղաղօվկիանոսյան գործընկերությունից, որի շուրջ բանակցել էր նախագահ Բարաք Օբաման: Նա թուլացրեց Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը; սահմանել է մաքսատուրքեր պողպատի և ալյումինի ներմուծման համար դաշնակիցներից, առևտրային պատերազմ է սկսել Չինաստանի դեմ, դուրս է եկել Իրանի միջուկային համաձայնագրից, քննադատել է G7-ին և գովաբանել է ավտորիտար առաջնորդներին, ովքեր հայտնի են մարդու իրավունքների ոտնահարման մասին:

Հարցումները ցույց են տալիս, որ Ամերիկյան փափուկ ուժը զգալիորեն նվազել է Թրամփի տարիներին։ Թեև թվիթերը կարող է օգնել գլոբալ օրակարգ ստեղծելուն, դրանց երանգն ու էությունը նաև կարող են վիրավորել այլ երկրներին: Թրամփը շատ քիչ ուշադրություն դարձրեց մարդու իրավունքներին, և նրա ելույթները կարճ շեղում էին ժողովրդավարության սկզբունքներին, որոնք բոլոր նախագահները պաշտպանում էին՝ Ջիմի Քարթերից և Ռոնալդ Ռեյգանից սկսած: Նույնիսկ քննադատները, ովքեր ողջունում էին Չինաստանի նկատմամբ Թրամփի ավելի կոշտ դիրքորոշումը, նրան մեղադրում էին դաշնակիցների հետ չաշխատելու համար չինական վարքագծին արձագանքելիս: Ավելին, Թրամփը նվազեցրեց այն առավելությունները, որոնք Ամերիկան երկար ժամանակ վայելում էր որպես առաջատար ազդեցիկ երկիր համաշխարհային ինստիտուտների շրջանակում:

Այսպիսով, ի՞նչ կլինի Թրամփի երկրորդ ժամկետի պայմաններում: Հիշեցնենք, որ 2016 թվականի ընտրություններից առաջ 50 հանրապետական ազգային անվտանգության նախկին պաշտոնյաներ ստորագրել էին հայտարարություն, որում զգուշացնում էին. … Թրամփն այս քննադատական հատկանիշներից ոչ մեկը չունի: Նա չի խրախուսում հակասական տեսակետները։ Նա զուրկ է ինքնատիրապետումից և բուռն է գործում։ Նա չի կարող հանդուրժել անձնական քննադատությունը։ Նա անհանգստացրել է մեր ամենամոտ դաշնակիցներին իր անկանոն պահվածքով»։ Երբ Թրամփը հաղթեց, այս քննադատները դուրս մնացին նրա վարչակազմում որևէ դերից, ինչը, հավանաբար, նորից կկրկնվի:

Որպես քաղաքական առաջնորդ, որը ձեռնամուխ է եղել իշխանության համախմբմանը, Թրամփը ակնհայտորեն ապացուցել է, որ կարող է: Բայց կառավարման մեջ նրա խառնվածքը ցույց է տվել, որ նա զուրկ է հուզական ինտելեկտից, որը հիմք է հանդիսացել հաջողությանը այնպիսի նախագահների, ինչպիսիք են Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտը և Ջորջ Հ. Բուշը:

Դատելով Թրամփի՝ որպես նախկին նախագահի պահվածքից՝ ոչինչ չի փոխվել. Նա չի ցանկանում ընդունել 2020 թվականի իր պարտությունը, և հաջորդ տարվա ընտրություններից հետո Սպիտակ տուն վերադառնալու նրա արշավը պարունակել է ծայրահեղ հայտարարություններ, որոնք մոբիլիզացնում են նրա հավատարիմ բազան: Եթե նրան հաջողվի, ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության միակ կանխատեսելի հատկանիշը կլինի անկանխատեսելիությունը։