Բոլորս չափազանց լուրջ խնդրի առաջ ենք կանգնած. այլևս ժամանակ չկա սպասելու

Դուբայում մեկնարկել է այս տարվա ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովը (COP28): Կախված այն հանգամանքից, թե ում եք հարցնում, հեռանկարը տատանվում է խորը վատատեսականից մինչև զգուշավոր լավատեսական: Բայց կա մի բան, որի շուրջ գրեթե բոլորը համաձայն են. արդյունավետ կլիմայական գործողություններն ավելի հրատապ են, քան երբևէ: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Նոբելյան մրցանակակիր Մայքլ Սփենսը project-syndciate-ում(COP28 Can Deliver Progress on Climate Change, but Will It?):

Հրատապության այս ընդհանուր զգացումը շատ կարևոր է COP28-ում: Ակնկալվում է, որ կմասնակցեն մոտ 70,000 պատվիրակներ, այդ թվում՝ Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի բոլոր կողմերի ներկայացուցիչներ և մի շարք այլ շահագրգիռ կողմեր՝ բիզնեսի առաջնորդներից մինչև կլիմայագետներ: Դիմակայելու նման բարդ, բազմակողմ մարտահրավերին՝ անհրաժեշտ է գլոբալ գործողություն կառավարության, տնտեսության և հասարակության բոլոր մակարդակներում, և աճող գիտակցությունը, որ ժամանակը սպառվում է, պետք է նպաստի դրա խթանմանը:

Թեև լայնածավալ գործողությունները կարևոր են, այնուամենայնիվ, փաստն այն է, որ ընդամենը մի քանի հիմնական դերակատարներ ունեն գլոբալ արտանետումների արմատական կրճատման ուժ: Ջերմոցային գազերի արտանետումների ավելի քան 60%-ն արտադրվում է ընդամենը վեց տնտեսության կողմից՝ Չինաստան, ԱՄՆ, Հնդկաստան, Եվրամիություն, Ռուսաստան և Բրազիլիա (ըստ ընդհանուր արտանետումների հերթականության): Նրանք պետք է առաջնորդություն ստանձնեն ոչ միայն սեփական արտանետումների կրճատման, այլ նաև վերականգնվող էներգիայի և գլոբալ էներգետիկ անցման համար անհրաժեշտ այլ տեխնոլոգիաների զարգացման ու տարածման առաջխաղացման գործում:

Գլոբալ տաքացումը կարող է տրիլիոններ արժենալ մեզ

Արժե առանձնացնել մի քանի ուշագրավ ձեռքբերումներ։ Ցուցակում հայտնված բարձր եկամուտ ունեցող տնտեսություններն արդեն հասել են առավելագույն արտանետումների:

Իր հերթին ակնկալվում է, որ Չինաստանը կհասնի արտանետումների գագաթնակետին մինչև 2030 թվականը: Ավելին, այն դարձել է համապատասխան տեխնոլոգիաների կարևոր աղբյուր, այդ թվում՝ արևային պանելների, էլեկտրական մեքենաների և մարտկոցների: Եթե այն կարողանա ածխաթթվացնել՝ առանց իր զարգացումը շեղելու, հզոր նախադեպ կստեղծի մնացած զարգացող աշխարհի համար:

Ասել է թե, այնպիսի երկրի համար, ինչպիսին Հնդկաստանն է, որն իր ապագայում դեռևս հսկայական աճ ունի, գագաթնակետը, հավանաբար, ավելի հեռավոր է: Իրականում, բացառելով տեխնոլոգիական ինչ-որ հրաշք, Հնդկաստանի արտանետումները, հավանաբար, կաճեն ևս առնվազն 10-15 տարի: Այնուամենայնիվ, դրանք առայժմ մնում են համեմատաբար ցածր՝ տարեկան 2 տոննայից պակաս մեկ անձի համար — մակարդակ, որին զարգացած տնտեսությունները կարող են միայն ձգտել: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում տարեկան արտանետումները 2020 թվականին մեկ շնչի հաշվով կազմել են 13 տոննա: Աշխարհի խոշոր արտանետողները պետք է օգտագործեն COP28-ը՝ որպես հնարավորություն մշակելու համակարգված քաղաքականություն՝ արագորեն նվազեցնելու իրենց ածխածնի հետքերը:

Մեկ այլ խոստումնալից զարգացում է այն, որ գյուղատնտեսությունը, ի վերջո, կարծես թե արժանանում է իր արժանի ուշադրությանը:

Այնուամենայնիվ, ավելի խոստումնալից նորությունն այն է, որ ածխածնի փոխհատուցման պահանջարկը՝ և՛ կամավոր, և՛ մանդատային, ավելի ուժեղ է, քան երբևէ: Եթե ճիշտ իրականացվի, ապա ածխածնի փոխհատուցման շուկան կխթանի ֆինանսավորումը կլիմայի փոփոխության մեղմացման համար, հատկապես այն վայրերում, որտեղ նման ներդրումները կլինեն առավել ծախսարդյունավետ — այսինքն՝ զարգացող տնտեսություններ, որոնք չունեն ռեսուրսներ՝ ֆինանսավորելու մեղմացնող միջոցառումներ:

Ածխածնի օֆսեթով արդյունավետ շուկաների զարգացումը պետք է հաղթահարի առնվազն երկու հիմնական մարտահրավեր: 1) Հավաստագրման վստահելի գործընթացի մշակումն ու կիրառումը կարևոր է՝ ապահովեու, որ ածխածնի փոխհատուցմամբ գնումները ֆինանսավորեն այնպիսի նախագծեր, որոնք իրականում նվազեցնում են գլոբալ արտանետումները կամ նվազեցնում ածխածնի քանակը մթնոլորտում: Սա ավելի դժվար է, քան թվում է. շատ ակտորներ ավելի շատ մտահոգված են օպտիկայով, քան ազդեցությունով: Վերջին ուսումնասիրություններից մեկի համաձայն՝ արտանետումների փոխհատուցման 50 լավագույն նախագծերից 39-ը հավանաբար «անարժեք են»՝ «մեկ կամ մի քանի հիմնարար ձախողման պատճառով, որը խաթարում է արտանետումների խոստացված կրճատումները»։

 Գլոբալ անվտանգությունն անասելի վտանգված է

Ածխածնի փոխհատուցման շուկաների արդյունավետությունն ու վստահելիությունը ամրապնդելու համար COP28-ը պետք է կազմի համապատասխանության չափանիշների մի շարք:

Սակայն չափանիշները միայն սկիզբն են: Գլոբալ առումով կառավարությունները չունեն հարկաբյուջետային հնարավորություններ՝ ֆինանսավորելու ներդրումները, որոնք անհրաժեշտ են զուտ զրոյական արտանետումների հասնելու համար: Այսպիսով, անհրաժեշտություն կա բացելու մեծ քանակությամբ մասնավոր և ինքնիշխան կապիտալ:

Այդ նպատակով մենք պետք է ապահովենք, որ կլիմայի մեղմացման ծրագրերում ներդրումների ռիսկերի ճշգրտված եկամտաբերությունը մրցունակ լինի այլընտրանքային ներդրումային տարբերակների հետ: Խնդիրն այն է, որ զարգացող շատ երկրներում երկրին հատուկ ռիսկերը — ինչպիսիք են արտաքին ցնցումների նկատմամբ խոցելիությունը, ներառյալ կլիմայական ցնցումները — բարձրացնում են կապիտալի արժեքը: Այդ իսկ պատճառով բազմակողմ զարգացման ինստիտուտները, ինչպիսին է Համաշխարհային բանկը, պետք է հանդես գան որպես բանիմաց համաներդրողներ՝ կիսելով ռիսկերը մասնավոր ներդրողների հետ: Այս հաստատությունների կապիտալիզացիայի ավելացումը կուժեղացնի նրանց կարողությունը՝ իրականացնելու այս կարևոր գործառույթը:

COP28-ի վերջնական առաջնահերթությունը վերջերս համաձայնեցված Կորուստների և վնասների հիմնադրամի գործառնականացումն է, որը նախատեսված է՝ փոխհատուցելու խոցելի երկրներին կլիմայական աղետների հետևանքների համար: Լավ հիմքեր կան հավատալու, որ COP28-ը կարող է առաջընթաց ապահովել այս ճակատում և վերը նշված բոլոր ոլորտներում: Իրական փորձությունը կգա այն բանից հետո, երբ ակտորները պետք է կատարեն իրենց պարտավորությունները: