Գլոբալ անվտանգությունն անասելի վտանգված է
«Ներկայիս միտումները մեր մոլորակին տանում են դեպի փակուղային երեք աստիճան ջերմաստիճանի բարձրացում», — վերջերս զգուշացրել է ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշը: Նա ճիշտ է: Եթե մենք վճռական չգործենք — սկսած Դուբայում ընթացող Միավորված ազգերի կազմակերպության Կլիմայի փոփոխության կոնֆերանսից (COP28) — այն սպառնալիքը, որ կլիմայի փոփոխությունը ներկայացնում է մարդկության համար, կդառնա ոչ պակաս գոյաբանական: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Ժոզեպ Բորելը(Josep Borrell) և Վոպկե Հոեկստրան(Wopke Hoekstra) project-syndicate-ում(Europe Knows that Climate Action Is Vital to Global Security):
Արդեն իսկ կլիմայի փոփոխությունը հակամարտության և անկայունության ռիսկի հիմնական բազմապատկիչն է: Եղանակային ծայրահեղ իրադարձությունները, ինչպիսիք են ջրհեղեղները և շոգերը, ամեն տարի հանգեցրել են ավելի քան 20 միլիոն մարդու բռնի տեղահանման՝ սկսած 2008 թվականից։
Ջրի սակավությունը և սննդի պակասը հրահրում են կատաղի հակամարտություններ Սահելում և աշխարհի այլ մասերում: Կլիմայի փոփոխության նկատմամբ առավել խոցելի 20 երկրներից 12-ը հակամարտությունների մեջ են: Ավտորիտար երկրներն օգտվում են իրարանցումից՝ փորձելով ազդեցություն ձեռք բերել փխրուն կառավարությունների վրա և ապահովել հումքի հասանելիություն: Եթե մեղմացման և հարմարվողականության մեր ջանքերը չհավասարվեն կլիմայական ճգնաժամին, այս միտումները կարագանան և կտարածվեն՝ իսկապես աղետալի արդյունքներով:
Այս գագաթնաժողովը կփրկի՞ աշխարհը
Եվրամիությունն իր գործն անում է` խուսափելու նման արդյունքից։ Եվրոպական Կանաչ գործարքով մենք նպատակ ունենք մինչև 2030 թվականը նվազեցնել մեր ջերմոցային գազերի արտանետումները առնվազն 55%-ով, ապահովել, որ մեր էներգիայի ավելի քան 42,5%-ը ստացվի վերականգնվող աղբյուրներից և բարձրացնել էներգաարդյունավետությունը առնվազն 11,7%-ով: Մենք ձգտում ենք դառնալ կլիմայական չեզոք մինչև 2050 թվականը:
Այս նպատակներին հասնելու մեր ռազմավարության առանցքը ածխաթթու գազի արտանետումների վրա գին դնելն է: Բայց միայն ԵՄ արտադրության վրա ածխածնի գին սահմանելը վտանգում է պարզապես ածխածնի ինտենսիվ գործունեությունը մեր սահմաններից դուրս մղել: Նման «ածխածնի արտահոսքը» կնշանակի աշխատատեղերի կորուստ ԵՄ-ում՝ առանց համաշխարհային արտանետումների կրճատման:
Այդ իսկ պատճառով մենք կիրառեցինք ածխածնի սահմանների ճշգրտման մեխանիզմը (CBAM), որը երաշխավորում է, որ ածխածնի ինտենսիվ ներմուծման համար ածխածնի գինը ենթակա է եվրոպական ապրանքների վրա դրված գնին: Սա պրոտեկցիոնիզմ չէ։ Ավելի շուտ, սա անհրաժեշտ քայլ է ապահովելու, որ ածխաթթվացման մեր հավակնոտ միջոցառումներն օգտակար լինեն գլոբալ կլիմայի համար:
Մենք նաև ցանկանում ենք պատասխանատվություն ստանձնել ԵՄ-ից դուրս մեր ներմուծվող ապրանքների սպառման հետևանքով առաջացած ջերմոցային գազերի արտանետումների համար, ինչի պատճառով մենք «կանաչապատում» ենք մեր առևտրային քաղաքականությունը(we are “greening” our trade policy)։ Մասնավորապես, մենք ցանկանում ենք ապահովել, որ մեր ներմուծած ապրանքներն այլևս չնպաստեն անտառահատմանը — կլիմայի և կենսաբազմազանության ամենամեծ սպառնալիքներից մեկը: Մենք գիտենք, որ ԵՄ այս օրենքից բխող պահանջները լարվածություն են առաջացնում մեր որոշ գործընկերների հետ։ Մենք պատրաստ ենք աջակցել նրանց այս միջոցառումների իրականացման գործում և միասին հաղթահարել անտառահատումների մարտահրավերը:
Կանաչ անցումը ցնցելու է ուժերի համաշխարհային հավասարակշռությունը։ ԵՄ-ի համար այս գործընթացը ենթադրում է և՛ օգուտներ, և՛ ռիսկեր։ Մի կողմից, sa կնվազեցնի մեր կախվածությունը հանածո վառելիքից: Մյուս կողմից, sա կարող է ստեղծել նոր կախվածություններ, օրինակ՝ կարևոր հումք արտադրողներից: Այդ արդյունքից խուսափելը և մեր անվտանգությունն ամրապնդելը մեզանից պահանջում է ապահովել մատակարարման բազմազանությունը: Այդ նպատակով մենք պետք է ամրապնդենք մեր կապերը Աֆրիկայի, Լատինական Ամերիկայի և Հարավային Ասիայի հետ՝ զարգացնելով հարմարեցված գործընկերություններ, որոնք թույլ են տալիս հավելյալ արժեք և աշխատատեղեր ստեղծել մեր գործընկեր երկրներում:
Մենք այլևս ապրում ենք լրիվ նոր իրականությունում
Թեև Եվրոպան կրում է պատմական կարևոր պատասխանատվություն կլիմայի փոփոխության համար, մենք այսօր կազմում ենք գլոբալ արտանետումների ընդամենը 7,5%-ը, ինչը նշանակում է, որ մեր տանը կատարվող գործողությունները կարող են միայն սահմանափակ ազդեցություն ունենալ աշխարհի կլիմայի վրա: Կլիմայի փոփոխության միակ լուծումը գլոբալ տարբերակն է։ Այն ժամանակ, երբ բազմակողմանիությունն աճող ճնշման տակ է, համաձայնությունը, թե ինչպես պետք է հասնել Փարիզի COP21-ում սահմանված նպատակներին, ոչ միայն ապահով ապագա կապահովի մեր երեխաների համար, այլ նաև ցույց կտա, որ բազմակողմ հաստատությունները դեռ կարող են արդյունք տալ:
COP28-ը պետք է աշխարհը տեղափոխի ավելի բարձր մեխանիզմ: ԵՄ-ն հավատարիմ է հանածո վառելանյութերի և բոլոր հանածո վառելիքի սուբսիդիաների աստիճանական վերացմանը, էներգաարդյունավետության միջոցառումների կրկնապատկմանը և վերականգնվող էներգիայի հզորությունների եռապատկմանը ամբողջ աշխարհում: Բայց սա իրականացնելու համար մեզ անհրաժեշտ է արդյունաբերական մյուս տնտեսությունների, ինչպես նաև Չինաստանի շահաբաժինը, որը, չնայած վերականգնվող էներգիայի ոլորտում իր հսկայական առաջընթացին, դեռ ավելի շատ ածուխ է այրում, քան մնացած աշխարհը միասին վերցրած:
Կանաչ անցումը կհաջողվի միայն այն դեպքում, եթե այն արդար և ձեռնտու լինի բոլորին: Կլիմայից առավել խոցելի երկրները քիչ են նպաստել կլիմայի փոփոխությանը, սակայն ռիսկի են դիմում կրել դրա հիմնական մասը: Թեև նրանք պետք է լինեն զուտ զրոյական արտանետումների գլոբալ մրցավազքի մաս, նրանք կարիք ունեն և արժանի են ավելի մեծ աջակցության, երբ խոսքը վերաբերում է կլիմայական հարմարվողականությանը և կանաչ էներգիայի անցմանը: ԵՄ-ն պատրաստ է տրամադրել նման աջակցություն և օգնել մեր գործընկերներին խուսափել մեր անցյալի սխալները կրկնելուց:
ԵՄ-ն, նրա անդամ երկրները և եվրոպական ֆինանսական հաստատություններն արդեն իսկ հանդիսանում են զարգացող տնտեսություններին կլիմայի հանրային ֆինանսավորման ամենամեծ ներդրողը՝ 2022 թվականին մատակարարելով 28,5 միլիարդ եվրո (30 միլիարդ դոլար): Ավելին, զարգացած տնտեսությունները վերջապես նպատակին հասնելու ճանապարհին են՝ հասնելու տարեկան 100 միլիարդ դոլարի մոբիլիզացման նպատակին՝ կլիմայի հարմարվողականության և մեղմացման համար զարգացող աշխարհում: Բայց մենք պետք է մտածենք այս խոստումից այն կողմ, որն ավարտվում է 2025 թվականին։
Ծանր ճշմարտություններ, որոնք պետք է իմանալ
Ժամանակն է համապասխանեցնել ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր ֆինանսական հոսքերը Փարիզի կլիմայի համաձայնագրով նախատեսված նպատակներին և կլիմայի ֆինանսավորումը միլիարդներից հասցնել տրիլիոնների: Միևնույն ժամանակ, միջազգային ֆինանսական հաստատությունները և զարգացման բազմակողմ բանկերը պետք է բարեփոխվեն, որպեսզի կարողանան ավելին անել համաշխարհային հանրային բարիքների մատակարարմանն աջակցելու համար։ Իսկ «Կորուստների և վնասների» նոր հիմնադրամին( Loss and Damage Fund) անհրաժեշտ է համապատասխան ֆինանսական կրակային ուժ: Առաջին էական խոստումները հուսադրող են: Այստեղ նույնպես Չինաստանը լինելու է անփոխարինելի գործընկեր։
Գնալով ավելի ու ավելի բազմաբևեռ աշխարհում, որը ձևավորվում է մեծ տերությունների քաղաքականության վերադարձով, համաձայնեցված միջազգային համագործակցությունը կարող է անբնական թվալ(might seem far-fetched): Բայց նման գլոբալ գոյաբանական մարտահրավերի պայմաններում մենք պետք է հաջողության հասնենք:
