Ծանր ճշմարտություններ, որոնք պետք է իմանալ
Եվրոպական միության Կանաչ գործարքի արդյունաբերական ծրագրից և Միացյալ Նահանգների Գնաճի նվազեցման ակտից (IRA) մինչև Ճապոնիայի Կանաչ աճի ռազմավարություն և Կորեայի նոր գործարք՝ հարուստ, տեխնոլոգիապես զարգացած տնտեսություններում մեծանում են էներգետիկ անցումը արագացնելուն ուղղված արդյունաբերական քաղաքականությունները: Զարգացող բվազմաթիվ տնտեսություններ նախագծում և իրականացնում են պետական ծրագրեր՝ խթանելու կանաչ արդյունաբերականացումը, քանի որ մրցակցությունը ուժեղանում է էլեկտրական մեքենաների (EVs), այսպես կոչված, անցումային հանքանյութերի և մաքուր էներգիայի համար: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Իլիաս Ալամին(Ilias Alami), Ջեք Քոփլի(Jack Copley) և Ալեքսիս Մորաիտիսը(Alexis Moraitis) project-syndicate-ում(Hard Truths About Green Industrial Policy):
Օրինակ աֆրիկյան մի քանի երկրներ, այդ թվում՝ ՀԱՀ-ը, Քենիան, Մավրիտանիան, Եգիպտոսը, Ջիբուտին, Թունիսը, Մարոկկոն և Նամիբիան, ընդունել են պետական նախաձեռնություններ՝ աջակցելու կանաչ ջրածնի զարգացմանը: Մյուսները, ներառյալ Ինդոնեզիան, Բոլիվիան և Չիլին, իրականացնում են ազգային ռազմավարություններ՝ խթանելու արդյունաբերականացումը՝ հիմնված նիկելի, կոբալտի, պղնձի, լիթիումի և անցումային այլ հանքանյութերի և մետաղների արդյունահանման և վերամշակման վրա:
Այս քաղաքականություններն օգտագործում են գործիքների լայն շրջանակ, այդ թվում սուբսիդիաներ, կանոնակարգեր, խրախուսումներ և տարբեր պետական-բիզնեսի պայմանավորվածություններ, և լայնորեն տարբերվում են իրենց տրամադրության տակ առկա պետական և մասնավոր ռեսուրսներով: Բայց նրանք բոլորը ձգտում են միաժամանակ հաղթահարել երեք ճգնաժամ՝ տնտեսական լճացում, բևեռացված և անկայուն զբաղվածություն և կլիմայի փոփոխության ուժեղացում:
Արդյունաբերական քաղաքականության վերածնունդը հիմնված է այն տրամաբանության վրա, որ բոլոր երեք ճգնաժամերի լուծումը կստեղծի առաքինի ցիկլ. նպատակային ներդրումները կանաչ արտադրությունում և էներգետիկայում կխթանեն տնտեսական ակտիվությունը, կստեղծեն լավ վարձատրվող աշխատատեղեր և կստեղծեն ցածր ածխածնային տնտեսություն: Բայդենի վարչակազմի «ժամանակակից Ամերիկյան արդյունաբերական ռազմավարությունը», որը ներառում է ենթակառուցվածքների վերաբերյալ երկկուսակցական օրենքը, the CHIPS and Science Act-ը և Գնաճի նվազեցման ակտը, այս մոտեցման վառ օրինակ է: Այն, ինչ կոչվում է «Բայդենի երեք ֆեր»(“Biden three-fer” ), նախատեսված է խթանելու ԱՄՆ-ի մրցունակությունը հիմնական արդյունաբերություններում Չինաստանի նկատմամբ, ապահովելու ավելի լավ տնտեսական հնարավորություններ ամերիկացի աշխատողների համար և արագացնելու ածխաթթվացումը:
Բայց այս նոր արդյունաբերական ռազմավարությունների հիմքում ընկած win-win նարրատիվը հակված է մթագնել այն ռիսկը, որ մի խնդրի լուծումը կարող է սրել մյուսը: Փաստորեն, քաղաքականության այս նպատակների միջև առկա լարվածությունն արդեն տեսանելի է։ Օրինակ, տնտեսության ածխաթթվացումը կարող է չստեղծել այնքան արժանապատիվ աշխատատեղեր, որքան ի սկզբանե սպասվում էր: ԱՄՆ-ում և՛ ավտոմոբիլային ընկերությունները, և՛ United Auto Workers արհմիությունը նախազգուշացրել են, որ ավելի քիչ մասեր պահանջող Էլեկտրական մեքենաների արտադրության անցումը կարող է հանգեցնել աշխատատեղերի կորստի: Այս աշխատատեղերից մի քանիսը կվերաբաշխվեն մարտկոցների արտադրության վրա, բայց այն կարող է սառը հարմարավետություն լինել(cold comfort) ամերիկացի և եվրոպացի ավտոաշխատողների համար՝ հաշվի առնելով Չինաստանի գերակայությունը մարտկոցների մատակարարման համաշխարհային շղթայում:
Միջուկային էներգիայի անորոշ դերը
Միևնույն ժամանակ, կանաչ արդյունաբերության աճը կարող է հանգեցնել այլ վնասների շրջակա միջավայրի համար: Չնայած զբաղվածություն և արժեք ստեղծելու նպատակին(անցումային օգտակար հանածոների արտադրության միջոցով)` Գլոբալ Հարավի մի քանի երկրների արդյունաբերականացման ռազմավարությունները հակված են արմատավորելու արդյունահանման պրակտիկան: Օրինակ՝ Արգենտինան, Բոլիվիան և Չիլին (Հարավային Ամերիկայի «լիթիումի եռանկյունին») ձգտում են գրավել լիթիումի մատակարարման շղթայի տարբեր փուլեր՝ հանքանյութերի արդյունահանումից մինչև վերամշակում և մարտկոցների հավաքում: Սակայն այս արդյունաբերության աճը սպառնում է սպառել ջրի պաշարները, քայքայել հողը և խաթարել ապրելավայրերը, հաճախ այն գոտիներում, որտեղ բնակվում են բնիկ Անդյան ժողովուրդները: Նմանապես, կիսահաղորդիչների արտադրությունը, որը ընկած է մաքուր տեխնոլոգիայի հիմքում, ինտենսիվ է էներգիայի, ջրի և հողի առումով և մթնոլորտ է արտազատում պերֆտորածխածիններ և այլ հզոր ջերմոցային գազեր:
Ի վերջո, տնտեսական լճացումը կարող է ապակայունացնող ազդեցություն ունենալ ներքին քաղաքականության վրա՝ դրդելով կառավարություններին ձգտել ավելի բարձր աճի` անկախ բնապահպանական ծախսերից: Օրինակ, Բրիտանիայի վարչապետ Ռիշի Սունակը վերջերս հայտարարեց մի շարք շրջադարձերի մասին կառավարության զուտ զրոյական խոստումների վերաբերյալ: Կլիմայական ծանր պարտավորություններից հրաժարվելը կարող է թվալ որպես քաղաքականապես գրավիչ ռազմավարություն՝ խթանելու անմիջական աճի հեռանկարները: Բայց – և այստեղ է հակասությունը, – երկարաժամկետ աճը գոնե մասամբ կախված կլինի կառավարություններից, որոնք կապահովեն, որ իրենց տնտեսությունները մրցունակ լինեն ապագայի կանաչ արդյունաբերության մեջ:
Ինչպես ցույց են տալիս այս օրինակները, արդյունաբերական քաղաքականությունը արծաթե փամփուշտ չէ մեր ժամանակների հատվող ճգնաժամերի համար: Բնապահպանական կայունության, արդյունաբերական դինամիզմի և լիարժեք զբաղվածության քաղաքականության նպատակները դժվար է համադրել և պահանջում են կոշտ քաղաքական որոշումներ ռեսուրսների բաշխման, ռազմավարական առաջնահերթությունների և, ամենակարևորը, տնտեսական և սոցիալական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ: Ավելին, փոխզիջումները կդառնան ավելի բարդ և դժվար, քանի որ գլոբալ տաքացումը կվատթարանա, իսկ աճը կշարունակի թուլանալ: Կլիմայական աղետը, տնտեսական լճացումը և մարդկության ավելցուկ(surplus humanity), շուտով չեն վերանա: Փաստորեն այն ամենը հավանաբար, կձևավորեն հանրային քաղաքականության մշակման հետագծերը երկար ապագայում:
Եվրոպայի ամենացավալի սխալներից
Սա չի նշանակում, որ քաղաքականություն մշակողները պետք է հրաժարվեն հավակնոտ ռազմավարություններ մշակելուց այս ճգնաժամերը լուծելու համար: Ընդհակառակը, արագ և արդյունավետ գործողությունը բացարձակ անհրաժեշտություն է։ Այդուհանդերձ, այս ծրագրերի փաթեթավորումը win-win նարրատիվների մեջ, որոնք թղթի վրա դրանց մեջ ներառված բարդ փոխզիջումների մասին են, զգալիորեն մեծացնում է այն ռիսկը, որ կառավարությունները կկորցնեն ժողովրդի աջակցությունը: Քաղաքականության այս նպատակների բարդ և հակասական բնույթը նշանակում է, որ նույնիսկ ամենալավ մշակված ռազմավարությունները, գոնե որոշ առումներով, ձախողվելու են: Սա անխուսափելի է և անելով սովորելու կարևոր բաղադրիչ:
Որպեսզի չդիտվեն որպես խոստումներ դրժող, քաղաքականություն մշակողները պետք է ընդունեն, այլ ոչ թե անտեսեն կանաչ արդյունաբերական քաղաքականության հիմքում ընկած լարվածությունն ու փոխզիջումը և դրանք ներկայացնեն հանրային քննարկման: Սա էական նշանակություն ունի պետական ածխաթթվացման ծրագրերին լայն աջակցություն ապահովելու համատեքստում: Նման մոտեցումը կօգնի կառուցել կառավարման ամուր, թափանցիկ կառույցներ, որոնք արմատավորված են ժողովրդավարական քննարկումների և հանրային վերահսկողության սկզբունքների վրա: Ինչպես այժմ առկա է, արդյունաբերական բազմաթիվ ռազմավարություններ արդյունք են վերևից վար, տեխնոկրատական քաղաքականության մշակման գործընթացների՝ չնայած «համայնք չթողնելու» և «պարզապես կանաչ անցման» մասին բոլոր խոսակցություններին(despite all the talk of “leaving no community behind” and a “just green transition”):
Այս կերպ տնտեսությունը ժողովրդավարական որոշումների կայացման ենթարկելը, անշուշտ, արմատական մարտահրավեր կհանդիսանա մասնավոր սեփականության և շուկայի համակարգման ներկայիս համակարգի համար: Սակայն կարևոր է ապահովել և պահպանել կանաչ արդյունաբերական քաղաքականության համաժողովրդական լեգիտիմությունը, ինչպես նաև պարզեցնել կոլեկտիվ և արդյունավետ որոշումների կայացումը և նվազագույնի հասցնել սխալ կառավարումը: Հակառակ դեպքում, մենք վտանգում ենք հասարակական արձագանքը, որը խոչընդոտում է անհրաժեշտ հավաքական գործողություններին մեր ապագան այս մոլորակի վրա պաշտպանելու համար:
