Եվրոպայի ամենացավալի սխալներից

DANIEL ROLAND/AFP via Getty Images

Եվրոպան հյուծվում է երկարաժամկետ տնտեսական անկման մեջ, որի սկզբնաղբյուրը Ուոլ Սթրիթի մոտ մահվան փորձն էր 2008 թվականին: Անշուշտ, եղել են աճի (և հույսի) հետագա թռիչքներ, բայց դրանք հակված են անհետանալու իրենց առաջանալուց անմիջապես հետո: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Յանիս Վարուֆակիսը(Yanis Varoufakis) project-syndicate-ում։

Հաշվի առնելով Եվրամիության քաղաքական ընտրությունները, այլ կերպ չէր կարող լինել: Այս քաղաքական գործողություններն արտացոլում էին եվրոգոտու թերի դիզայնը և երաշխավորում էին խրոնիկական ցածր ներդրումներ հենց այն ժամանակ, երբ անհրաժեշտ էին հսկայական ներդրումներ՝ Եվրոպայի ծերացող արդյունաբերական բազան կեղտոտ էներգիայից, քիմիական նյութերից և ներքին այրման շարժիչից դեպի ամպային կապիտալ և կանաչ տեխնոլոգիաներ տեղափոխելու համար:

Ատլանտյան օվկիանոսի երկու կողմերում էլ 2008 թվականի Lehman Brothers-ի փլուզման արդյունքում առաջացած շղթայական ռեակցիայի քաղաքական արձագանքը նման էր: Միացյալ Նահանգները և ԵՄ-ն իրականացրել են մասնավոր կորուստների պատմության ամենամեծ և անամոթ փոխանցումը քվազի հանցագործ ֆինանսիստների գրքերից դեպի պետական պարտքի մատյաններ՝ զուգորդված հարկաբյուջետային խնայողությունների հետ՝ զսպելու աճող պետական պարտքը: Արդյունքը՞։ Իրացվելիության զանգվածային ծուղակ, որն ավելացրեց պետական պարտքը և հանգեցրեց առկա իրացվելիության և իրական կապիտալ ներդրումների միջև երբևէ եղած ամենամեծ անջատմանը:

Մոլորակը կործանվում է․ հրատապ քայլեր են անհրաժեշտ

Կանխատեսելի երկարաժամկետ արդյունքը տնտեսական լճացումն էր։ Այս պարագայում վատառողջությունն այնքան խորն էր և այնքան երկար, որ թունավորեց քաղաքականությունը Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում: Բայց այստեղ ավարտվում են նմանությունները և սկսվում է Եվրոպայի աճող անբարենպաստ վիճակը ԱՄՆ-ի նկատմամբ, քանի որ, ի տարբերություն ԱՄՆ-ի, եվրոգոտում բացակայում էին դաշնային ինստիտուտները, որոնք ճգնաժամի ժամանակ (ինչպես 1929-ին կամ 2008-ին) կարող էին կայունացնել արժութային միությունը և կանխել վերջինիս տևական անկման մեջ ընկնել:

2008 թվականից հետո ԵՄ-ն իր արժութային միությունը անձեռնմխելի պահելու երկու տարբերակ ուներ, որոնցից միայն առաջինը կարող էր կանխել մշտական անկումը: Առաջին տարբերակը դե ֆակտո, նույնիսկ եթե ոչ դե յուրե, դաշնային ռազմավարությունն էր, որը կենթադրեր ընդհանուր պարտք, դաշնային զգալի հարկեր և համաեվրոպական կանաչ ներդրումների հնգամյա ծրագիր:

Այս տարբերակն ընտրելու համար, սակայն, Եվրոպան պետք է հրաժարվի կենտրոնական նեոմերկանտիլիզմից գերմանական և հոլանդական բիզնես մոդելների, որոնք գտնվում էին եվրոգոտու հիմքում: Կարելի էր մտածել (ինչպես, իհարկե, ես արեցի), որ Եվրոպայի վերնախավերը նեոմերկանտիլիզմից հրաժարվելը համեմատաբար փոքր գին կհամարեին մշտական անկումից խուսափելու համար։

Եվրոպայի ամենահաջողակ զուտ արտահանողները(net exporters) և նրանց քաղաքական գործակալները շատ ավելի քիչ էին հոգում Եվրոպայի դինամիզմի համար, քան ԱՄՆ-ի առևտրային դեֆիցիտի պատճառով զուտ արտահանման վրա իրենց կախվածության պահպանման համար (նրանց ապրանքների համախառն պահանջարկի մշտական աղբյուր): Նրանք նաև ավելի բարձր էին դասում իրենց զուտ արտահանման կարևորությունը դեպի Չինաստան և գերմանական աշխատավարձերի ճնշումը, քան Եվրոպային հնարավորություն ընձեռելը վերականգնելու իր ելանը:

Երկրորդ տարբերակն էր խուսափել քվազիդաշնային տարբերակից՝ հենվելով եվրոգոտու առավել ճնշված անդամ երկրների համար զանգվածային խնայողության վրա, որն ուղեկցվում էր նույնքան զանգվածային քանակական մեղմացմամբ՝ նպաստելով արժութային միության ամենաքիչ ճնշված հատվածներին: Սա այն տարբերակն էր, որն ընդունվեց։

Սա անհրաժեշտ է մարդկության գոյատևման համար

Արդյունքն այն էր, որ եվրոյի խնայում տեղի ունեցավ Եվրոպայում համախառն ներդրումների մշտական լճացման, ինչպես նաև ԵՄ հյուսիսի և հարավի միջև խորացող ճեղքվածքների հաշվին (նույնպես զարգանում են արևելյան և արևմտյան նոր ճեղքեր): Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ը գտնվում է պետական ներդրումների արշավի մեջ, որը հրապուրում է Եվրոպայի արդյունաբերական կոնգլոմերատներին՝ այդպիսով խորացնելով ԵՄ-ի ներդրումային բացը: Զարմանալի չէ, որ ԵՄ-ն, չնայած Կանաչ գործարքի իր հայտարարություններին, չի կարող ֆինանսավորել իր սեփական կանաչ անցումը, էլ չասած Ուկրաինայի հետպատերազմյան վերականգնման մասին:

Այսօր վտանգը այն չէ, որ Եվրոպայի քաղաքականություն մշակողները կկրկնապատկեն հարկաբյուջետային խնայողությունները: Նրանց կծկման նախընտրելի զենքը դրամավարկային քաղաքականությունն է մեր օրերում ։ Մեկ անգամ սխալվելով՝ խուսափելով համարձակ առաջադեմ դրամավարկային քաղաքականությունից, որը կկանխեր գնաճի վերջին բախումը, այժմ նրանք չափազանց երկար և շատ են խստացնում: Արդյունքն այն է, որ առանց այն էլ անջատված արժութային միությունը, որը գտնվում է անկման եզրին համառ գնաճի պայմաններում (չնայած փողի զանգվածի արագ կրճատմանը), հետ է մնում Չինաստանից և ԱՄՆ-ից:

Այս ամենի պատճառը կառուցվածքային է։ Եվրոպայի անավարտ ճարտարապետությունն(ինտեգրման) արգելում է փորձարկել այն արդյունաբերական քաղաքականությունը, որն այժմ ԱՄՆ-ն է վարում կամ այլ օրակարգեր:

Անշուշտ, գերմանական կառավարությունը հեռանում է ԵՄ ուղղափառությունից՝ ուղղորդելով հսկայական պետական միջոցներ՝ օգնելու իր արդյունաբերական մոդելին: Բայց սա անում է միասնական շուկան տապալելու և համաեվրոպական հավասար մրցակցային պայմաններին (ավելի շատ տեսական, քան իրական) հանձնառության գնով: Շուտով սպասեք արձագանքին ԵՄ անդամ պետությունների, որոնք չեն կարող համապատասխանել գերմանական սուբսիդիաներին, հատկապես նրանք, որոնք չեն կարող պաշտպանել իրենց արդյունաբերությունը արժեզրկմամբ:

ԵՄ ոգևորիչները նշում են եվրոյի գոյատևումը, այն փաստը, որ պետական պարտքն այլևս այն սպառնալիքը չէ, ինչ եղել է, և, ամենակարևորը, որ նրանց մերկանտիլիստական բիզնես մոդելը մնում է անձեռնմխելի: Հոգու խորքում նրանք հասկանում են, որ այս փոքրիկ հրաշքի համար պարտական են նրանց, ովքեր քրտնաջան աշխատել են Եվրոպական կենտրոնական բանկում (չնայած Բունդեսբանկի կատաղի ընդդիմությանը)՝ լարելու ԵԿԲ տպագրական մեքենաները և սանձազերծելու եվրոների տարափներ՝ կանխելու Հունաստանի նման արդյունքը Իտալիայում'(a Greece-style outcome in Italy):

Բայց դա շատ թանկ գին ունեցավ՝ Եվրոպայի մշտական լճացում և շարունակական մասնատում: Եվրոպայի արժութային միությունը շարունակում է աղետալի անավարտ մնալ՝ զուրկ քաղաքական և հարկաբյուջետային միությունից, որն անհրաժեշտ է վերջինիս գործոնեության համար. ավելի վատ՝ 15 տարվա վատառողջությունը խորացրել է փակուղին։ Մենք՝ եվրոպացիներս, կամ պետք է պատրաստվենք աշխարհիկ անկմանը, որը մեզ պարտադրված է մեր խնդրահարույց արժույթով, կամ ինչ-որ բան անենք դրա դեմ: Կառուցվածքային խնդիրը քաղաքական լուծում է պահանջում.