Պաշարները սպառվում են
Ուկրաինայում լայնամասշտաբ մարտերը հիշեցրել են արևմտյան ռազմական պաշտոնյաներին «թեժ» պատերազմի հեռանկարի մասին, բայց նաև ստիպել են բոլորին վերանայել առաջնահերթությունները զենքի գնումների շրջանակում՝ մարտական պատրաստություն ապահովելու համար: Այս մասին գրում է Ստեֆ Չավեսը(Steff Chavez) FINANCIAL TIMES-ում:
Շտաբային զորավարժությունները բազմիցս ցույց են տվել, որ զինամթերքը (ամեն ինչ՝ ռումբերից մինչև փամփուշտներ) ռիսկի ոլորտ է, որը հրատապ ուշադրություն է պահանջում: Այսպիսով, օրինակ, պարզվեց, որ Միացյալ Նահանգները ռիսկի է դիմում օգտագործել որոշ զինամթերքներ (այդ թվում՝ հականավային հրթիռներ) ավելի արագ, քան դրանք արտադրվում են։ Եվ կարող են լինել սցենարներ, երբ դրանք բավարար չեն ռազմական գործողությունների համար, օրինակ՝ հնդխաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում։
Փորձագետները նաև տարաձայնություններ են հայտնաբերել ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի ռազմաարդյունաբերական բազաների միջև, թեև անհրաժեշտության դեպքում դրանք կարող են լրացնել և աջակցել միմյանց։
Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ արևմտյան ռազմական ապարատը տասնամյակներ շարունակ առաջնահերթություն է տվել արդյունավետությանը և ծախսերի կրճատմանը, քանի որ մատակարարման բոլոր շղթաները գործում են, ինչպես ավտոմոբիլային արդյունաբերությունում, «ճիշտ ժամանակին» սկզբունքով: Հարաբերական խաղաղության դարաշրջանում սա տեղին էր, թեև փորձագետները կարծում են, որ այն համակարգին զրկեց անհրաժեշտության դեպքում արտադրությունն արագ ավելացնելու հնարավորությունից:
Արդեն հասունանում է լարվածություն Ուկրաինայի և նրա արևմտյան աջակիցների միջև, որոնք միասին արդեն 170 միլիարդ դոլար են ծախսել Կիևին պաշտպանական և ֆինանսական օգնության վրա, քանի որ նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին շարունակում է գնալով ավելի շատ զենք պահանջել:
Նոր սառը պատերազմը սարերի հետևում չէ
Ուկրաինայում լայնածավալ հակամարտությունը մեզ հիշեցրեց զենքի արտադրության հետաձգման վտանգների մասին, ասում է ԱՄՆ ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի Պաշտպանական արդյունաբերական նախաձեռնությունների խմբի տնօրեն Սինթիա Կուկը: Այս տարի Թայվանում հակամարտության մոդելավորման ժամանակ գնահատվում էր, որ ԱՄՆ-ը կօգտագործի հեռահար հականավային հրթիռների իր ողջ պաշարը- որոնց թիվը մոտ 450-ը — ընդամենը մեկ շաբաթվա ընթացքում: Նշվում է, որ դրանք առանձնահատուկ արժեք ունեն «Չինաստանի ռազմածովային ուժերին հարվածելու» համար՝ ուղղակիորեն խաթարելու ներխուժման հեռանկարները։
Ուկրաինային զենք մատակարարող արևմտյան երկրներն արդեն ստիպված են համալրել զենքի պաշարները և ավելացնել ռազմական ծախսերը։ Սակայն ռազմարդյունաբերական բազան ի վիճակի չէ ավելացնել արտադրությունը, և փորձագետները անհանգստացած են Արևմուտքի անպատրաստությունից հնարավոր հակամարտությանը — օրինակ, Չինաստանի հետ Թայվանի շուրջ:
ԱՄՆ պաշտպանական արդյունաբերական բազան զգալիորեն կրճատվել է 1990-ականներից ի վեր — Պենտագոնի գլխավոր կապալառուների թիվը 51-ից իջել է ընդամենը 5-ի: Օրինակ, որոշ բաղադրիչներ արտադրվում են միայն մեկ կամ երկու մատակարարների կողմից, և, որպես կանոն, այլ տեղ արտադրություն հիմնել հնարավոր չէ։
Ծախսերի խրոնիկ գերակատարումների և մատակարարման հետաձգումների պատճառով՝ գնումների գործընթացի բարեփոխման գաղափարը հավերժական է թվում, սակայն ուղեկցող խնդիրները «ներդրված» են հենց համակարգի խորքում, նշում է Կուկը. գնումների պատասխանատվությունը կրում է և՛ Պենտագոնը, և՛ Սպիտակ տունը, և՛ Կոնգրեսը:
Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի վերջին զեկույցի համաձայն՝ Պենտագոնը նախընտրում է մեծ և թանկարժեք օբյեկտներ՝ նավեր, ինքնաթիռներ և տրանսպորտային միջոցներ, մինչդեռ բավարար ուշադրություն չի դարձնում հրթիռների և զինամթերքի արտադրության ֆինանսավորմանը:
Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի զեկույցում ընդգծվում է, որ առկա պաշարները «չափազանց քիչ են նախնական ներխուժումը կասեցնելու համար, էլ չենք խոսում Չինաստանի դեմ երկարատև հակամարտությունում հաղթելու մասին»:
ԱՄՆ պաշտպանության նախարարությունն արդեն հայտարարել է զինամթերքի անցման իր մտադրության մասին (տարիներ շարունակ թերֆինանսավորումից հետո)։ 2024 թվականի բյուջեում Պենտագոնը 1,1 միլիարդ դոլար էր խնդրել 118 հեռահար հականավային հրթիռ գնելու համար (համեմատության համար՝ մեկ տարի առաջ պահանջել էր ընդամենը 83 հրթիռ՝ 550 միլիոն դոլարով): Բացի այդ, այն խնդրել է ավելի քան 30 միլիարդ դոլար զինամթերք (23 տոկոսով ավելի, քան նախորդ տարի), իսկ նոր զինատեսակների գնման համար առաջարկվում է ընդհանուր 315 միլիարդ դոլար։
Ի տարբերություն կործանիչների և նավերի, որոնք ձեռք են բերվում երկարաժամկետ պարտավորություններով, զինամթերքի պայմանագրերը մեկ տարի ժամկետով են, և պահանջները տարբեր են: Եվ հենց Պենտագոնի այս անկայունության պատճառով ԱՄՆ պաշտպանական կապալառուները չեն ցանկանում ընդլայնել կարողությունները:
ԱՄՆ-ի արտադրական ձեռնարկությունները նույնպես տառապում են պահեստամասերի և հմուտ աշխատուժի պակասից: Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի Եվրոպայի, Ռուսաստանի և Եվրասիայի ծրագրերի տնօրեն Մաքս Բերգմանը հերքեց այն միտքը, որ եվրոպական ընկերությունները կարող են լրացնել բացը: «ԵՄ-ն բաղկացած է 27 երկրներից, և նրա ռազմարդյունաբերական բազան մասնատված է։ Միևնույն ժամանակ, խոշոր երկրները՝ Գերմանիան, Ֆրանսիան և Իտալիան, նախընտրում են ապրանքներ մատակարարել իրենց կարիքների համար»,- նշում է նա։
Պատմականորեն Պենտագոնը նախընտրում էր գնել ներքին սարքավորումներ իր կարիքների համար, սակայն Մակգինը պնդում է, որ ռազմավարության փոփոխության շրջանակում միջազգային արդյունաբերական համագործակցությունը կընդլայնվի՝ շեշտը դնելով համատեղ արտադրության վրա:
Միաժամանակ ԱՄՆ-ը ձգտում է պահպանել իր գերակայությունը զենքի արտադրության մեջ։ Վերջինիս ուղերձը ՆԱՏՕ-ի գործընկերներին այն է, որ կոլեկտիվ պաշտպանության մասին 5-րդ հոդվածն այնքան արդյունավետ է, որքան ավելի շատ ամերիկյան արտադրության զենք գնեն դաշնակիցները, ընդգծում է Բերգմանը:
«Մեր ընկերությունները շահում են, երբ Եվրոպան գնում է ամերիկյան զենք,- ասում է նա:- Բայց ինչպե՞ս այն կազդի մեր երկարաժամկետ շահերի վրա, եթե եվրոպական ռազմարդյունաբերական համալիրը թուլանա»:
Բերգմանը առաջարկում է ԱՄՆ-ին հասկացնել դաշնակիցներին, որ անհրաժեշտ է «ուժեղ եվրոպական պաշտպանական արդյունաբերական բազա», և մի փոքր «դանդաղեցնել» մեր արտադրանքի գովազդը արտերկրում, հատկապես, եթե այն ունի եվրոպական ուժեղ մրցակիցներ:
