Ո՞վ է առաջինը «թարթելու» ռուս-եվրոպական էներգետիկ խաղում

Ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ ԵՄ-ն չեն ցանկանում փոխզիջումների գնալ էներգետիկ խաղում։ Հետագայում այս դիմակայությունը կսրվի։ Կողմերից յուրաքանչյուրն ունի «ցավի կետեր», որոնց միավորում է մեկ բան՝ ժամանակը։ Հայտնում է չինական լրատվամիջոցը։

Օգոստոսի 3-ին Ռուսաստանը հայտարարեց, որ «Հյուսիսային հոսք 1» գազային տուրբինը դեռ գտնվում է Գերմանիայում, և միակ աշխատող տուրբինը վերանորոգման կարիք ունի: Սա նշանակում է, որ ռուսական գազի մատակարարումները Եվրոպա կարող են էլ ավելի կրճատվել։ Հուլիսի վերջին «Գազպրոմը» հայտարարեց մատակարարումների կրճատման մասին, և ԵՄ անդամ երկրները պայմանավորվեցին ինքնակամ նվազեցնել կապույտ վառելիքի սպառումը 15%-ով, ինչը նշանավորեց ռուս-եվրոպական էներգետիկ խաղի անցումը լարված փուլի։

Ներկայիս իրավիճակն այնպիսին է, որ կողմերից ոչ մեկը չի ցանկանում գնալ փոխզիջումների: Հասկանալի է, որ ԵՄ-ի կողմից ռուսական նավթին և գազին այլընտրանքներ փնտրելը ժամանակ է պահանջում, իսկ Մոսկվան պատժամիջոցներին պատասխանում է մատակարարումների կրճատմամբ, ուստի ակնհայտ է, որ կողմերից յուրաքանչյուրն ունի իր ցավի կետերը։ Այս էներգետիկ խաղի հաջորդ փուլում նրանք կա՛մ առաջ կգնան, կա՛մ կնահանջեն։ Ներկայում նրանցից ոչ ոք չի ցանկանում «առաջինը թարթել», և հասկանալի է, որ խաղը սրվելու է։

Առաջին հերթին ԵՄ-ին ժամանակ է պետք։ Ռուսական էժան գազի շարունակական մատակարարման պատճառով եվրոպական բիզնեսներն ու սպառողները կախվածության մեջ են հայտնվել էներգակիրների ցածր գներից։ Դրա պատճառով ընկերությունները ստիպված կլինեն դիմակայել էներգակիրների բարձր գների բացասական ազդեցությանը, ինչը կհանգեցնի վերջնական արտադրանքի ինքնարժեքի բարձրացման: Եվրամիությունում էներգետիկ ճգնաժամը շարունակվում է երկար ժամանակ, հատկապես նոր կորոնավիրուսի համաճարակի հետևանքով առաջացած տնտեսական անկումից հետո, և եվրոպական կառավարությունները, ամենայն հավանականությամբ, կկանգնեն դեֆոլտի վտանգի առաջ։ Էներգակիրների գների ներկայիս աճի հետ միասին ԵՄ-ն բախվում է բարձրացող գնաճի  խնդրին: Վերջերս նա առաջ քաշեց էներգիայի սպառումը 15%-ով կրճատելու ծրագիր։ Եթե ​​նույնիսկ այս ծրագիրը հաջողվի, այն կարող է բավարարել միայն արդյունաբերական հատվածի և բնակչության նվազագույն կարիքները՝ բավական միայն ձմռանը գոյատևելու համար: Հասարակությունը շատ զգայուն է էներգակիրների գների նկատմամբ, և ապագայում, եթե բնակչությունը սկսի բողոքել էներգակիրների պակասի դեմ, դա կազդի Ռուսաստանի նկատմամբ Եվրամիության վերաբերմունքի վրա։

Երկրորդ՝ Ռուսաստանին փող է պետք։ ՌԴ ֆինանսների նախարարության հրապարակած տվյալների համաձայն՝ նավթից և գազից նրա հավելյալ եկամուտը հուլիսին հասել է 259 մլրդ ռուբլու, ինչը 74,7 մլրդ ռուբլով քիչ է սպասվածից։ Սակայն միջազգային էներգակիրների շուկայում գների աճի պատճառով եկամուտները դեռևս զգալիորեն աճել են նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Տարածված կարծիք կա, որ Ռուսաստանի տնտեսությունը մեծապես կախված է էներգակիրների արտահանումից, քանի որ նավթի և գազի արտահանումը կազմում է Ռուսաստանի արտահանման կեսը: 2020 թվականին նավթի և գազի արտահանման մասնաբաժինը ՀՆԱ-ում կազմում էր 15%, և եթե Կրեմլը ամբողջությամբ դադարեցնի մատակարարումները Եվրամիություն մինչև նոր գնորդ գտնելը, դա համեմատաբար մեծ հարված կլինի նրա արտահանման եկամուտներին։ Այսպիսով, այս էներգետիկ խաղում ռուսական կողմը ԵՄ-ին հակադարձում է բնական գազի ոլորտի վրա ճնշում գործադրելով, սակայն նրա արտահանման եկամուտները մնում են ամենակարևոր առաջնահերթությունը։

Երրորդ՝ խաղի հետագա փուլերն էլ ավելի ինտենսիվ կլինեն։ Եվրամիությունը դեռևս ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից առաջ ակտիվորեն շարժվում էր դեպի էներգետիկ անցման, սակայն հանկարծակի փոփոխված միջավայրը վերջինիս կանգնեցրեց լուրջ երկընտրանքի առաջ։ Կարճաժամկետ հեռանկարում ԵՄ-ն գիտի, որ ձմռանը էներգիայի պակասի հավանականությունը չափազանց մեծ է։ Եվ նույնիսկ եթե նա վերաբացի ածուխով աշխատող էլեկտրակայանները և էներգիայի այլ ոչ էկոլոգիական աղբյուրները, նա դեռ պետք է բախվի էներգիայի պակասի և բարձր գների հետ: Գերմանիան վերջերս թույլ է տվել ածուխով աշխատող 21 էլեկտրակայաններին վերագործարկել առաջիկա երկու ձմռան ընթացքում կամ փոփոխել  փակման ժամկետները: Այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Ֆրանսիան, Իտալիան, Ավստրիան, Նիդեռլանդները, նույնպես հայտարարել են ածխով աշխատող հին էլեկտրակայանների վերագործարկման ծրագրերի մասին: Իսպանիան առաջարկել է կարգավորել էներգետիկ շուկան և սահմանափակել ածխածնի արտանետումների գինը։ ԵՄ էներգետիկ խնդրի լուծման լավագույն միջոցը վերականգնվող էներգիայի արտադրության հզորությունների, որքան հնարավոր է շուտ, ավելացումն է, բայց դրան հնարավոր չէ հասնել կարճաժամկետ հեռանկարում։

Ռուսական նավթն ու գազը փոխարինելու համար Եվրոպան կփնտրի այլ միջազգային գործընկերներ՝ հնարավորինս դիվերսիֆիկացնելու մատակարարումները։ Օրինակ, այն կարող է ավելացնել հեղուկ բնական գազի մատակարարումները ԱՄՆ-ից և Կանադայից, ինչպես նաև գազատարով գազի և հեղուկ բնական գազի գնումը Նորվեգիայից, ամրապնդել համագործակցությունը Ադրբեջանի հետ, հատկապես ավելացնելու Հարավային գազային տրանսպորտային միջանցքի թողունակությունը, համաձայնություն ձեռք բերել գազի մատակարարների հետ (  ինչպիսիք են Եգիպտոսը և Իսրայելը )` ընդլայնելու հեղուկ բնական գազի մատակարարումները, շարունակել համագործակցությունը Պարսից ծոցի խոշոր նավթ արդյունահանողների հետ՝ ներառյալ Կատարը, ինչպես նաև Ավստրալիայի հետ, ուսումնասիրել արտահանման ներուժը աֆրիկյան երկրների ինչպիսիք են՝ Նիգերիան, Սենեգալը և Անգոլան։ Այնուամենայնիվ, նավթի և գազի նոր պայմանագրերը սերտորեն կապված են ենթակառուցվածքի հետ, և դրա կառուցման համար անհրաժեշտ ժամանակը կարող է հակասել ԵՄ-ի երկարաժամկետ ծրագրին՝ ցածր ածխածնային տեխնոլոգիաների անցմանը:

Ռուսաստանը հարուստ է էներգառեսուրսներով և բնական գազի և նավթի խոշորագույն արտահանողներից մեկն է աշխարհում, իսկ էներգետիկ արտադրանքի վաճառքը նրա արտաքին առևտրի կարևոր բաղադրիչներից է։ Այն բավականաչափ խթան ունի իր էներգետիկ արտադրանքի համար Եվրոպայից դուրս հնարավոր գնորդներ գտնելու համար, որպեսզի ապահովի իր արտահանման եկամուտը, և նրա համար դժվար չէ գտնել անհրաժեշտ թվով գնորդներ Եվրամիությանը փոխարինելու համար: Ուրիշ բան, որ նա բախվում է նույն խնդրին, ինչ ԵՄ-ն՝ ցանկացած ենթակառուցվածքի ստեղծումը ժամանակ է պահանջում։