Ինչ է իրենից ներկայացնում մեր օրերի աշխարհաքաղաքականությունը

Ուղևորվելով Վաշինգտոն՝ ԱՄՆ-ում Եվրոպական Խորհրդի արտաքին հարաբերությունների նոր ծրագրի բացման համար, ես նախորդ շաբաթվա մեծ մասն անցկացրել եմ երկու բան իրականացնելով. Սպիտակ տան, պաշտպանության և պետդեպարտամենտի պաշտոնյաների հետ խոսել աշխարհի վիճակի մասին և ուսումնասիրել ECFR-ի վերջին գլոբալ հասարակական կարծիքի վերաբերյալ հարցման արդյունքները: Ինձ ամենաշատը ցնցեց այն, որ չնայած Ամերիկայի հաջողությանը միավորել դաշնակիցներին ընդդեմ Ռուսաստանի ներխուժման Ուկրաինա և Չինաստանի ոտնձգությունների Հնդկ-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում, ԱՄՆ պաշտոնյաները շարունակում են խորապես անորոշ են մնում զարգացող միջազգային իրավիճակի վերաբերյալ: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Մարկ Լեոնարդը(Mark Leonard) project-syndicate-ում (Polywar and Polyamorous Geopolitics):

Փետրվարի 24-ի իրադարձությունը նախագահ Ջո Բայդենը շտապեց դատապարտել որպես հարձակում միջազգային կանոնների վրա հիմնված կարգի վրա: Նա ջանքեր գործադրեց՝ մոբիլիզացնելու աշխարհի ժողովրդավարություններին ռևիզիոնիստական ինքնավարությունների դեմ, և նրա վարչակազմն այժմ արդարացիորեն հպարտանում է իր Ատլանտյան դաշնակիցների և Հնդխաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի դաշնակիցների միջև նոր կապեր կառուցելու ուղղությամբ ձեռք բերված առաջընթացով:

Ճապոնիան, Ավստրալիան և Հարավային Կորեան էականորեն նպաստել են Ուկրաինայի պատերազմական ջանքերին, վերջիններս այնքան զինամթերք են մատակարարել, որ Սպիտակ տան պաշտոնյաները սկսել են հիշատակել «Հարավային Կորեայի հակահարձակումը» Ուկրաինայի արևելքում: Միևնույն ժամանակ, Ամերիկայի եվրոպացի դաշնակիցներն ավելի են ներգրավվել Հնդկ-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում:

Նոր աշխարհակարգի պատերազմները

ԱՄՆ-ը փաստացիորեն փակել Ուկրաինային աջակցելու շրջանակը՝ միաժամանակ ամրապնդելով իր դաշինքները Ասիայում: Արդյունքը շատ նման է աշխարհի վերաբերյալ Բայդենի ավելի լայն տեսլականին: Ժողովրդավարությունների միասնական դաշինքը դիմակայում է Ռուսաստանին և Չինաստանին:

Սակայն այժմ այս տեսլականը վիճարկվում է երկու ճակատով:

1) Իսրայել-Գազա հակամարտությունը կասկածի տակ է դնում Ուկրաինայի պատերազմի բացառիկ բնույթը։ Քանի որ Գլոբալ Հարավում (և Արևմուտքում) շատերն արդեն պնդում են, որ Ուկրաինայում պատերազմը աշխարհի բազմաթիվ հակամարտություններից մեկն է, ԱՄՆ պաշտոնյաներն անհանգստացած են քաղաքական ուշադրության և զինամթերքի համար նոր մրցակցությունից: Այս մտահոգությունը կաճի միայն այն դեպքում, եթե մերձավորարևելյան հակամարտությունը սրվի կամ, ավելի չարագուշակ, ներշնչի խոշոր ներքին ահաբեկչական միջադեպ: Մինչ ներխուժումն Ուկրաինա միավորեց Արևմուտքին, իսրայելա-պաղեստինյան հարցի շուրջ արտաքին և ներքին տարաձայնությունները սպառնում են նրան բաժանել:

2) 21 երկրներում 25,000 մարդկանց շրջանում մեր հարցումը ցույց է տալիս, որ հարցվածների մեծ մասը մերժում է Բայդենի հիմնական շրջանակը, որի հետևանքով նրանք պետք է ստիպված լինեն կողմեր ընտրել ժողովրդավարության և ավտոկրատիայի միջև պառակտման աշխարհում: Փոխարենը, երկրների մեծամասնությունը կարծում է, որ մենք ապրում ենք «à la carte աշխարհում»։ Չնայած շատերին գրավում են Արևմուտքի ժողովրդավարական արժեքները, նրանք նախընտրում են տարբեր համակարգերից տարբեր էլեմենտներ ընտրել, քան ամբողջությամբ ընդօրինակել կամ համապատասխանեցնել որոշակի մոդելին:

Արդյունքն այն է, որ ամբողջ աշխարհում մարդիկ հիանում են եվրոպական փափուկ ուժով և գնահատում են ԱՄՆ անվտանգության երաշխիքները, սակայն Չինաստանին համարում են ամենագրավիչ տնտեսական գործընկերը: Թեև հարցվածների մեծ մասը դեռևս կընտրեր ԱՄՆ-ը Չինաստանի փոխարեն, եթե ստիպված լիներ, շատ քչերն են հավատում, որ իրենք կանգնած են նման ընտրության առաջ: Այսպիսով, շատերը հիանում են արևմտյան արժեքներով, որոնց համար պայքարում է Ուկրաինան, բայց չեն կիսում Արևմուտքի պատերազմական նպատակները։ Փոխարենը նրանք ցանկանում են, որ հակամարտությունը հնարավորինս շուտ ավարտվի, նույնիսկ եթե այն ենթադրում է Ուկրաինայի պարտություն: Թերևս ավելի մտահոգիչ է Բայդենի վարչակազմի համար այն, որ եվրոպացիների մեծ մասը կնախընտրի չեզոք մնալ ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև պատերազմի դեպքում Թայվանի համար:

Երկու պատերազմներով ձմեռ

Արևմուտքում շատերը ենթադրում են, որ այն երկրները, որոնք շահել են կանոնների վրա հիմնված կարգից, կցանկանան միանալ իրենց՝ պաշտպանելու այն: Սակայն աշխարհի ինդոնեզացիներն ու հարավաֆրիկացները ամեն ինչ այլ կերպ են տեսնում: Ի վերջո, շատ կառավարություններ կողջունեն բազմակողմ ինստիտուտների փլուզումը, որտեղ նրանք չունեն համապատասխան ներկայացվածություն: Մի աշխարհում, որտեղ մարդիկ ընտրություն են ուզում, ամենամեծ ռեվիզիոնիստական ուժերը՝ Ռուսաստանը և Չինաստանը, իրականում կարիք չունեն լինել այնքան գրավիչ, որքան կայացած տերությունները՝ այլընտրանքային տարբերակ մարմնավորելու համար:

Իհարկե, ԱՄՆ քաղաքականություն մշակողներից շատերը, որոնց հետ ես հանդիպեցի, դեռևս կասկածի տակ են դնում Գլոբալ Հարավի արդիականությունը, հատկապես հիմա, երբ Ամերիկան ամրապնդել է կապերը զարգացած ժողովրդավարությունների միջև (հատկապես ռազմական առումով): Այնուամենայնիվ, անհերքելի է, որ Գլոբալ Հարավի շատ երկրներ դառնում են ավելի կարևոր ժողովրդագրական, տնտեսական և ռազմական առումներով:

Թեև ԱՄՆ-ն իր ընկերներին և դաշնակիցներին տեսնում է որպես ամուսնության գործընկերներ, այդ զործընկերներից շատերը կարծում են, որ ապրում են պոլիամոր աշխարհում(polyamorous world), որտեղ կարելի է կանոնավոր առևտուր անել գործընկերների հետ՝ կախված առկա խնդրից: ԱՄՆ-ի քաղաքականություն մշակողները կարող են դրան սովոր լինել Հնդկաստանից: Թայվանի վճռորոշ հարցում նույնիսկ եվրոպացիներն են ցանկանում բաց պահել իրենց տարբերակները։