Ոչ մի հանգստություն դանդաղ շարժման ԱՄՆ-Չինաստան ընդհարումից
Չնայած Չինաստանի հետ լարվածությունը թուլացնելու ԱՄՆ-ի ջանքերին և չինացի պաշտոնյաների զգուշավորությանը տնտեսական անջատման վերաբերյալ, երկու տերությունների միջև վստահությունը վերականգնելու փորձերն ապարդյուն են թվում: Այս գնալով ավելի ծանր մթնոլորտում մասնատվածությունը գերազանցում է համագործակցությանը, և ռազմական հակամարտության վտանգը մեծ է Թայվանի շուրջ: Այս մասիս գրում է հոդվածի հեղինակ Նուրիել Ռուբինին proejct-syndicate-ում։
Վերջերս ես ներկա էի Պեկինում Չինաստանի զարգացման ֆորումին (CDF), օտարերկրյա բիզնեսի բարձրաստիճան ղեկավարների, գիտնականների, նախկին քաղաքական գործիչների և չինացի բարձրաստիճան պաշտոնյաների ամենամյա հավաքին: Այս տարվա համաժողովն առաջինն էր, որը տեղի ունեցավ անձամբ (in person) 2019 թվականից ի վեր, և այն Արևմտյան դիտորդներին հնարավորություն ընձեռեց հանդիպել Չինաստանի նոր բարձրաստիճան ղեկավարությանը, այդ թվում՝ նոր վարչապետ Լի Ցյանին:
Միջոցառումը նաև Լիին ընձեռեց օտարերկրյա ներկայացուցիչների հետ շփվելու իր առաջին հնարավորությունը պաշտոնը ստանձնելուց հետո: Թեև շատ է խոսվել այն մասին, որ Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինը Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության և կառավարության կարևոր պաշտոններում նշանակել է մերձավոր հավատարիմներին, Լիի և չինացի այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ մեր քննարկումները ավելի հստակ պատկերացում տվեցին նրանց քաղաքականության և առաջնորդության ոճի վերաբերյալ:
Նախքան մարտին վարչապետ դառնալը, Լին աշխատում էր որպես CPC քարտուղար Շանհայում: Որպես տնտեսական բարեփոխիչ և մասնավոր ձեռներեցության ջատագով, նա վճռորոշ դեր խաղաց Տեսլային համոզելու հարցում՝ կառուցելու մեգագործարան քաղաքում: COVID-19 համաճարակի ժամանակ նա կիրառեց Սիի խիստ զրոյական COVID-ի քաղաքականությունը և վերահսկեց Շանհայի երկամսյա արգելափակումը(lockdown):
Բարեբախտաբար Լիի համար, նա պարգևատրվեց իր հավատարմության համար և չդարձավ քավության նոխազ քաղաքականության ձախողման համար: Սիի հետ նրա սերտ հարաբերությունները նաև նրան հնարավորություն տվեցին համոզել Չինաստանի նախագահին մեկ գիշերվա ընթացքում չեղարկել COVID-ի դեմ զրոյական սահմանափակումները, երբ քաղաքականությունն ապացուցեց, որ անկայուն է: Մեր հանդիպման ժամանակ Լին վերահաստատեց «բարեփոխումների և բացման» Չինաստանի հանձնառությունը, ուղերձ, որը փոխանցեցին նաև չինացի այլ առաջնորդներ:
Լիի ուշագրավ խելքը կտրուկ հակադրվում էր նախկին վարչապետ Լի Կեցյանի ավելի զուսպ պահվածքին, ում մենք հանդիպեցինք նախորդ տարիներին, երբ նա վարչապետ էր: Լի Ցյանիի կատակը ներառում էր անուղղակի նախազգուշացում, որ չնայած ամերիկյան ընկերություններին դեռ ողջունում են Չինաստանում, Չինաստանի կառավարությունը կարող է ծանր խաղ խաղալ, եթե իր ընկերություններին և շահերին դաժան վերաբերմունք ցուցաբերվի ԱՄՆ-ում:
Լիի քողարկված սպառնալիքը ցույց է տալիս Չինաստանի ներկայիս վերաբերմունքը ԱՄՆ-ի նկատմամբ: Թեև Չինաստանի տնտեսական քաղաքականության բարձրաստիճան մշակողները հաճախ խոսում են բացման մասին, Չինաստանի քաղաքականությունը դեռևս առաջնահերթություն է տալիս անվտանգությանը և վերահսկմանը բարեփոխումների նկատմամբ: Չինաստանի արտաքին գործերի նոր նախարար Ցին Գանգը բազեական դիրքորոշում է որդեգրել CDF-ի իր ելույթի ժամանակ: ԱՄՆ-ի հասցեին անուղղակի մատնանշելով՝ Քինը նախազգուշացրեց արևմտյան մասնակիցներին, որ թեև Չինաստանը նպատակ ունի պահպանել գլոբալ առևտրային բաց ռեժիմը, երկիրը խստորեն կպատասխանի իրեն նոր սառը պատերազմի մեջ ներքաշելու ցանկացած փորձի:
Վերջերս իր ելույթում ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Ջանեթ Յելենը փորձեց մեղմել Չինաստանի մտահոգությունները, որ ԱՄՆ-ը փորձում է «զսպել» նրա վերելքը և անջատվել նրա տնտեսությունից: Նա պարզաբանեց, որ Չինաստանի հետ առևտուրը սահմանափակող ամերիկյան վերջին գործողությունները հիմնված են ազգային անվտանգության մտահոգությունների վրա, այլ ոչ թե երկրի տնտեսական աճը խոչընդոտելու ջանքերի վրա:
Սակայն Չինաստանին հանգստացնելը դժվար կլինի, երբ ԱՄՆ-ը, ըստ տեղեկությունների, ծրագրում է լայնածավալ սահմանափակումներ մտցնել ԱՄՆ-ում Չինական ներդրումների և Չինաստանում ԱՄՆ ներդրումների վրա: Մինչ օրս Չինաստանի պաշտոնյաները չեն ընդունել Յելենի և պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի ջանքերը՝ երկխոսություն հաստատելու, թե ինչպես առավելագույնի հասցնել համագործակցությունը, նվազագույնի հասցնել առճակատման ոլորտները և կառավարել երկու տերությունների միջև սրվող ռազմավարական մրցակցությունն ու մրցակցությունը:
Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը վերջերս հանդես եկավ նմանատիպ պրագմատիկ ելույթով, որում նա պնդում էր, որ Եվրոպան պետք է «կենտրոնանա ռիսկից հեռացնելու վրա, այլ ոչ թե անջատվելու վրա»(“focus on de-risking rather than decoupling”) Չինաստանից, բայց նաև ընդգծեց այն բազմաթիվ ուղիները, որոնցով Չինաստանի քաղաքականությունը վտանգ է ներկայացնում Եվրոպայի և Արևմուտքի համար: Նրա ելույթը լավ չընդունվեց Պեկինում, և նա փաստորեն մերժվեց, երբ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ ապրիլին այցելեց Չինաստան, մինչդեռ ավելի համերաշխ Մակրոնը արժանացավ կարմիր գորգ ողջույնի(red-carpet welcome):
Չինաստանը ներկայումս փորձում է սեպ խրել Եվրամիության և ԱՄՆ-ի միջև։ Հաշվի առնելով, որ ԵՄ-ում գործող ընկերությունները զգալի շահեր ունեն Չինաստանում, Եվրոպական բազմաթիվ գործադիր տնօրեններ մասնակցեցին CDF-ին՝ ի տարբերություն Ամերիկյան բիզնես առաջնորդների սահմանափակ ներկայության: Եվ Մակրոնի վիճահարույց մեկնաբանությունները ապրիլին իր այցի ժամանակ, մասնավորապես նրա հայտարարությունը, որ Եվրոպան չպետք է դառնա ԱՄՆ-ի «վասալը», հուշում էին, որ այդ ջանքերը կարող էին հաջողվել: Սակայն G7-ի հետագա կոմյունիկեն վերահաստատեց Արևմուտքի դիրքորոշումը Թայվանի նկատմամբ և դատապարտեց Չինաստանի ագրեսիվ քաղաքականությունը կղզու նկատմամբ, և Չինաստանի լուռ աջակցությունը Ռուսաստանի դաժան ներխուժմանը Ուկրաինա, հավանաբար կխանգարի Եվրոպային հմայքի հարձակման ենթարկվելուց:
ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների նախաշեմին, Չինաստանի կասկածների հետ միասին, որ ԱՄՆ-ը փորձում է զսպել իր տնտեսական աճը, կխոչընդոտեն երկու երկրների միջև վստահության ձևավորման և լարվածության թուլացման ջանքերին: Թե՛ դեմոկրատները, և թե՛ հանրապետականները մրցում են Չինաստանի նկատմամբ կոշտ ընկալվելու համար, չին-ամերիկյան սառը պատերազմը, հավանաբար, կուժեղանա՝ բարձրացնելով Թայվանի շուրջ վերջնական թեժ պատերազմի վտանգը:
Չնայած ԱՄՆ պաշտոնյաների ջանքերին՝ ստեղծելու պաշտպանական բազրիքներ Չինաստանի հետ ռազմավարական մրցակցության համար, և և Չինացի պաշտոնյաների պնդումներին, որ իրենք շահագրգռված չեն տնտեսական տարանջատման մեջ, համագործակցության հեռանկարները գնալով ավելի հեռու են թվում: Մասնատումն ու անջատումը դառնում են նոր նորմալ, երկու երկրները շարունակում են մնալ բախման ընթացքի վրա, և շարունակվող «աշխարհաքաղաքական դեպրեսիայի» վտանգավոր խորացումը բոլորովին անխուսափելի է:
