Արժութային համակարգի ապագան կորոշվի Վաշինգտոնում

Դոլարի արտոնյալ դիրքն զայրացնում է գնալով ավելի շատ երկրների, գրում է Die Welt-ը։

Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը վերջերս քննադատել էր ԱՄՆ դոլարի արտոնյալ դիրքը համաշխարհային արժութային համակարգում։ Քանի որ միջազգային տրանսպորտային, ապրանքային և ֆինանսական շուկաներում այդքան շատ գործարքներ են իրականացվում դոլարով, Եվրոպայից դուրս գտնվող երկրների մեծ մասը կայունացնում է իրենց արժույթները դոլարի նկատմամբ:

Այլ երկրների հսկայական դոլարային պաշարները հնարավորություն են տալիս Միացյալ Նահանգներին լրացուցիչ պետական ​​ծախսեր կատարել, ներառյալ թանկարժեք բանակ պահել: Գնաճի միջոցով ԱՄՆ-ը կարող է արժեզրկել իր պետական ​​պարտքը: Ֆրանսիայի նախագահ Վալերի Ժիսկար դ’Էստենն իր ժամանակներում սա անվանել է «չափազանց մեծ արտոնություն»:

Այս իրավիճակը զարգացել է պատմականորեն։ 1944 թվականից հետո Միացյալ Նահանգները, որպես Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում քաղաքական և տնտեսական հաղթող, դոլարը դրեց համաշխարհային արժութային կարգի կենտրոնում (Բրետտոն Վուդսի համակարգ), ուստի Արևմտյան Եվրոպայի երկրները ստիպված էին մշտապես կայունացնել իրենց արժույթները դոլարի նկատմամբ։

Երբ 1960-ականների երկրորդ կեսին Միացյալ Նահանգները ֆինանսավորեց Վիետնամի պատերազմը մշտական ​​արտանետումների օգնությամբ, դոլարը սկսեց բախվել արժեզրկման սպառնալիքին։ Արևմտյան Եվրոպայի կենտրոնական բանկերը ստիպված էին դոլար գնել և այդպիսով մասնակցել պատերազմի ֆինանսավորմանը։ Երբ Շառլ դը Գոլը դոլարներով լի ռազմանավ ուղարկեց Ամերիկա՝ դրանք ոսկու հետ փոխանակելու, ԱՄՆ նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնը հրաժարվեց «ոսկու ստանդարտից», այսինքն՝ ամերիկյան արժույթը ոսկով ապահովելուց։

1973 թվականի Բրետտոն Վուդսի համակարգի փլուզումից հետո գերմանական կոշտ մարկը փոխարինեց մեղմ ֆրանսիական ֆրանկին՝ որպես եվրոպական պահուստային արժույթ։ Այդ ժամանակից ի վեր Ֆրանսիան իր առջև նպատակ է դրել օգտագործել ընդհանուր եվրոպական արժույթը ոչ միայն խաթարելու գերմանացիների ֆինանսական և քաղաքական գերակայությունը Եվրոպայում, այլև վերջ դնելու դոլարի գերիշխող դիրքին աշխարհում։ Ենթադրվում է, որ Բեռլինը վերջնականապես հրաժարվել է իր արժութային արտոնությունից՝ հօգուտ այն բանի, որ Փարիզը համաձայնի Գերմանիայի վերամիավորմանը:

Եվրոյի՝ դոլարից համաշխարհային պահուստային արժույթի կարգավիճակը խլելու հնարավորությունները սկզբում այնքան էլ վատ չէին, քանի որ Եվրոպական կենտրոնական բանկի (ԵԿԲ) դերը, անկախ Գերմանիայի դաշնային բանկի օրինակով, ամրագրված էր եվրոպական պայմանագրերում։ Գերմանական մարկն արդեն իսկ լուրջ սպառնալիք էր դոլարի համար 1970-ականների վերջին, քանի որ Միացյալ Նահանգները, Դաշնային պահուստային համակարգի (Fed) շարունակվող գնաճային քաղաքականության պատճառով, մեծ պարտքեր էր կուտակել գերմանական մարկերով։

1980-ականների վերջին Fed-ը ձգտում էր կայունացնել շուկաները՝ նվազեցնելով հիմնական տոկոսադրույքը և գնելով պետական ​​պարտատոմսեր: ԱՄՆ-ի բարձր զարգացած ֆինանսական շուկան հիմնում է դոլարի առաջատար դիրքն աշխարհում, քանի որ այլ երկրներ կարող են հաջողությամբ ներդնել իրենց հսկայական դոլարային պահուստները ԱՄՆ ֆինանսական շուկայում: Միայն խոշոր, ազատ և չափավոր կարգավորվող կապիտալի շուկաները կարող են ներգրավել մեծ թվով ներդրողների:

Բայց Fed-ի էժան փողերը հանգեցրին նրան, որ ԱՄՆ ֆինանսական շուկայում տնտեսական ակտիվության տատանումները ավելի ինտենսիվ դարձան, ինչը պահանջում էր Fed-ից ավելի վճռական և մասշտաբային միջոցներ՝ փրկելու իրավիճակը։ Արդյունքում աշխարհում դոլարի նկատմամբ վստահությունը սկսեց թուլանալ։

Եվրոն չկարողացավ օգտագործել ացառիկ հնարավորությունը՝ փոխարինելու  դոլարը որպես համաշխարհային պահուստային արժույթ, քանի որ Ֆրանսիան, եվրոգոտու հարավային այլ երկրների հետ միասին, նպաստեց ԵԿԲ-ի փոխակերպմանը Ֆրանսիայի Բանկի մոդելով:

Ֆրանսիան եվրոն դարձրեց մեղմ արժույթ

Ֆրանսիայի բանկը մինչև եվրոյի ներդրումը զգալի ներդրում է ունեցել Ֆրանսիայի պետական ​​ծախսերի ֆինանսավորման գործում։ Մարիո Դրագիի և Քրիստին Լագարդի օրոք Եվրոպական կենտրոնական բանկի կողմից պետական ​​պարտատոմսերի ակտիվ գնումը եվրոն դարձրեց մեղմ արժույթ, ինչի արդյունքում այսօր դոլարի գլխավոր մրցակիցը դարձավ չինական յուանը և ոչ թե եվրոն։

Եվրոպական ֆինանսական շուկաների կարգավորումը, որին ակտիվորեն աջակցում էր Ֆրանսիան, պատճառներից մեկն էր, որ Մեծ Բրիտանիան, Լոնդոնի բարձր զարգացած ֆինանսական շուկայի հետ մեկտեղ, լքեց ԵՄ-ն։ Մինչ բրիտանացիները մտադիր են ազատականացնել իրենց ֆինանսական շուկան, եվրոպացիներն իրենց տաքսոնոմիայով փորձում են վարկեր տրամադրել՝ հիմնվելով բնապահպանական, կլիմայական և սոցիալ-քաղաքական չափանիշների վրա։

Այսպիսով, եվրոն ունի նույն խնդիրը, ինչ յուանը. քաղաքականապես առաջնորդվող ֆինանսական շուկաները անհամատեղելի են միջազգային պահուստային արժույթի կարգավիճակի հետ: «Չինաստանը բանտ է»,- այս կապակցությամբ ասել է հայտնի ամերիկացի տնտեսագետ Լարրի Սամերսը։

Ուստի միջազգային արժութային համակարգի ապագան, ամենայն հավանականությամբ, կրկին կորոշվի Վաշինգտոնում։ Ինչպես 1970-ականների վերջին շատ երկրներ, այդ թվում՝ Չինաստանը, Ռուսաստանը և Բրազիլիան, չեն ցանկանում գնել ԱՄՆ պետական ​​պարտատոմսեր՝ մասնակցելու Ամերիկայի պատերազմների ֆինանսավորմանը և ֆինանսական շուկայի կայունացմանն ուղղված միջոցառումներին:

Այդ իսկ պատճառով, Fed-ի նախագահ Ջերոմ Փաուելը, ինչպես իր գործընկեր Փոլ Վոլքերը 1980-ականների սկզբին, ստիպված կլինի շարունակել կտրուկ բարձրացնել հիմնական տոկոսադրույքը դոլարի նկատմամբ վստահությունը վերականգնելու համար:

Եթե ​​Fed-ը չկարողանա աջակցել հիմնական տոկոսադրույքի բարձրացման կուրսին, օրինակ, բանկային ճգնաժամի խորացման պատճառով, ապա դոլարի արտոնությունները կարող են ավարտվել։ Բայց նույնիսկ այս դեպքում եվրոյի շանսերը չեն բարելավվի, քանի որ պլանավորված տաքսոնոմիան հրատապ էֆեկտ է ունենում, և, ամենայն հավանականությամբ, ԱՄՆ-ի ֆինանսական ճգնաժամից հետո եվրոգոտում պարտքային ճգնաժամ կհետևի։ Բայց մյուս կողմից, կարող է գալ բազմիցս հայտարարված մեռած բիթքոյնի աստղային ժամը:

Հեղինակ՝ Գյունտեր Շնաբլ