Կանանց դերը համաշխարհային տնտեսության զարգացման գործում

Այս շաբաթ Սևիլիայում կայանալիք զարգացման ֆինանսավորման չորրորդ միջազգային համաժողովում ձեռնարկվում են մի շարք խոստումնալից քայլեր՝ ուղղված գենդերային հավասարության ամրապնդմանը։ Սակայն դեռ շատ բան կա անելու՝ սկսած մասնակիցների կողմից իրենց պարտավորությունների կատարման ապահովումից մինչև ֆինանսական հաստատությունների ղեկավար պաշտոններում կանանց ներկայացվածության բարելավումը։ Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակներ Մարիա Ֆերնանդա Էսպինոսան և Անիտա Բհատիան project-syndicate-ում։

Համաշխարհային ճգնաժամը և դրա անհամաչափ ազդեցությունը կանանց վրա

Զարգացման ֆինանսավորման չորրորդ միջազգային համաժողովը տեղի է ունենում բազմաթիվ համաշխարհային ճգնաժամերի ֆոնին, ներառյալ՝ սրվող պարտքային ճգնաժամերը, աճող աղքատությունը, պարենային անվտանգության անկումը և կլիմայական փոփոխություններով պայմանավորված վնասները։ Այս մարտահրավերներն ավելի են սրվում Պաշտոնական զարգացման օգնության զգալի կրճատումների պատճառով և ավելի խիստ են ազդում կանանց և աղջիկների վրա, հատկապես զարգացող երկրներում։

Աշխարհի բնակչության գրեթե կեսը՝ 3,4 միլիարդ մարդ, ապրում է այնպիսի երկրներում, որտեղ պարտքի տոկոսների սպասարկմանն ուղղվող եկամուտներն ավելին են, քան կրթությանը կամ առողջապահությանը հատկացվող միջոցները։ Ռեսուրսների այս սխալ բաշխումն ուղղակիորեն խաթարում է կանանց և աղջիկների տնտեսական հնարավորությունները։ Պաշտոնական զարգացման օգնության ընդամենը 5%-ն է ուղղվում գենդերային հավասարության հասնելուն ուղղված ծրագրերին։

Կանանց տնտեսական հզորացման խոչընդոտները

Կանայք զգալի խոչընդոտների են բախվում իրենց տնտեսական վիճակը բարելավելու հարցում, հիմնականում ֆինանսների սահմանափակ հասանելիության պատճառով։ Այս անհավասարությունը ընդգծող հիմնական վիճակագրական տվյալները ներառում են.

• Կանանց կողմից ղեկավարվող միկրո, փոքր և միջին ձեռնարկությունների համար ֆինանսավորման պակասը գնահատվում է 1,7 տրիլիոն դոլար։
• Աշխարհում մոտ 740 միլիոն կին չունի բանկային հաշիվ։
• Խնդիրն ավելի է բարդացնում համացանցի անհավասար հասանելիությունը, որը կարևոր է ֆինանսական և թվային գրագիտության համար։
• Կանայք անհամաչափ մեծ ժամանակ են տրամադրում չվճարվող խնամքի աշխատանքին, որը, պատշաճ կերպով փոխհատուցվելու դեպքում, համաշխարհային տնտեսությանը կավելացներ տարեկան առնվազն 10,8 տրիլիոն դոլար։
• Աշխատուժում կանանց մասնակցությունը կազմում է ընդամենը 47%՝ զգալիորեն ցածր լինելով տղամարդկանց 72% ցուցանիշից։

Վատթարացող միտումներ և ապագա մարտահրավերներ

Կանխատեսվում է, որ կանանց համար տնտեսական մարտահրավերներն ավելի են սրվելու։ Արհեստական բանականության հիմքում ընկած ալգորիթմները, որոնք կիրառվում են վարկունակության գնահատումից մինչև աշխատանքի ընդունման որոշումներ կայացնելու ոլորտներում, կարող են հավերժացնել գոյություն ունեցող գենդերային կողմնակալությունները։ Ավելին, մինչդեռ առաջիկա տասնամյակում ակնկալվում է, որ 1,2 միլիարդ մարդ կմտնի աշխատաշուկա, կանխատեսվում է ստեղծել ընդամենը 420 միլիոն աշխատատեղ, ընդ որում՝ երիտասարդ կանայք ավելի հավանական է, որ դուրս մնան։ Առաջընթացի ներկայիս տեմպով աշխատավարձերի համաշխարհային գենդերային բացը փակելու համար կպահանջվի 134 տարի։

Գենդերային հավասարության տնտեսական հիմնավորումը

Տեքստում ընդգծվում են գենդերային անհավասարության հետևանքով առաջացած զգալի տնտեսական կորուստները և այն էական օգուտները, որոնք կարելի է ստանալ՝ լուծելով այս խնդիրը.

• Ենթասահարյան Աֆրիկայի տնտեսությունները տարեկան կորցնում են մոտ 210 միլիարդ դոլար՝ աղջիկների դպրոցը վաղաժամ թողնելու պատճառով։
• Ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրները կարող են կորցնել 500 միլիարդ դոլար առաջիկա հինգ տարիների ընթացքում, եթե չփակեն համացանցի հասանելիության գենդերային բացը։
• Ցույց է տրվել, որ գենդերային զգայուն մոտեցումները զգալիորեն բարձրացնում են կլիմայի հարմարվողականության ֆինանսավորման արդյունավետությունը։
• Գենդերային հավասարության մեջ ներդրումները կարող են համաշխարհային ՀՆԱ-ն ավելացնել ավելի քան 20%-ով։

Զարգացման ֆինանսավորման չորրորդ միջազգային համաժողով. Փոփոխությունների հնարավորություն

Զարգացման ֆինանսավորման չորրորդ միջազգային համաժողով համաժողովը կարևոր հնարավորություն է ընձեռում վերաձևելու համաշխարհային ֆինանսական կառուցվածքը՝ այն դարձնելով ավելի ներառական կանանց համար։ Համաժողովի ամփոփիչ փաստաթուղթը՝ «Սևիլյայի պարտավորությունը» (Compromiso de Sevilla), ներառում է պարտավորություններ՝ ուղղված գենդերային հավասարությանը, աղքատության վերացմանը, կանանց ձեռներեցությանը և ֆինանսական ծառայությունների հավասար հասանելիությանը։

Այս պարտավորությունները շոշափելի արդյունքների վերածելու համար էական է իրականացման և հաշվետվողականության ամուր շրջանակի առկայությունը։ «Սևիլյայի գործողությունների հարթակը» խոստումնալից նախաձեռնություն է, որի նպատակն է մոբիլիզացնել գործընկերություններ կառավարությունների, քաղաքացիական հասարակության և մասնավոր հատվածի միջև՝ կոնկրետ գործողություններ առաջ մղելու համար։ Այդպիսի նախաձեռնություններից մեկը՝ «Ներդրումներ խնամքի ոլորտում՝ հանուն հավասարության և բարգավաճման», նպատակ ունի ընդլայնել ազդեցության ներդրումները խնամքի քաղաքականության, ենթակառուցվածքների և ծառայությունների ոլորտում։

Կանանց առաջնորդության անհրաժեշտությունը

Տեքստի կենտրոնական փաստարկն այն է, որ ֆինանսների ոլորտում գենդերային հավասարության իրական առաջընթացը պահանջում է, որ կանայք տեղ ունենան որոշումներ կայացնողների շարքում։ Ներկայումս կանայք խիստ թերներկայացված են միջազգային ֆինանսական կառույցների բարձր պաշտոններում և հանրային հաստատությունների ֆինանսական ոլորտի ղեկավար պաշտոններում։ 2023 թվականին Արժույթի միջազգային հիմնադրամի 190 անդամներից միայն 26-ն են ունեցել կին ֆինանսների նախարարներ, իսկ 2024 թվականի դրությամբ միայն 29 կենտրոնական բանկ է ղեկավարվել կանանց կողմից։

Հեղինակը եզրակացնում է, որ կանանց առջև ծառացած կառուցվածքային խոչընդոտների վերացումը ոչ միայն բարոյական պարտք է, այլև խելացի տնտեսական ռազմավարություն։ Կանանց և աղջիկների մեջ ներդրումներ կատարելու ժամանակը հիմա է։