Կարո՞ղ է արհեստական բանականությունը լայնածավալ բարգավաճում ապահովել
Project-syndicate-ում հոդվածի հեղինակ Մայքլ Սփենսը քննադատական վերլուծությունը բացահայտում է արհեստական բանականությունից (ԱԲ) ակնկալվող արտադրողականության օգուտների վերաբերյալ նրբերանգային տեսակետ։ Հեղինակը, թեև ընդունում է տարբեր ոլորտներում արդյունավետությունը բարձրացնելու ԱԲ-ի զգալի ներուժը, բարձրացնում է կարևոր հարց՝ արդյո՞ք այդ օգուտներն արդարացված կլինեն։ Ըստ հոդվածի, պատասխանը պարզ «այո» կամ «ոչ» չէ, այլ կախված է մի շարք գիտակցված ընտրություններից և քաղաքական գործողություններից, որոնք ուղղված են ԱԲ-ի զարգացումն ու ներդրումը այնպիսի ուղղությամբ տանելուն, որը կնպաստի լայնածավալ բարգավաճմանը։
Բնական պաշարների դիվանագիտության նուրբ արվեստը
Կենտրոնական փաստարկն այն է, որ ԱԲ-ի շնորհիվ արտադրողականության աճի ներուժը մեծ է, ինչին նպաստում են վաղ փորձնական տվյալները և ԱԲ-ի հնարավորությունների արագ, ծախսարդյունավետ ընդլայնումը։ Այնուամենայնիվ, հասարակության բոլոր շերտերի համար այս օգուտների իրացումը երաշխավորված չէ։ Հեղինակը նշում է մտահոգության երկու հիմնական ոլորտ՝ «ԱԲ գործիքակազմի» բնույթը և աշխատաշուկայի դինամիկան։
Հիմնական մտավախություններից մեկն այն է, որ ԱԲ-ի զարգացման ներկայիս ուղղությունը մեծապես թեքված է դեպի ավտոմատացում՝ մարդկային կարողությունները կրկնօրինակելու և փոխարինելու, այլ ոչ թե ընդլայնման, որտեղ տեխնոլոգիան համագործակցում և բարելավում է մարդկային հմտությունները։ Այս կողմնակալությունը, որը վկայում է մարդկային ներգրավվածությունը բացառող չափորոշիչների վրա կենտրոնացումը, սպառնում է խորացնել եկամտային անհավասարությունը՝ տեղահանելով աշխատողներին՝ առանց նոր, ավելի բարձր արժեք ունեցող դերեր ստեղծելու։ Դրան հակազդելու համար հեղինակը պաշտպանում է «կենտավրոսային գնահատումների» հայեցակարգը, որտեղ հաջողությունը չափվում է մարդկանց և ԱԲ համակարգերի համատեղ կատարողականով, դրանով իսկ խրախուսելով անցումը դեպի մարդ-մեքենա համագործակցություն։
Հոդվածը նաև ընդգծում է տնտեսության առևտրային և ոչ առևտրային ոլորտների միջև առկա և աճող անջրպետը։ Առևտրային ոլորտը, որն ընդգրկում է այնպիսի արդյունաբերություններ, ինչպիսիք են տեխնոլոգիաները և առաջադեմ արտադրությունը, պատմականորեն ունեցել է ավելի բարձր արտադրողականություն և եկամուտների աճ։ Հեղինակը նախազգուշացնում է, որ առանց միտումնավոր միջամտության, ԱԲ-ն, ամենայն հավանականությամբ, կմեծացնի այս անջրպետը՝ կենտրոնացնելով իր օգուտները արդեն իսկ բարգավաճող ոլորտներում և բարձր եկամուտ ունեցող պաշտոններում։ Առաջարկվող լուծումը համակարգված ջանքերն են՝ ԱԲ-ն կիրառելու ոչ միայն երկու ոլորտներում, այլև հատուկ դրանցում առկա ցածր և միջին եկամուտ ունեցող աշխատատեղերում։
ԱԲ-ի օգուտների ավելի արդար բաշխումն ապահովելու համար տեքստը պաշտպանում է ակտիվ քաղաքական միջոցառումները։ Սա ներառում է պետական ֆինանսավորում և խթաններ մասնավոր մշակողների համար՝ առաջնահերթություն տալու ԱԲ-ի հետազոտությանը և զարգացմանը՝ ուղղված ընդլայնմանն ու համագործակցությանը։ DARPA-ի (ԱՄՆ Պաշտպանության առաջատար հետազոտական նախագծերի գործակալություն) մարդ-ռոբոտ համագործակցության մրցույթների օրինակը բերվում է որպես դրական, թեև փոքր մասշտաբի, քայլ այս ուղղությամբ։
Նույնիսկ ավելի հավասարակշռված ԱԲ գործիքակազմի դեպքում, հեղինակն ընդունում է «ընդհանուր հավասարակշռության էֆեկտները», որոնք անխուսափելիորեն կհանգեցնեն աշխատաշուկայի անկայունության։ Քանի որ ԱԲ-ն բարձրացնում է արտադրողականությունը և նվազեցնում ծախսերը, որոշ աշխատատեղեր կկորչեն, հատկապես ցածր պահանջարկի առաձգականություն ունեցող ոլորտներում։ Թեև այլ ոլորտներում նոր աշխատատեղեր կստեղծվեն, տեղահանված աշխատողների համար անցումը հարթ չի լինի։ Սա կարող է հանգեցնել աշխատուժի ժամանակավոր ավելցուկի, ինչը կթուլացնի աշխատողների սակարկության դիրքերը։
Այս անցումային մարտահրավերները մեղմելու համար տեքստն ընդգծում է տուժած աշխատողների համար ամուր աջակցության համակարգերի կարևորությունը, ներառյալ եկամտի աջակցությունը և վերապատրաստման ծրագրերը, որոնք իրենք էլ կարող են բարելավվել ԱԲ-ի գործիքների միջոցով։ Ավելին, հեղինակը առաջարկում է, որ քաղաքականություն մշակողները պետք է ակտիվորեն ստեղծեն աշխատուժի պահանջարկ։ Միացյալ Նահանգների համար ենթակառուցվածքների զարգացման և արդիականացման մեջ լայնածավալ ներդրումը ներկայացվում է որպես «մի կրակոցով երկու նապաստակ խփելու» լուծում՝ ստեղծելով լավ աշխատատեղեր՝ ԱԲ-ի կողմից պայմանավորված անցումը մեղմելու համար՝ միաժամանակ լուծելով կարևոր տնտեսական կարիք։
Եզրափակելով, հոդվածը պնդում է, որ այն հարցը, թե արդյոք ԱԲ-ի արտադրողականության օգուտները «արդարացված կլինեն», կախված է դրա զարգացումն ուղղորդելու և հասարակական ազդեցությունը կառավարելու մեր հավաքական կարողությունից։ Պասիվ մոտեցումը կարող է խորացնել գոյություն ունեցող անհավասարությունները և ստեղծել զգալի սոցիալական և տնտեսական խաթարումներ։ Ակտիվ ռազմավարությունը, որը կենտրոնացած է մարդակենտրոն ԱԲ-ի, միջոլորտային կիրառման և աշխատուժի համար ամուր աջակցության վրա, էական է տեխնոլոգիական առաջընթացը լայնածավալ և կայուն բարգավաճման վերածելու համար։
