Ինչպես ապահովել տնտեսական զարգացման ավելի արդար և հուսալի չափանիշ
«Միջին եկամտի ծուղակ» տերմինը վերաբերում է տենդենցին արագ աճող զարգացող տնտեսությունների շրջանում, որոնք կորցնում են թափը բարձր եկամուտ ունեցող երկրի կարգավիճակին հասնելուց շատ առաջ: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Կյուն Լին project-syndicate-ում։
Առաջին անգամ ներկայացված Համաշխարհային բանկի տնտեսագետ Ինդերմիթ Գիլի և Բրուքինգսի ինստիտուտի Հոմի Խարասի կողմից 2007 թվականին՝ հայեցակարգը դարձել է տնտեսագետների բուռն քննարկումների առարկա։
Մինչ որոշ գիտնականներ կասկածի տակ են դնում այս ծուղակի գոյությունը, անհերքելի է, որ միջին եկամուտ ունեցող շատ երկրներ պայքարել են զարգացած տնտեսությունների շարքը համալրելու համար: Համաշխարհային բանկի 2013 թվականի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ միջին եկամուտ ունեցող 101 տնտեսություններից միայն 13-ին է հաջողվել թռիչք կատարել 1960-ից 2008 թվականներին:
Ինչպես է թվային աշխարհը փոխակերպում ներկայիս քաղաքականությունը
Օգոստոսին Համաշխարհային բանկի Համաշխարհային զարգացման տարեկան զեկույցը կրկին բորբոքեց քննարկումները: Զարմանալիորեն, զեկույցը բացահայտել է 34 տնտեսություն, որոնք խուսափել են միջին եկամուտի ծուղակից և հասել են բարձր եկամուտի կարգավիճակի 1990-2022 թվականներին: Այս ընդլայնված խումբը ներառում է Լատինական Ամերիկայի երկրներ, ինչպիսիք են Չիլին և Ուրուգվայը, Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի երկրները, ինչպիսիք են Լեհաստանը և Ռումինիան, Բալթյան երեք երկրները և Պարսից ծոցի երկրները, ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան և Օմանը:
Թարմացված ցուցակը հիմնարար հարց է առաջացնում. Արդյոք միջին եկամուտների ծուղակից փախչելը ավելի հեշտ է դարձել, թե՞ միշտ ավելի հեշտ է եղել, քան նախկինում կարծում էին․ գուցե ընդհանրապես երբեք գոյություն չի ունեցել: Պատասխանը հեռու է պարզ լինելուց, քանի որ վերջին մի քանի տասնամյակների ընթացքում տնտեսությունների զարգացման կարգավիճակը որոշելու չափանիշները փոխվել են՝ աստիճանաբար իջեցնելով բարձր եկամուտների շեմը:
Այս տարի, օրինակ, Համաշխարհային բանկը բարձր եկամուտ ունեցող սահմանեց այն երկրին, որի համախառն ազգային եկամուտը գերազանցում է 13,845 դոլարը մեկ շնչի հաշվով, ինչը Միացյալ Նահանգների ՀՆԱ-ի մոտավորապես 20%-ն է: Սա անկում է 2012-ի նշաձողից, որը սահմանել էր ԱՄՆ-ի մակարդակի 24%: Այս փոփոխվող չափանիշներն օգնում են բացատրել, թե ինչու են ավելի վաղ զեկույցներում ավելի քիչ երկրներ դասակարգվել որպես բարձր եկամուտներ:
ԱՄՆ-ի ՀՆԱ-ի մեկ հինգերորդին համարժեք երկրի դասակարգումը որպես բարձր եկամուտներ ընդգծում է Համաշխարհային բանկի մոտեցման թերությունները, երբ հաշվի չեն առնվում գները և գնողունակությունը. ցուցանիշներ, որոնք ավելի ճշգրիտ են արտացոլում իրական կենսամակարդակը:
Մալայզիան շատ լավ օրինակ է: 2023 թվականին նրա մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն (ներկայիս դոլարով) կազմել է 12,570 ԱՄՆ դոլար՝ չապահովելով բարձր եկամուտների շեմը: Այնուամենայնիվ, երբ ճշգրտվում է գնողունակության համարժեքությունը, վերջինիս ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով կազմում էր ԱՄՆ մակարդակի 45,5%-ը, ինչը արտացոլում է զգալիորեն ավելի բարձր կենսամակարդակ: Ի հակադրություն, Չիլին դասակարգվում է որպես բարձր եկամուտ ունեցող տնտեսություն՝ 2023 թվականին մեկ շնչին ընկնող $16,816 ՀՆԱ-ով: Բայց Չիլիի գնողունակության համարժեքությանբ ճշգրտված եկամուտը կազմում էր Ամերիկայի ընդամենը 36%-ը:
Այլ կերպ ասած, գնողունակության համարժեքության վրա հիմնված թվերն առաջարկում են իրական կենսամակարդակի ավելի հուսալի չափում: Ներկայիս համակարգի համաձայն՝ Մալայզիան մնում է միջին եկամուտ ունեցող երկիր՝ չնայած Չիլիից բարձր կենսամակարդակի։
Ավելին, գնողունակության համարժեքության թվերը ներկայացնում են տնտեսական կատարողականի միանշանակ ավելի քիչ լավատեսական պատկեր, քան առաջարկում է Համաշխարհային բանկի զեկույցը:
Բայց չնայած տասնամյակների առաջընթացին, միջին եկամուտ ունեցող շատ երկրներ դեռևս պայքարում են զարգացած տնտեսություններին հասնելու համար, մի իրականություն, որը հաճախ մթագնում է բարձր եկամուտների շեմն իջեցնելու պրակտիկան: Համաշխարհային բանկը պետք է վերանայի իր մոտեցումը, մասնավորապես՝ անվանական ՀՆԱ-ից անցնելով նողունակության համարժեքության վրա հիմնված եկամուտների թվերին, որոնք ավելի լավ են արտացոլում ներկայիս կենսամակարդակը: Նման ճշգրտումը կառաջարկի տնտեսական զարգացման ավելի արդար և հուսալի չափանիշ:
