Ինչպես ֆինանսները դարձան խնդիր

Ընկերությունները նույնն են անում: Նրանք կանոնավոր կերպով ֆինանսավորում են իրենց գործառնությունները՝ փոխառելով կամ թողարկելով բաժնետոմսեր ներդրողներին, որոնք կմասնակցեն իրենց փողին՝ ապագա շահույթի ակնկալիքով: Այս կոնտրագենտներին միավորելով՝ կապիտալի շուկաները վճռորոշ դեր են խաղում տնտեսության մեջ: Առայժմ ամեն ինչ լավ է:

Սակայն ֆինանսներն այլևս պարզապես միջնորդ չեն, որոնք փողերը փոխանցում են խնայողներից դեպի վարկառուներ: Դրա գործառույթներն այլևս չեն սահմանափակվում ձեռքում փող դնելով այն մարդկանց, որոնք ապագայում պարտավորվելու են վերադարձնել մայր գումարը (գումարած տոկոսները): Ընդհակառակը, ֆինանսներն այժմ վարորդի աթոռին են՝ սահմանելով օրակարգը մյուսների, այդ թվում՝ կառավարությունների համար:

Սրա հետ կապված երկու մեծ խնդիր կա. ֆինանսները և՛ հիմար են, և՛ վտանգավոր: Այն հիմար է, քանի որ այն կարող է կարդալ միայն թվեր, անկարող է հասկանալ, առավել ևս գնահատել սոցիալական ծանր խնդիրները կամ կոմպլեքս բիզնեսը կամ ինժեներական ռազմավարությունները: Եվ վտանգավոր է, քանի որ ֆինանսական հաստատությունների ղեկին կանգնած մարդիկ կարծում են, որ իրենք ավելի խելացի են, քան կան, ինչը նրանց ստիպում է ենթադրել, որ իրենք պետք է ղեկավարեն նավը:

 Պրոտեկցիոնիզմը բռնկեց աշխարհաքաղաքական կրակը

Եթե նայում եք միայն գների պիտակներին, ապա աշխարհը կառավարելը հեշտ է թվում: Ամեն ինչ դառնում է համեմատելի, և շահույթ ստանալու համար անհրաժեշտ է միայն գնել ցածր և վաճառել բարձր: Եթե դուք այն սակավաթիվ բարոյական ներդրողներից չեք, որոնք ցանկանում են լավ զգալ, թե որտեղ եք ուղղում ձեր գումարը, ձեր գնածի կամ վաճառվողի բնույթը քիչ նշանակություն ունի: Գնային մեխանիզմը բացառում է ակտիվի իրական որակները, բացասական հատկանիշները կամ հնարավոր կողմնակի ազդեցությունները հասկանալու անհրաժեշտությունը:

Իրականում, որքան քիչ ներդրողներն իմանան կամ հոգ տանեն նման հարցերի մասին, այնքան ավելի իրացվելի է շուկան: Հետևաբար, ակտիվները, որոնք գոյություն ունեն երկար ժամանակ, ինչպիսիք են նավթագազային ընկերությունների բաժնետոմսերը, ավելի գրավիչ են, քան նորերը: Այն ակտիվների գները, որոնք չունեն հաստատված տեղեկագիր, ավելի քիչ հուսալի են՝ անկախ այն առավելություններից, որոնք նրանք կարող են առաջարկել:

Ֆինանսներն այսպիսով հրաժարվում են բանավեճի անհրաժեշտությունից: Եթե բոլորը տեսնեն, թե ինչ գին է, քննարկելու բան չի մնում։ Եթե կարծում եք, որ ակտիվը չափազանց թանկ է, կարող եք կրճատել այն: Շուկաները քաղաքական քննարկման կարիք չունեն. նրանք ամեն ինչ անում են այստեղ և հիմա՝ ռեսուրսներ բաշխելով և վերաբաշխելով ամենաբարձր հայտատուի:

Սակայն խնդրի լուծումը գնագոյացմամբ փոխարինելու այս միտումը չի սահմանափակվում շուկայի խաղացողներով: Շատ կառավարություններ — կամա թե ակամա — որդեգրել են նույն մոտեցումը, թեկուզ միայն իրենց պարտատերերի պահանջած պայմանները կատարելու համար:

Այդուհանդերձ, ամեն ինչ թվի վերածելը նույնպես ունի իր ծախսերը: Սա մեզանից պահանջում է ձևացնել, որ ապրանքների և ծառայությունների միջև գների տարբերությունը միակ բանն է, որ կարևոր է, չնայած մենք բոլորս ավելի լավ գիտենք: Այն մեզ տանում է գործարաններ և ապրանքներ միավորելու բնության, առողջության, երջանկության, կլիմայի և հենց կյանքի հետ: Եվ սա մեզ մղում է պարզապես անտեսելու այն խնդիրները, որոնք հնարավոր չէ գնահատել, օրինակ՝ արդարադատության հարցերը:

Համաշխարհային տնտեսության գլխավոր թշնամին

Մենք կարող ենք շնորհակալություն հայտնել աշխարհի այս կրճատող տեսակետի այնպիսի «լուծումների» համար, ինչպիսիք են արժեթղթավորման օգտագործումը բնակարանների սեփականությանն աջակցելու համար, մասնավոր կենսաթոշակային համակարգը՝ ֆինանսական շուկաները զարգացնելու կամ խորացնելու համար, և կանաչ ակտիվները՝ կլիմայի փոփոխությունը հասցեավորելու համար: Ստեղծեք արժեքով ակտիվ, և ներդրողները կգնան դրան, հատկապես, երբ նրանք կարող են ապավինել պետական անուղղակի երաշխիքներին հնարավոր կորուստների դեմ (ինչպես հաճախ է պատահում):

Բայց հաշվի առեք արդյունքները: Մենք ստացանք հիփոթեքային շուկա, որը խթանեց շինարարության և տների գները, բայց չկարողացավ լուծել բնակարանային ճգնաժամը; կենսաթոշակային համակարգ, որն ապահով ակտիվների մշտական կարիք ունի՝ ապագա պարտավորությունները կատարելու համար, նույնիսկ եթե դա նշանակում է շարունակել ներդրումներ կատարել նավթի և գազի մեջ; և էներգիայի ստացման, արտադրության և տարածման եղանակները փոխելու տասնամյակների ձգձգումներ, քանի որ կանաչ ակտիվները պարզապես չեն կարող անել այդ բաները: Վստահելով «շուկայի կախարդանքին»՝ մենք ստացանք փքված, փխրուն ֆինանսական համակարգ, որը մշտական կառավարման կարիք ունի կենտրոնական բանկերի կողմից, որպեսզի այն չպայթի և իր հետ տանի տնտեսությունը:

Սրանցից ոչ մեկը մեծ իմաստ չունի: Ի վերջո, գները վատ ուղեցույցներ են դեպի ապագա, որն ի սկզբանե անհայտ է, առավել ևս, երբ կան հստակ ապացույցներ, որ այն էականորեն շեղվելու է անցյալից: 1930-ականներին Ջոն Մեյնարդ Քեյնսն ասաց, որ անհնար է իմանալ, թե արդյոք և երբ կսկսվի ևս մեկ համաշխարհային պատերազմ, կամ ինչպիսին կլինի գնաճի մակարդակը 1960-ականներին: 2023թ.-ին մենք չգիտենք, թե որքան կարագանա կլիմայի փոփոխությունը, որտեղ կբռնկվեն անտառային հաջորդ հրդեհները, կամ աշխարհի որ մասերում կլինեն ավերիչ երաշտներ, ջրհեղեղներ և այլն։

Քանի որ այս սցենարները անորոշ են,  շուկաները որևէ կերպ չեն կարող ճշգրիտ գնահատել դրանք: Այնուամենայնիվ, եթե չանտեսենք գիտական ապացույցները, մենք մի բան հաստատ գիտենք. կլիմայի հետ կապված ավելի շատ ավերածություններ են սպասվում, և մենք չենք կարող ըմբռնել, թե ինչ սոցիալական և քաղաքական լրացուցիչ ազդեցություն կարող է ունենալ:

Ավելի վատ, քանի որ ֆինանսները վարորդի աթոռին են, մենք ընդունել ենք, որ ամենաակնհայտ լուծումը` արտանետումների անհապաղ կրճատումը, չափազանց «թանկարժեք» է: Ահա թե ինչու գնալով ավելի շատ բիզնեսներ և կառավարություններ այժմ հրաժարվում են արտանետումները նվազեցնելու պարտավորություններից՝ նոսրացնելով նախկինում հայտարարված նպատակները կամ հետաձգելով են դրանց իրականացման քաղաքականությունը:

Ֆինանսականացումն այնքան է արմատավորվել, որ մեզ թվում է՝ մենք չսովորած քաղաքականություն ունենք: Կուրորեն հենվելով գների պիտակների վրա՝ մենք ինքներս մեզ զրկել ենք կոնսենսուս ստեղծելու և արդյունավետ ռազմավարություններ մշակելու հմտություններից, որոնք խուսափում են մեծագույն ծախսեր գցել այն մարդկանց վրա, ում կյանքը «չգնահատված է»(are not “priced in”): Այս դժբախտությունից ոչ ոք ավելի շատ չի շահում, քան ֆինանսը։ Բայց այդ վերադարձները չեն կարող անվերջ տևել։