Ակնկալվում է, որ Սերբիայի և Կոսովոյի ղեկավարները կհաստատեն հարաբերությունները կարգավորելու ԵՄ ծրագիրը

Սպասվում է, որ Սերբիան և Կոսովոն կհաստատեն լարված հարաբերությունները կարգավորելու համաձայնագիրը երկուշաբթի (27 փետրվարի) Բրյուսելում կայանալիք բարձր մակարդակի հանդիպմանը, չնայած գործընթացին միջամտելու Ռուսաստանի ջանքերին, ըստ ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյայի: Այս մասին գրում է EURACTIV-ը:

Սերբիայի նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչի և Կոսովոյի վարչապետ Ալբին Կուրտիի միջև բանակցությունները, որոնք հյուրընկալվել են ԵՄ գլխավոր դիվանագետ ժոզեպ Բորելի և Բելգրադ-Պրիշտինա երկխոսության հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Միրոսլավ Լայչակի կողմից, տեղի են ունենում ամիսներ տեւած ընդմիջումից հետո:

Կոսովոն Սերբիայից անկախություն հռչակեց 2008 թվականին 1998-1999 թվականների պատերազմից հետո։ Բելգրադը դա չի ճանաչում և Կոսովոն համարում է նահանգ։ Այդ ժամանակից ի վեր լարվածությունը թուլացել է, և թեև երկու կողմերն էլ հավատարիմ են եղել ԵՄ-ի կողմից աջակցվող երկխոսության գործընթացին 2013 թվականին, քիչ բան է արվել:

«Մենք ակնկալում ենք, որ երկու առաջնորդները կհաստատեն առաջարկը», — ուրբաթ լրագրողներին ասաց ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան՝ անանուն մնալու պայմանով:

Թեև վերջին մի քանի տարիներին կայացած հանդիպումները հիմնականում վերաբերում էին ճգնաժամերի լուծմանը և համաձայնագրերի ստորագրմանը, որոնցից շատերը երբեք չեն իրականացվել, ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան ասաց, որ երկուշաբթի օրվա մոտեցումն այժմ վերջապես ուղղված կլինի հարաբերությունների կարգավորմանը և կարող է լինել «մինչ այժմ ամենակարևոր հանդիպումը»:

Կոսովոյի հյուսիսում ապրում են մոտ 50,000 էթնիկ սերբեր, որոնցից ոմանք չեն ճանաչում Կոսովոյի անկախությունը։ Բելգրադի աջակցությամբ սա հանգեցրել է բալկանյան հարևանների միջև բռնկման, որոնք սկիզբ են առել 2022 թվականի դեկտեմբերին ճանապարհների շրջափակումներով, սահմանների փակմամբ և Սերբիայից զինվորական ուղարկելու կոչերով:

Բելգրադը և Պրիշտինան նախկինում ազդարարել են որակյալ աջակցություն ԵՄ առաջարկին, որին աջակցում են Գերմանիան և Ֆրանսիան, սակայն վերապահումներ են հայտնել որոշ ասպեկտների վերաբերյալ:

Թարմացված առաջարկը, որը ստացվել է երկու կողմերի կողմից նախորդ տարվա դեկտեմբերին Տիրանայում ԵՄ-Արևմտյան Բալկաններ գագաթնաժողովի մեկնարկից առաջ, ներառում է պաշտոնական փաստաթղթերի փոխադարձ ճանաչում, ֆինանսական օգնության ավելացում և երկու երկրներում մարդկանց կյանքը բարելավելու այլ միջոցներ:

Տեքստը չի հրապարակվել՝ թույլ տալով երկու կողմերին մեկնաբանություն ներկայացնել իրենց ներքին լսարանին:

Նրանց կառավարություններից ոչ մեկը մինչ այժմ հրապարակայնորեն չի մեկնաբանել, թե արդյոք ծրագիրը կհաստատվի երկուշաբթի օրը, բայց և՛ Բելգրադը, և՛ Պրիշտինան նախկինում հայտարարել են, որ սկզբունքորեն ընդունում են ԵՄ ծրագիրը՝ ասելով, որ այն լավ հիմք կլինի հետագա բանակցությունների համար:

Թեև առաջնորդները չեն կարող քննարկել պլանը, Բրյուսելը բաց կլինի քննարկելու դրա իրականացումը, ասել է ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան:

EURACTIV-ը հասկանում է, որ առաջարկը պարունակում է նաև հավելված՝ «գործողությունների հստակ օրացույցով, թե երբ և ինչպես պետք է տեղի ունենան իրադարձությունները»:

Այն նաև առաջին անգամ կնախատեսի մի մեխանիզմ, որը կվերահսկի իրականացումը, նման ԵՄ-ին անդամակցելու գործընթացին, և ԵՄ-ն պարբերաբար զեկուցում է անդամ երկրներին ձեռք բերված առաջընթացի մասին:

«Դուք լսել եք, և ձեզնից ոմանք գրել են, որ այս փաստաթուղթը դե ֆակտո ճանաչման մասին է, և այն դե ֆակտո ճանաչման մասին է», — լրագրողներին ասաց ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան:

Կուրտին ավելի վաղ ասել էր, որ ծրագիրը նշանակում է Սերբիայի կողմից Կոսովոյի դե ֆակտո ճանաչում, մինչդեռ Վուչիչը պնդել է, որ դա այդպես չէ:

«Այս (ԵՄ) թղթի մեջ շատ նյութ կա, որը մեծապես կհանգստացնի մթնոլորտը և կվերացնի այս խոչընդոտներից շատերը», — ավելացրեց նա:

ԵՄ հինգ երկրներ ( Իսպանիան, Սլովակիան, Կիպրոսը, Ռումինիան, Հունաստանը ) և Ռուսաստանը, հրաժարվել են պաշտոնապես ճանաչել Կոսովոյի անկախությունը։

«Տեղում նոր իրավիճակ կլինի, և նրանց կողմից կլինի արձագանքի ակնկալիք, թե որքան դրական չեմ կարող ասել, բայց այդ երկրներն ուշադրությամբ հետևում են գործընթացին», — ասաց ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան։

Ակնկալվում է, որ երկուշաբթի օրվա բանակցությունների ամենավիճելի հարցը կլինի Կոսովոյում սերբական մեծամասնությամբ համայնքների ծրագրված ասոցիացիան, որը Պրիշտինան վախենում է, կարող է անջատված տարածաշրջան ստեղծել:

Կոսովոյի էթնիկ ալբանացիների մեծամասնության առաջնորդները պնդում են, որ նման մարմինը Բելգրադին մեծ ազդեցություն կհաղորդի իրենց երկրում, մինչդեռ սերբերն ասում են, որ դա անհրաժեշտ է իրենց իրավունքները պաշտպանելու համար:

Հայեցակարգը նաև բողոքի ցույցեր է առաջացրել Կոսովոյում քաղաքացիների կողմից, ովքեր պնդում են, որ սերբերն ունեն փոքրամասնության զգալի իրավունքներ, ներառյալ անվճար էլեկտրաէներգիա, սերբերեն կրթություն և մանդատներ տեղական և ազգային կառավարություններում:

2013 թվականին ասոցիացիայի ստեղծման մասին համաձայնագրի ստորագրումից հետո Կոսովոյի սահմանադրական դատարանը վճռեց, որ այն անհամատեղելի է երկրի սահմանադրության հետ:

Պրիշտինան ասել է, որ դեմ չէ ասոցիացիային, եթե այն գործի որպես հասարակական կազմակերպություն կամ մոնոէթնիկ չլիներ, իսկ հունվարին Կուրտին սահմանեց պայմաններ, որոնց դեպքում կընդունի դրա ստեղծումը:

ԵՄ-ի դիվանագիտական մղումը ծրագրի հետևում ունի նաև ԱՄՆ աջակցությունը,, որը հասել է նրան, որ ասոցացումը կստեղծվի Կուրտիի համաձայնությամբ կամ առանց դրա: Հանդիպման նախօրեին ԱՄՆ խորհրդական Դերեկ Շոլլեն երկու կողմերին էլ հորդորեց օգտվել իրենց ընձեռված հնարավորությունից։

«Միացյալ Նահանգները աջակցում է կառուցողական հանդիպմանը, որը հաստատում է երկու կողմերի հավատարմությունը Եվրամիության առաջարկին», — գրել է Շոլլեն սոցիալական ցանցերում:

Պատասխանելով տարածաշրջանի նկատմամբ դաշինքի ընդհանուր մոտեցման մասին հարցին՝ ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան խոստովանել է, որ Արևմտյան Բալկանների այլ երկրների դանդաղ առաջընթացը ԵՄ անդամակցության հարցում թուլացրել է նրանց ոգևորությունը Եվրոպայի հանդեպ:

Բայց նա ասաց, որ Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժման հետևանքով առաջացած մտավախությունները, ամենայն հավանականությամբ, կխթանեն Սերբիա-Կոսովոյի ծրագրի աջակցությունը, և բեկումը կարող է վերսկսել եվրոպական ինտեգրման «լոկոմոտիվը»:

Կոսովոն՝ տարածաշրջանում ԵՄ միակ ոչ-թեկնածու երկիրը, դեկտեմբերին պաշտոնապես դիմել էր դաշինքին անդամակցելու համար:

Հանգստյան օրերին Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, Իտալիայի վարչապետ Ջորջիա Մելոնին համատեղ նամակ են հղել Պրիշտինա՝ խրախուսելով առաջընթացը հանդիպումից առաջ:

Ըստ Բրյուսելի՝ Ռուսաստանի կողմից փորձեր կան՝ ետ պահելու Սերբիային ընդունել այդ ծրագիրը։

«Ռուսաստանը ներս մտավ և փորձեց խափանել այդ աշխատանքը», — ասաց ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյան:

Բելգրադը երկար ժամանակ կատարել է նուրբ հավասարակշռող գործողություն ԵՄ-ին միանալու իր ձգտումների և մի կողմից ՆԱՏՕ-ի հետ գործընկերության հետամուտ լինելու և Ռուսաստանի հետ դարավոր էթնիկ և կրոնական ազգակցական հարաբերությունների միջև:

Թեև ՄԱԿ-ում և այլ միջազգային հարթակներում բազմիցս դատապարտել է Ռուսաստանի ներխուժումն Ուկրաինա, Բրյուսելը քննադատել է Սերբիային՝ Մոսկվայի դեմ պաշտոնական պատժամիջոցներ չսահմանելու համար: