Երբ կանայք հաղթում են, հաղթում է աշխարհը

1988 թվականի մայիսին Ալեխանդրա Արևալոն դարձավ առաջին կին երկրաբանը, որը մտավ Չիլիի ստորգետնյա հանք: Դրանով նա կոտրեց հանրաճանաչ միֆը. այն է, որ կինը դժբախտություն է բերում՝ մտնելով հանքավայր: Նա նաև խախտեց օրենքը։ Այդ ժամանակ չիլիացի կանանց արգելվում էր աշխատել ստորգետնյա հանքարդյունաբերության մեջ կամ որևէ այլ աշխատանքում, որը «գերազանցում էր նրանց ուժը կամ վտանգի տակ էր դնում նրանց ֆիզիկական կամ բարոյական վիճակը»։ Արևալոյի անհնազանդությունը օգնեց հեղափոխություն առաջացնել: Մինչև 1993 թվականը հանքարդյունաբերության ոլորտում կանանց նկատմամբ սահմանափակումները վերացվել էին, իսկ մինչև 2022 թվականը կանայք կազմում էին Չիլիի հանքարդյունաբերության աշխատուժի 15%-ը, ինչն երեք անգամ ավելացել է 2007 թվականից ի վեր: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Ինդերմիտ Գիլը (Indermit Gill) և Թի Թրումբիկը (Tea Trumbic)-ը project-syndicate-ում։

Նույնքան զգալի առաջընթաց է գրանցվել վերջին կես դարում ամբողջ աշխարհում: 1970 թվականից ի վեր կանանց օրինական իրավունքները գլոբալ մակարդակում բարելավվել են միջինը մոտ երկու երրորդով: Խոշոր բարեփոխումները վերացրել են լայն շրջանակ խոչընդոտների, որոնց կանայք բախվում են իրենց աշխատանքային կյանքի բոլոր փուլերում, բայց հատկապես աշխատավայրում և ծնողական կյանքում: Այնուամենայնիվ, երբ աշխարհը նշում է այս տարվա Կանանց միջազգային օրը, պարզ է, որ դեռևս գոյություն ունի հսկայական գենդերային խզում:

Իրականում, վերջին տվյալները ցույց են տալիս, որ այդ բացը շատ ավելի լայն է, քան նախկինում ենթադրվում էր: Երբ դիտարկվում են բռնությունից պաշտպանվելու և երեխաների խնամքի հասանելիության հետ կապված իրավական տարբերությունները, կանայք օգտվում են տղամարդկանց օրինական իրավունքների միայն երկու երրորդից, ոչ թե 77%-ից, ինչպես նախկինում ենթադրվում էր: Համաշխարհային բանկի «Կանայք, բիզնեսը և օրենքը» վերջին զեկույցը ցույց է տալիս, որ ոչ մի երկիր — նույնիսկ ամենահարուստներից — կանանց չի տալիս նույն օրինական իրավունքները, ինչ տղամարդիկ:

Ինչ է սպասվում համաշխարհային տնտեսությանը 2024 թվականին

Ամենամեծ թերությունը ներառում է անվտանգությունը։ Կանայք օգտվում են ընտանեկան բռնության, սեռական ոտնձգությունների և ֆեմիցիդների դեմ անհրաժեշտ իրավական պաշտպանության հազիվ մեկ երրորդից: Երեխաների խնամքի ծառայությունների անբավարար հասանելիությունը ևս մեկ խոչընդոտ է: Միայն 62 տնտեսություն — աշխարհի երկրների մեկ երրորդից պակասը — է հաստատել են երեխաների խնամքի ծառայությունները կարգավորող որակի չափանիշներ: Արդյունքում, 128 տնտեսություններում կանայք ստիպված կլինեն երկու անգամ մտածել աշխատանքի գնալու մասին, քանի դեռ իրենց խնամքի տակ են գտնվում երեխաներ:

Ավելին, գենդերային տարբերությունն ավելի մեծ է, քան կարող են հուշել գրքերում գրված օրենքները: Կանայք, Բիզնեսը և Օրենքը զեկուցը առաջին անգամ համեմատեց իրավական բարեփոխումների առաջընթացը փաստացի արդյունքների հետ կանանց համար 190 տնտեսություններում ՝ գտնելով իրականացման զարմանալի ուշացում: Թեև գրքերում գրված օրենքները ենթադրում են, որ կանայք օգտվում են տղամարդկանց իրավունքների մոտավորապես երկու երրորդից, երկրները միջին հաշվով ստեղծել են ամբողջական իրականացման համար անհրաժեշտ համակարգերի 40%-ից պակասը:

Օրինակ, 98 տնտեսություններ ընդունել են օրենսդրություն, որը պարտավորեցնում է հավասար վարձատրություն կանանց համար հավասար արժեք ունեցող աշխատանքի համար, բայց միայն 35 տնտեսություն է որդեգրել վճարումների թափանցիկության միջոցներ կամ հարկադրման մեխանիզմներ՝ վճարումների բացը վերացնելու համար: Սա մարդկային կապիտալի հսկայական վատնում է, և հենց այն պահին, երբ աշխարհը պետք է հավաքի իր բոլոր ռեսուրսները՝ տնտեսական լճացման աճող ռիսկից խուսափելու համար: Այսօր յուրաքանչյուր երկու կնոջից մեկից ավելի քիչ է մասնակցում աշխատուժին: Ընդհակառակը, յուրաքանչյուր չորս տղամարդուց մոտավորապես երեքը անում են:

Այդ բացը փակելը կարող է օգնել կրկնապատկել համաշխարհային տնտեսական աճը գալիք տասնամյակում: Ապացույցները պարզ են։ Կանայք, Բիզնեսը և Օրենքը զեկույցում ավելի բարձր միավորներ ունեցող տնտեսություններն ունեն ավելի մեծ կին աշխատուժի մասնակցության ցուցանիշներ, կանանց ավելի ուժեղ ձեռներեցություն և կանանց ավելի ակտիվ մասնակցություն քաղաքական ինստիտուտներում: Կարճ ասած, գենդերային հավասարությունը և՛ մարդու հիմնարար իրավունքն է, և՛ տնտեսական զարգացման հզոր շարժիչը:

Կրկին, բավական չէ  գրքերում գրված օրենքներում հավասարության հետամուտ լինելը: Մեզ անհրաժեշտ են քաղաքականության և ինստիտուտների համապարփակ փաթեթներ, ինչպես նաև մշակութային և սոցիալական նորմերի վերափոխում շատ երկրներում, որպեսզի կանանց հզորացնեն դառնալ հաջողակ աշխատողներ, ձեռնարկատերեր և առաջնորդներ: Սա նշանակում է աշխատավայրում բռնության դեմ պայքարի ավելի ուժեղ կիրարկման մեխանիզմներ, երեխաների խնամքի ծառայությունների գործնական դրույթներ և բռնությունից վերապրած կանանց համար առողջապահական ծառայություններից ավելի հեշտ հասանելիություն:

Էներգետիկ անկախությունը հրամայական է

Նման քաղաքականությունը հնարավորություն է տալիս կանանց մնալ զբաղված (առանց կարիերայի հետընթացի), օգնում է փակել գենդերային աշխատավարձի տարբերությունը և վերակազմավորել գենդերային դերերն ու վերաբերմունքը՝ կապված աշխատավայրի և տնային պարտականությունների հետ: Եվ քանի որ ավելի շատ կանայք են բարձրանում ղեկավար պաշտոններ, նրանք ոգեշնչում են աղջիկների նոր սերունդներին՝ հասնելու իրենց ողջ ներուժին: Դրական արդյունքները գիտակցելու համար ժամանակ է պահանջվում, բայց դրանք լինում են: Ինչպես նկատել է 2023 թվականի Տնտեսագիտության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Կլաուդիա Գոլդինը, 1960-ականներին ԱՄՆ-ի կանանց բարձր մակարդակի աշխատանքի բարձրացումը պատահական չի եղել: Այն օրինական իրավունքների դանդաղ, բայց կայուն աճի արդյունք էր:

«Նույնիսկ եթե օրենքները չփոխեցին կանանց վաստակը, այն նրանց կյանքն ավելի լավացրեց և ընդլայնեց նրանց հնարավորությունները», — նշել է Գոլդինը:

Խաղադաշտի հավասարեցումը կարևոր տնտեսական հնարավորություններ է ներկայացնում, և ոչ միայն կանանց համար: Երբ հաղթում է մարդկության կեսը, հաղթում է ամբողջ աշխարհը։