Ճակատագրված չէ պատերազմի համար
Մեծ տերությունների մրցակցությունը Միացյալ Նահանգների և Չինաստանի միջև այս դարի առաջին մասի որոշիչ հատկանիշն է, բայց քիչ համաձայնություն կա այն մասին, թե ինչպես պետք է այն բնութագրվի: Ոմանք անվանում են «տևական մրցակցություն», որը նման է Գերմանիայի և Բրիտանիայի միջև եղած մրցակցությանը նախորդ դարի երկու համաշխարհային պատերազմներից առաջ։ Մյուսները մտահոգված են, որ Ամերիկան և Չինաստանը նման են Սպարտային (գերիշխող ուժը) և Աթենքին (աճող ուժը) մ.թ.ա. հինգերորդ դարում՝ «պատերազմի համար ճակատագրված»։ Խնդիրն, իհարկե, այն է, որ կոնֆլիկտի անխուսափելիության հանդեպ հավատը կարող է դառնալ ինքնաիրականացող մարգարեություն(The problem, of course, is that a belief in the inevitability of conflict can become a self-fulfilling prophecy): Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ
«Տևական մրցակցություն» ինքնին ապակողմնորոշիչ տերմին է: Պարզապես մտածեք այն բոլոր փուլերի մասին, որոնց միջով անցել են չին-ամերիկյան հարաբերությունները Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության (CPC) իշխանության գալուց հետո՝ 1949 թվականին: 1950-ականներին ամերիկացի և չինացի զինվորները միմյանց սպանում էին Կորեական թերակղզում: 1970-ականներին` ԱՄՆ նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնի Չինաստան կատարած պատմական այցից հետո, երկու երկրները սերտորեն համագործակցեցին Խորհրդային Միությանը հակակշռելու համար: 1990-ականներին տնտեսական ներգրավվածությունն աճեց, և ԱՄՆ-ն աջակցեց Չինաստանի մուտքը Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն: Միայն 2016 թվականից հետո մենք մտանք մեծ տերությունների մրցակցության ներկա փուլը, երբ ԱՄՆ պաշտոնյան Չինաստանը բնութագրեց որպես «առաջացող սպառնալիք»(“pacing threat”), այսինքն՝ «միակ երկիրը, որը կարող է համակարգային մարտահրավեր ներկայացնել Ամերիկային «տնտեսական, տեխնոլոգիական, քաղաքական, և ռազմական առումով»։
Բայց նույնիսկ եթե տեւական մրցակցությունը չի ենթադրում բռնի հակամարտություն, ի՞նչ կասեք «սառը պատերազմի» մասին։ Եթե այդ տերմինը վերաբերում է ինտենսիվ երկարատև մրցակցությանը, մենք արդեն մեկում ենք։ Բայց եթե դա պատմական անալոգիա է, համեմատությունն անտեղի է և կարող է մեզ մոլորեցնել ԱՄՆ-ի առջև ծառացած իրական մարտահրավերների վերաբերյալ, որոնք գալիս են Չիաստանից: ԱՄՆ-ը և Խորհրդային Միությունը ունեին գլոբալ ռազմական փոխկախվածության բարձր մակարդակ, բայց գործնականում ոչ մի տնտեսական, սոցիալական կամ էկոլոգիական փոխկախվածություն: Այսօրվա չին-ամերիկյան հարաբերությունները տարբեր են բոլոր այդ հարթություններում:
Բազմաբևեռություն առանց բազմակողմանիության
Ի սկզբանե, Ամերիկան չի կարող ամբողջությամբ անջատել իր առևտուրն ու ներդրումները Չինաստանից՝ առանց իրեն և համաշխարհային տնտեսությանը հսկայական վնաս պատճառելու: Ավելին, ԱՄՆ-ին և նրա դաշնակիցներին սպառնում է ոչ թե կոմունիստական գաղափարախոսության տարածումը, այլ տնտեսական և քաղաքական փոխկախվածության համակարգը, որը երկու կողմերն էլ պարբերաբար շահարկում են: Անվտանգության հարցերում մասնակի անջատումը կամ «ռիսկի հեռացումն» անհրաժեշտ է, սակայն տնտեսական ամբողջական անջատումը չափազանց թանկ կարժենա, և ԱՄՆ դաշնակիցներից քչերը կհետևեն օրինակին: Ավելի շատ երկրներ իրենց առաջատար առևտրային գործընկերն են համարում Չինաստանը, քան ԱՄՆ-ը:
Այնուհետև կան փոխկախվածության էկոլոգիական ասպեկտները, որոնք անհնարին են դարձնում անջատումը: Ոչ մի երկիր չի կարող միայնակ լուծել կլիմայի փոփոխությունը, համաճարակի սպառնալիքը կամ այլ անդրազգային խնդիրները: Լավ ու վատ՝ մենք արգելափակված ենք Չինաստանի հետ «համագործակցային մրցակցության» մեջ՝ կարիք ունենալով ռազմավարության, որը կարող է առաջ մղել հակասական նպատակներ: Իրավիճակը նման չէ Սառը պատերազմի զսպմանը:
Չինաստանի մարտահրավերին դիմակայելը կպահանջի մոտեցում, որը կազդի ԱՄՆ-ի ստեղծած դաշինքների և կանոնների վրա հիմնված համակարգի վրա(Meeting the China challenge will require an approach that leverages the alliances and rules-based system the US created): Դաշնակիցները, ինչպիսին Ճապոնիան է, և գործընկերները, ինչպիսին Հնդկաստանըն է, ակտիվներ են, որոնք Չինաստանին պակասում են: Թեև վերջին հարյուրամյակի ընթացքում համաշխարհային տնտեսական ծանրության կենտրոնը տեղափոխվել է Եվրոպայից Ասիա, Հնդկաստանը՝ աշխարհի ամենաբնակեցված երկիրը, Չինաստանի վաղեմի մրցակիցներից մեկն է: «Գլոբալ Հարավի» կամ ԲՐԻԿՍ-ի (Բրազիլիա, Ռուսաստան, Հնդկաստան, Չինաստան և ՀԱՀ) միջև համերաշխության մասին կլիշեները խիստ ապակողմնորոշիչ են, քանի որ անտեսում են այդ կատեգորիաների ներսում առկա ներքին մրցակցությունները:
Պրոտեկցիոնիզմը բռնկեց աշխարհաքաղաքական կրակը
Լավագույն պատմական անալոգիան 1945-ից հետո սառը պատերազմի Եվրոպան չէ, այլ 1914-ի նախապատերազմյան Եվրոպան: Եվրոպացի առաջնորդները ողջունեցին այն, ինչ նրանք կարծում էին, որ կարճ հակամարտություն կլիներ Բալկաններում, բայց փոխարենը ստացան Առաջին համաշխարհային պատերազմի չորս սարսափելի տարիները: Ոմանք կանխատեսում են, որ ԱՄՆ-ը և Չինաստանը նման պատերազմի մեջ կմտնեն Թայվանի համար: Երբ Նիքսոնը և Մաո Ցզեդունը հանդիպեցին 1972 թվականին, նրանք չկարողացան համաձայնության գալ այս հարցի շուրջ, բայց նրանք մշակեցին այն կառավարելու մոտավոր բանաձև, որը տևեց կես դար:
ԱՄՆ-ը պետք է ակնկալի ցածր ինտենսիվության տնտեսական հակամարտություններ Չինաստանի հետ, սակայն նրա ռազմավարական նպատակը պետք է լինի էսկալացիայից խուսափելը, ինչը ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը վերջերս անվանեց «խաղաղ համակեցություն»: Սա նշանակում է օգտագործել զսպող ուժ՝ թեժ պատերազմից խուսափելու համար, հնարավորության դեպքում համագործակցել, օգտագործել ԱՄՆ-ի կոշտ և փափուկ ուժը՝ դաշնակիցներին գրավելու համար, և ներքին ակտիվները շահագործել՝ հաջող մրցակցելու համար: Նպատակը պետք է լինի Չինաստանի արտաքին վարքագծի ձևավորումը՝ ամրապնդելով Ամերիկայի սեփական դաշինքները և միջազգային ինստիտուտները:
Ո՞ր երկրներն են ամենաազդեցիկը աշխարհում
Օրինակ, Հարավային և Արևելյան Չինական ծովերում ԱՄՆ-ի շահերն առաջ մղելու բանալին Ճապոնիան է՝ մերձավոր դաշնակից, որը հյուրընկալում է ԱՄՆ-ի զորքերը: Բայց քանի որ ԱՄՆ-ն նույնպես պետք է ամրապնդի իր սեփական տնտեսական և տեխնոլոգիական առավելությունները, խելամիտ կլինի ավելի ակտիվ ասիական առևտրային քաղաքականություն որդեգրել և օգնություն առաջարկել ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրներին, որոնց հիացնում է Չինաստանը: Համաշխարհային հարցումները ցույց են տալիս, որ եթե ԱՄՆ-ը պահպանի իր ներքին շիտակությունը և ժողովրդավարական արժեքները, ապա կունենա շատ ավելի մեծ փափուկ ուժ, քան Չինաստանը:
Ներդրումները Ամերիկայի սեփական զսպման ռազմական ուժի մեջ գովասանքով են ընդունվում բազմաթիվ երկրների կողմից, որոնք ցանկանում են պահպանել առևտրային հարաբերությունները Չինաստանի հետ, բայց չեն ցանկանում, որ վերջինիսգերակայությունը լինի: Եթե ԱՄՆ-ը պահպանի իր դաշինքները և խուսափի դիվահարությունից ու մոլորեցնող պատմական անալոգիաներից, «համագործակցային մրցակցությունը» կայուն նպատակ կլինի:
