Ինչո՞ւ Ուկրաինական պատերազմը չէր զարմացնի Ռիչարդ Նիքսոնին

Ռիչարդ Նիքսոնի գաղտնազերծված նամակը, ուղարկված 1994 թվականին Բիլ Քլինթոնին, որքան լավ էր նախկին նախագահը հասկանում ռուսներին։ Այս մասին գրում է WSJ-ին։

Երբ 1994 թվականի ապրիլի 27-ին Բիլ Քլինթոնը ելույթ ունեցավ Ռիչարդ Նիքսոնի մահվան կապակցությամբ, նա խոսեց նախկին նախագահի «իմաստուն խորհուրդների» մասին՝ «հատկապես Ռուսաստանի հետ կապված… ինչը ակնհայտ է մեր վերջին հեռախոսազրույցից և ընդամենը մեկ ամիս առաջ ինձ գրած նամակից»։ Մոտ 30 տարի այս հաղորդագրության բովանդակությունը մնում էր առեղծված: Քանի որ այս շաբաթ նամակը փաստաթղթերի հետ միասին գաղտնազերծվել է Քլինթոնի նախագահական գրադարանում, այն այլևս չի թաքցվում։

1994թ. մարտի 21-ի այս յոթ էջանոց հաղորդագրության մեջ ամենաուշագրավն այն է, որ Նիքսոնը կանխատեսում էր ավելի «ռազմական» Ռուսաստանի ի հայտ գալը, և Մոսկվա Կիև հարաբերությունների վատթարացումը: Նիքսոնը, որն այն ժամանակ 81 տարեկան էր, նոր էր վերադարձել երկշաբաթյա այցից Ռուսաստան և Ուկրաինա։ 1972 թվականին նա դարձավ առաջին գործող նախագահը, ով այցելեց Մոսկվա, որտեղ ստորագրեց հակաբալիստիկ հրթիռային համակարգերի մասին պայմանագիրը և ռազմավարական սպառազինությունների սահմանափակման մասին պայմանագիրը։ Պաշտոնից վաղաժամկետ հեռանալուց հետո Նիքսոնը դեռևս հասանելիություն ուներ կառավարությունների և ընդդիմության առաջնորդների էլիտաներին ամբողջ աշխարհում: Այն, որ Քլինթոնը դեմոկրատ էր, իսկ Նիքսոնը՝ հանրապետական, նշանակություն չուներ: Այս տարեց պետական ​​գործիչը Սառը պատերազմի բացարձակ չեմպիոն էր, որին, այնուամենայնիվ, հետաքրքրում էր դրա ավարտից հետո դարաշրջանը։

Նիքսոնը զգուշացրել է, որ Բորիս Ելցինի՝ ժողովրդավարության վերաբերյալ կարճ փորձարկումն ավարտվել է։ «Որպես Ելցինի առաջին աջակիցներից մեկը մեր երկրում և որպես մեկը, ով շարունակում է հիանալ նրա ղեկավարությամբ անցյալում, ես դժկամությամբ եզրակացրի, որ նրա դիրքերը կտրուկ վատթարացել են դեկտեմբերի ընտրություններից հետո, և որ Ռուսաստանում նրա անվիճելի առաջնորդության օրերը հաշված են»,- գրել է Նիքսոնը Քլինթոնին։

Նիքսոնը նաև ասել է, որ Մոսկվայի հարաբերությունները Կիևի հետ կվատթարանան։ Չնայած Ելցինի օրոք նրանց դինամիկան որոշակիորեն բարելավվեց, Ուկրաինայում իրավիճակը «չափազանց պայթյունավտանգ» էր։ «Եթե թույլ տանք դրան դուրս գալ վերահսկողությունից,- նախազգուշացրել է Նիքսոնը,- ապա դրա համեմատ Բոսնիան մանկական խաղ կթվա»։

Նիքսոնը չէր կարծում, որ ամերիկացի դիվանագետները բավական լուրջ են վերաբերվում այդ հարցին: «Հաշվի առնելով Ուկրաինայի կարևորությունը՝ ես ստիպված եմ ձեզ կոչ անել անհապաղ ուժեղացնել մեր դիվանագիտական ​​ներկայությունը Կիևում»,- գրել է նա։ Նիքսոնի կարծիքով, ոչ պակաս կարևոր էր, որ Միացյալ Նահանգները նախապես պատրաստվեր՝ Ելցինի հնարավոր իրավահաջորդի ժամանմանը: «Բուշը սխալ է թույլ տվել՝ չափազանց երկար կապվել Գորբաչովի հետ պայմանավորված նրանց սերտ անձնական հարաբերություններով: Դուք պետք է խուսափեք նույն սխալից ձեր շատ լավ անձնական հարաբերություններում Ելցինի հետ»:

Սակայն նամակից բխում է, որ այն ժամանակ հայտնի չէր, թե ով կարող է դառնալ նման իրավահաջորդ։ «Մինչ օրս չկա մեկը, ով կկանգնի Ելցինի հետ նույն շարքում՝ որպես Ռուսաստանի հնարավոր առաջնորդ»», — գրել է Նիքսոնը։