ՆԱՏՕ-ն լրջագույն մարտահրավերների առաջ. ի՞նչ սպասել դաշինքի Վիլնյուսի գագաթնաժողովից

Լիտվայի մայրաքաղաքում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի օրակարգը երկար է, բարդ և կրիտիկական: Դաշինքը ոչ միայն պետք է հստակեցնի այն երաշխիքները, որոնք պատրաստ է առաջարկել Ուկրաինային, այլ նաև ամրապնդի իր վերջին ընդլայնումը, որը կպահանջի պաշտպանական ծախսերի ծավալի և արդյունավետության աճ (հատկապես եվրոպական անդամների շրջանում): Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Ռիչարդ Հաասսը(Richard Haass) project-syndicate-ում:

ՆԱՏՕ-ի առաջիկա գագաթնաժողովը Վիլնյուսում, Լիտվայում խոստանում է լինել ամեն ինչ, բացի բիզնեսից, այն պարզ պատճառով, որ այն տեղի կունենա եվրոպական պատերազմի ֆոնին, որը մոլեգնում է այն պահից, երբ Ռուսաստանը սկսեց իր լայնամասշտաբ ներխուժումը Ուկրաինա 2020 թվականի փետրվարին: Օրակարգը երկար է, բարդ և կրիտիկական:

Շատ մասնակիցներ և փորձագետներ կոչ են անում ՆԱՏՕ-ի 31 անդամներին հրավիրել Ուկրաինային միանալ դաշինքին: Սա դժվար թե տեղի ունենա։ Դաշինքի անդամակցությունը պահանջում է միաձայն համաձայնություն, սակայն ներկայիս մի քանի անդամներ, ներառյալ Միացյալ Նահանգները, պատրաստ չեն աջակցել անհապաղ քայլին:

Ինչու է աշխարհը գտնվում մեծ անկարգության եզրին

Նրանք, ովքեր դիմադրում են Ուկրաինային ՆԱՏՕ մտնելուն, այժմ դրա իրավունքն ունեն: ՆԱՏՕ-ի ամենակարևոր 5-րդ հոդվածը տարածում է կոլեկտիվ պաշտպանության հանդիսավոր պարտավորությունը. մեկ անդամի վրա հարձակումը հարձակում է բոլորի վրա: Ուկրաինան արդեն հարվածի տակ է: Ներկա պայմաններում անդամակցությունը Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև պատերազմը կվերածի Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի միջև պատերազմի:

Արդյունքը կլինի ավելի լայնամասշտաբ պատերազմը, որից ԱՄՆ-ը խելամտորեն ձգտել է խուսափել: ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև պատերազմը կմեծացնի նաև միջուկային օգտագործման էսկալացիայի ռիսկը:

Ավելին, անհասկանալի է, թե ՆԱՏՕ-ի անդամներն ինչ կստորագրեն պաշտպանելու համար, եթե Ուկրաինան ընդունվի: Նրանք կպաշտպանե՞ն Ուկրաինայի 1991 թվականի սահմանները: 2020 թվականի փետրվարի՞ Ուկրաինան: Այսօրվա՞ Ուկրաինան: Վաղվա՞: ՆԱՏՕ-ն վերաբերում է տարածքային պաշտպանությանը, բայց գոնե առայժմ պարզ չէ Ուկրաինայի իրական սահմանները, ի տարբերություն օրինական սահմանների:

Սկզբունքորեն ՆԱՏՕ-ի անդամակցություն առաջարկելը, ինչպես արվեց 2008 թվականին Բուխարեստում ՆԱՏՕ-ի ղեկավարների հանդիպման ժամանակ, դատարկ է թվում: Այն ոչինչ չի անի Ուկրաինային իրականում օգնելու համար։ Եվ, ինչպես նշել է նախագահ Ջո Բայդենը, այն վաղաժամ կլիներ, քանի որ անհնար է իմանալ քաղաքական պայմանավորվածությունների բնույթը, որոնք կհետևեն պատերազմին: ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը մի բան է, որը պետք է առաջ քաշվի հրադադարի, զինադադարի կամ պաշտոնական խաղաղության համատեքստում, բայց մինչ այդ քիչ իմաստ ունի:

Բայց սա չի նշանակում, որ ՆԱՏՕ-ն չպետք է անի ավելին, քան այն, ինչ արդեն անում է: Դաշինքը պետք է ստանձնի պաշտոնական, անժամկետ պարտավորություն՝ տրամադրելու Ուկրաինային սպառազինություն, հետախուզություն և ուսուցում, որն անհրաժեշտ է:

ՆԱՏՕ-ն նաև պետք է ստանձնի անվտանգության պարտավորությունները՝ պաշտպանելու Ուկրաինայի՝ որպես անվտանգ և ինքնիշխան ժողովրդավարական երկրի գոյության իրավունքը՝ առանց հստակ տարածքների հիշատակման: Սա համեմատելի է այն ամենի հետ, ինչ ԱՄՆ-ն վաղուց արել է Իսրայելի համար: Անվտանգության վերաբերյալ ԱՄՆ-ի հանձնառությունն ազդանշան է տալիս և՛ Իսրայելին, և՛ նրա թշնամիներին, որ Ամերիկան թույլ չի տա, որ որևէ սուբյեկտ սպառնա Իսրայելի գոյությանը, բայց այն կապված չէ երկրի որևէ կոնկրետ քարտեզի հետ:

Պարզվում է` ՆԱՏՕ-ն արդեն միջոցներ ունի հենց սա անելու համար: Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի 4-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Կողմերը միասին կխորհրդակցեն, երբ, նրանցից որևէ մեկի կարծիքով, վտանգված է Կողմերից որևէ մեկի տարածքային ամբողջականությունը, քաղաքական անկախությունը կամ անվտանգությունը»: Վիլնյուսում ՆԱՏՕ-ն կարող է հստակեցնել, որ այդ խոստումը վերաբերում է Ուկրաինային:

Լրացուցիչ հիմնահարցեր կան, որոնք ՆԱՏՕ-ի ղեկավարները պետք է լուծեն այս շաբաթ: Հաղորդվում է, որ ՆԱՏՕ-ի միջուկային զենք ունեցող անդամներն արդեն հայտնել են Ռուսաստանին, որ կպատասխանեն միջուկային զենքի կիրառմանը Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի դեմ` ուղղակիորեն հարձակվելով այնտեղ գտնվող ռուսական ուժերի վրա սովորական զենքերով:

Բացի ռուսական գործողություններին նախապատրաստվելուց, ՆԱՏՕ-ի առաջնորդները պետք է պատրաստվեն նաև Ռուսաստանի պայթյունին:

ՆԱՏՕ-ն նույնպես պետք է ամրապնդի ընդլայնումը: Ֆինլանդիան արդեն տեղ է զբաղեցնում սեղանի շուրջ, իսկ Շվեդիան գտնվում է նախասենյակում:

ՆԱՏՕ-ի երկու սյուների՝ ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև անհավասարությունն աճում է

Երկարաժամկետ հեռանկարում Ուկրաինային աջակցելու և ՆԱՏՕ-ի ընդհանուր զսպող կարողությունների ուժեղացման ծրագիրը վստահելի դարձնելու համար կպահանջվի պաշտպանական ծախսերի ավելացում (հատկապես դաշինքի եվրոպական անդամների շրջանում): Բայց հարցը միայն ծախսերի մակարդակը չէ։ Ավելի կարևոր չէ, թե որքան դոլար կամ եվրո է ծախսվում, այն թե ինչպես են դրանք ծախսվում: Չափազանց շատ ռեսուրսներ դեռ ուղղվում են ազգային կարողություններին, որոնք ոչ թե լրացնում են միմյանց, այլ կրկնօրինակում:

ՆԱՏՕ-ի երկրները նաև պետք է ուսումնասիրեն իրենց պաշտպանական արդյունաբերական կամ արտադրական բազաները: Կարելի է վիճարկել Ուկրաինային կասետային զինամթերք տրամադրելու դրական և բացասական կողմերը, սակայն անընդունելին այն է, որ նման զինամթերքի հասանելիության հիմնական նկատառումն այն է, որ դրանք անհրաժեշտ են, քանի որ հրետանու արտադրությունը չի կարող համապատասխանել պահանջարկին:

Գագաթնաժողովի օրակարգում պետք է լինի նաև Չինաստանը: ՆԱՏՕ-ին անհրաժեշտ է ծրագիր, թե ինչ կանի  չինական խոշորամասշտաբ ագրեսիայի դեպքում (ամենայն հավանականությամբ Թայվանի դեմ): Ամենակարևոր հարցը կարող է լինել այն, թե եվրոպական երկրները էլ ինչ կարող են անել Եվրոպայում, մինչդեռ ԱՄՆ-ը զբաղված է հնդխաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանով:

Վերջինը, բայց ոչ պակաս կարևորը, եվրոպացիները պետք է հանդիպեն ինքնուրույն լինեն, որպեսզի սկսեն նախապատրաստվել Թրամփի երկրորդ նախագահության հնարավորությանը: Չեմ կանխատեսում, որ այն տեղի կունենա, բայց չի կարելի բացառել։ ՆԱՏՕ-ի համար միակ ապագան, որն ավելի մտահոգիչ է, քան այն, որում Ռուսաստանը թույլ է, կարող է լինել այն, որտեղ ԱՄՆ-ն անպատասխանատու է: