Հայաստանը ամրապնդում է ռազմական համագործակցությունը գործընկերների հետ
Հունաստանը, Հայաստանը և Կիպրոսը հուլիսի 5-ին եռակողմ պաշտպանական խորհրդակցություններ են անցկացրել: Հանդիպումը տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ բոլոր երեք երկրների զինված ուժերը ենթարկվում են էական փոփոխությունների: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Փոլ Իդդոնը FORBES-ում:
Կիպրոսում կայացած այդ հանդիպման ընթացքում երեք երկրների պաշտոնյաները քննարկել են երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող անվտանգության հարցեր և վերահաստատել են նպատակները՝ ամրապնդելու իրենց համապատասխան պաշտպանությունն ու անվտանգությունը։ Նրանք նաև ստորագրեցին համագործակցության ծրագիր հաջորդ տարվա ընթացքում մի շարք միջոցառումների համար, որոնք կանցկացնեն միմյանց տարածքներում:
Հանդիպումը համընկավ Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսի պահպանողական կառավարության՝ երկրորդ ժամկետն ապահովելու հետ: Միցոտակիսը կրկնել է, որ իր կառավարության «առաջնահերթությունը երկիրը պաշտպանելն է» և շարունակելու է բազմամիլիարդ եվրոյի ռազմական համալրումը:
Հունաստանն արդեն պատվիրել է 24 Dassault Rafale բազմաֆունկցիոնալ կործանիչ Ֆրանսիայից՝ որպես այդ համալրման մաս: Հունաստանի ռազմաօդային ուժերի F-16 շարժակազմի հիմնական մասը նույնպես արդիականացվում է մինչև ամենաարդիական Block 72 ստանդարտը: Եվ ամենակարևորն այն է, որ Աթենքը պատվիրում է հինգերորդ սերնդի F-35 Lightning II առնվազն 20 կործանիչներ և ունի ևս 28-ը գնելու հնարավորություն:
Այս ձեռքբերումները շարունակվում են՝ չնայած Թուրքիայի հետ լարված հարաբերությունների ջերմացմանը։
Արևելյան Միջերկրականում և Հարավային Կովկասում Թուրքիայի հավակնությունների նկատմամբ փոխադարձ վախն ու հակադրությունը, անկասկած, նպաստեցին ռազմական համագործակցության աճին Աթենքի, Նիկոսիայի և Երևանի միջև:
Թեև Հունաստանի շարունակական ռազմական համալրումը շատ ավելի կարևոր է, քան Հայաստանի կամ Կիպրոսի, Արևելյան Միջերկրական ծովի կղզու երկրի ներկայիս գնումները ուշագրավ են այլ առումներով:
1987 թվականից մինչև 2020 թվականը Միացյալ Նահանգները Կիպրոսին սպառազինությունների խստացված էմբարգոյի տակ էր պահում՝ նպատակ ունենալով կանխել սպառազինությունների մրցավազքը բաժանված կղզում: Այն սկսեց վերացնել այդ էմբարգոն 2020 թվականին։
Ինչպես իր դաշնակից Հայաստանի դեպքում, Կիպրոսի զինուժը հիմնականում բաղկացած է ռուսական տեխնիկայից:
Ինչպես Միցոտակիսը, Կիպրոսի նախագահ Նիկոս Խրիստոդուլիդիսը վճռական է ուժեղացնելու իր երկրի բանակը: Մարտին նա խոստացավ Կիպրոսի համախառն ներքին արդյունքի առնվազն 2 տոկոսը հատկացնել պաշտպանական ծախսերին՝ ընդգծելով, որ «առանց ուժեղ պաշտպանության, արտաքին քաղաքականության հարցերում ձեր խոսքն ակնհայտորեն սահմանափակ է»:
Հունիսին Կիպրոսը եվրոպական հինգ երկրներից մեկն էր, որը ստորագրել էր գրություն Ֆրանսիական կարճ հեռահարության Mistral հակաօդային պաշտպանության հրթիռներ գնելու մտադրության վերաբերյալ: Հաղորդվում է, որ 2020 թվականի սկզբին Նիկոսիան ստորագրել է 240 միլիոն եվրոյի պայմանագիր (մոտ 263 միլիոն դոլար) Mistrals և Exocet հականավային հրթիռների համար:
Թեև Կիպրոսի և Ֆրանսիայի պաշտպանական համագործակցությունը նորություն չէ, վերջին մեկ տարվա ընթացքում ավելացել են նշանները, որ Կիպրոսը մտադիր է ավելի շատ իսրայելական ռազմական տեխնիկա գնել:
2022 թվականի օգոստոսին հունական լրատվամիջոցները հայտնել էին, որ Կիպրոսի պաշտպանության նախարարությունն արդեն սկսել է «իրագործել կառավարության որոշումը՝ գնելու Իսրայելի հայտնի «Երկաթե գմբեթ» հակաօդային պաշտպանության համակարգը, և որ համաձայնագրերը արդեն ստորագրվել են։
Այնուամենայնիվ, դրանից հետո այլ մանրամասներ դեռևս առկա չեն:
Այս երեք երկրներից Հայաստանի պաշտպանական համալրումը ավելի քիչ նշանակալի է։ Այնուամենայնիվ, Երևանը նշանակալի քայլեր է ձեռնարկում իր պաշտպանական ձեռքբերումները դիվերսիֆիկացնելու և իր մեծ կախվածությունը Ռուսաստանից նվազեցնելու ուղղությամբ:
2011-2020 թվականներին Հայաստանի «հիմնական սպառազինությունների ներմուծման» ահռելի 94 տոկոսը բաժին է ընկել Ռուսաստանին։ Այժմ Երևանը այլընտրանքներ է փնտրում և, անկասկած, հույս ունի նկատելիորեն նվազեցնել այդ 94 տոկոսը:
Երկու կարևոր իրադարձություն, անկասկած, դրդեցին այս որոշմանը: Առաջին հերթին Հայաստան պարտությունը ադրբեջանական զինուժից՝ հագեցած ժամանակակից թուրքական և իսրայելական անօդաչու սարքերով, 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի ժամանակ։ Երկրորդ՝ Ուկրաինայի դեմ շարունակվող ռուսական պատերազմը և դրա հետևանքով առաջացած մատակարարման խնդիրները։
Վերջին տարիներին Հայաստանը ձգտել է ավելի սերտ պաշտպանական կապեր հաստատել Հնդկաստանի հետ: Ինչպես նշում են հայկական լրատվամիջոցները, Երևանի հետաքրքրությունը հնդկական ռազմական տեխնիկայի նկատմամբ նախորդել է 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմին։ Այդ տարեսկզբին, օրինակ, Հայաստանը 40 միլիոն դոլարի սպառազինության պայմանագիր է կնքել հնդկական չորս ռադարների համար, որոնք նախատեսված են հետևելու թշնամու եկող հրթիռներին և գտնելու նրանց կրակային դիրքերն ու կայանքները: Այդ տարվա հունիսին Հայաստանը բանակցում էր նաև Հնդկաստանից անօդաչու թռչող սարքեր և այլ զինատեսակներ գնելու շուրջ։
Հայաստանը դարձավ առաջին օտարերկրյա գնորդը հնդկական Pinaka համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերի (MLRS)` 2022 թվականի սեպտեմբերին բացահայտված 250 միլիոն դոլար արժողությամբ գործարքով(առնվազն չորս մարտկոցների համար):
Հետագայում հայ-հնդկական պաշտպանական կապերը, ըստ երևույթին, կարող են ընդլայնվել։ Մայիսին Երևանը Նյու Դելիում իր դեսպանատանը նշանակեց ռազմական կցորդ:
Ռուսական սպառազինությունից հնդկականին անցնելը կարող է համեմատաբար հեշտ լինել Հայաստանի համար՝ հաշվի առնելով բազմաթիվ համակարգերի նմանությունները: Հնդկաստանն ունի տեղական արտադրության ռուսական ծագման համակարգերի արտադրության և հարմարեցման երկար ու հաջող փորձ: Հնդկաստանը հնարավոր է նույնիսկ Հայաստանին տրամադրել եզակի և առաջադեմ սպառազինություններ ինքնաթիռների համար( Su-30SM):
