Մեր պարտքը ապագա սերունդներին
Ոչ ոք չի վիճում, որ քաղաքականություն մշակողները չպետք է մտածեն ապագա սերունդների մասին։ Բայց ֆինանսական պարտքի վրա մանրազնին կենտրոնանալու փոխարեն, մենք պետք է մտածենք, թե ինչպիսի աշխարհ ենք մենք կտակում մեր ժառանգներին, և ներկայիս քաղաքականության որ գործնթացները ու հարկաբյուջետային պարտավորությունները ավելի լավ կծառայեն նրանց շահերին: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Ջոզեպ Ե․ Սթիգլիսը(Joseph E. Stiglitz) project-syndicate-ում։
Պահպանողականները հաճախ ցույց են տալիս, որ անհանգստանում են պարտքի բեռի մասին, որը մենք փոխանցում ենք մեր երեխաներին: Այս բարոյական փաստարկն աչքի ընկավ Կոնգրեսի հանրապետականների մերժման ժամանակ՝ աջակցելու ԱՄՆ պարտքի սահմանաչափի սովորական բարձրացմանը: GOP-ը, ենթադրաբար, այնքան նվիրված է ծախսերի կրճատմանը, որ պատրաստ է պատանդ պահել համաշխարհային տնտեսությունը և վտանգել մշտական վնաս հասցնել Ամերիկայի հեղինակությանը:
Ոչ ոք չի վիճում, որ մենք չպետք է մտածենք ապագա սերունդների մասին։ Իրական հարցն այն է, թե ներկայիս քաղաքականությունն ու հարկաբյուջետային պարտավորությունները ավելի լավ կծառայեն մեր երեխաների և թոռների շահերին: Այս տեսանկյունից պարզ է դառնում, որ հենց հանրապետականներն են ցուցաբերում անխոհեմ անտարբերություն իրենց գործողությունների հետևանքների նկատմամբ։
Տնտեսական բարեխղճությամբ յուրաքանչյուր ոք գիտի, որ միշտ պետք է նայել հաշվեկշռի երկու կողմին: Իրականում կարևորը ակտիվների և պարտավորությունների միջև եղած տարբերությունն է: Եթե պարտքն ավելանում է, բայց ակտիվներն էլ ավելի են աճում, երկիրն ավելի լավ վիճակում է, ինչպես նաև ապագա սերունդները: Սա ճիշտ է՝ անկախ այն հանգմանքից, թե մեկը ներդրումներ է կատարում ենթակառուցվածքների, կրթության, հետազոտությունների թե տեխնոլոգիաների մեջ: Բայց ավելի կարևոր է բնական կապիտալը․ մեր շրջակա միջավայրի, ջրի, օդի և հողի արժեքը: Եթե մեր օդն ու ջուրը աղտոտված են, իսկ հողը՝ աղտոտված, մենք ավելի մեծ բեռ ենք հանձնում մեր երեխաներին։
Ֆինանսական պարտքը պարզապես մի բան է, որը մենք պարտք ենք միմյանց: Այն թղթի կտոր է, որը կարելի է խառնել՝ ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ իրավունքները կարգավորելու համար: Եթե մենք չկատարենք մեր պարտքը, մեր հեղինակությունը կփչանա, բայց մեր ֆիզիկական, մարդկային և բնական կապիտալը կմնա անփոփոխ: Պարտատոմսերի սեփականատերերը կդառնան ավելի աղքատ, քան կարծում էին, և որոշ հարկատուներ կարող են ավելի հարուստ լինել, քան կլինեին, եթե պարտքը մարվեր, բայց մեր ընդհանուր «հարստությունը» չի փոխվի:
«Բնապահպանական պարտքն» այլ է. Այն բեռ է, որը հնարավոր չէ վերացնել սնանկության գործով դատավորի գրչի հարվածով։ Այսօր հասցված վնասը վերականգնումը կարող է պահանջել տասնամյակներ գումար ծախսել, որը կարող էր օգտագործվել երկիրը հարստացնելու համար: Նույն սկզբունքով, շրջակա միջավայրը պաշտպանելու և վերականգնելու խելամիտ ծախսերը, ինչպիսիք են ջերմոցային գազերի արտանետումները նվազեցնելու ներդրումները, ապագա սերունդներին ավելի լավ վիճակում կդնեն, նույնիսկ եթե ֆինանսավորվեն պարտքով:
Հաշվի առնելով անգործության անխուսափելի հետևանքները՝ կլիմայի մեղմացմանն ուղղված ներդրումները պետք է դիտվեն որպես ապահովագրության տեսակ: Արդյունքներն ամենաբարձրն են, երբ կլիմայի փոփոխության հետևանքները առավել անբարենպաստ են, և երբ փողի արժեքը հատկապես բարձր է: «Ապահովագրական ներդրումների» պահանջվող եկամտաբերությունը պետք է ցածր լինի ապահով իրական (գնաճով ճշգրտված) տոկոսադրույքից(The required returns on “insurance investments” ought to be lower than the safe real (inflation-adjusted) interest rate): Այդ ցուցանիշը վերջին տարիներին իրականում բացասական է եղել, բայց նույնիսկ շատ ավելի երկարաժամկետ հեռանկարում այն կազմել է մոտ 1%, գումարած կամ հանած 0,5%: Հետևաբար, համապատասխան «զեղչային դրույքաչափը» պետք է լինի 7-ից զգալիորեն ցածր, նույնիսկ Օբամայի վարչակազմի կողմից օգտագործվող 2,5-5 տոկոս դրույքաչափից և, հնարավոր է, ավելի բացասական:
Հարցը մեկ այլ տեսանկյունից դիտարկելու համար մենք կարող ենք հարցնել, թե ինչ զեղչի դրույքաչափ է պահանջվում՝ հասնելու միջազգայնորեն համաձայնեցված նպատակին(սահմանափակել գլոբալ տաքացումը մինչև 1,5-2°C): Թույլ տալ, որ ջերմաստիճանը մշտապես բարձրանա այս շեմից ավելի, անընդունելի ռիսկեր է պարունակում: Հրդեհները, փոթորիկները, ջրհեղեղները, երաշտները, սառնամանիքները և այլ աղետները, որոնց մենք դիմանում ենք, ընդամենը նախադիտումն են այն բանի, թե ինչ է սպասվում ապագայում: Բարձր զեղչերի օգտագործմամբ հաշվարկները, նույնիսկ Օբամայի վարչակազմի կողմից օգտագործվող զեղչերը, թույլ չեն տա մեզ հասնել 1,5° նպատակին:
Մենք կարող ենք հարցը դիտարկել նաև «ապագա սերունդների» տեսանկյունից։ Ի՞նչ արժեք ենք տալիս մեր երեխաներին: Որո՞նք են նրանց իրավունքները: Եթե մենք գնահատում ենք նրանց այնքան, որքան ինքներս մեզ ենք գնահատում (և չկա էթիկական պատճառ չգնահատելու համար), մենք պետք է հաշվի առնենք, թե շրջակա միջավայրին հասցված այսօրվա վնասն ինչպես կազդի նրանց բարեկեցության վրա: Քանի որ մենք ակնհայտորեն ապրում ենք մոլորակային սահմաններից դուրս, մենք հրատապ բարոյական պարտավորություն ունենք նվազեցնելու աղտոտվածությունը:
Ամբողջ աշխարհում երեխաներն ու երիտասարդները պահանջում են, որ այսօրվա ղեկավարները գործադրեն անհրաժեշտ քաղաքականություն՝ պահպանելու իրենց ապագան:
