Երբ դժոխքը սառչում է. Ռուսաստանի հավակնությունները Արկտիկայում
2008-ին նախագահ Վլադիմիր Պուտինը պարգևատրեց մի գիտնականի, ով մեկ տարի առաջ սուզվել էր Արկտիկայի հատակը, այնտեղ բարձրացրել էր ռուսական տիտանային դրոշը և հայտարարել, որ Արկտիկան Ռուսաստանն է: Հայտնում է The Hill-ը։
Սառեցված Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսը պատմականորեն քիչ ուշադրության է արժանացել, թեև տարածքով այն զբաղեցնում է Ամերիկայի կեսը: Այնուամենայնիվ, Պուտինի հետագա ռազմականացումը, Ուկրաինայում ռազմական գործողությունները, համոզեցին Շվեդիային և Ֆինլանդիային միանալ ՆԱՏՕ-ին: Այժմ աշխարհի ութ արկտիկական տերություններից յոթը դաշինքի մաս են կազմում, և Վաշինգտոնն ուժեղացրել է հսկողության և պաշտպանական համակարգերը Կանադայում և Ալյասկայում՝ պաշտպանելու Ամերիկայի հյուսիսային պարագիծը ոտնձգություններից և հրթիռներից: Պուտինը հիանալի տեսադաշտ ունի դեպի Արկտիկա։
Աշխարհի գլխին ծավալվող դիմակայության էությունը առևտրի և ռեսուրսների նկատմամբ գերիշխանությունն է։ Ռուսական Հյուսիսային ծովային երթուղին՝ նրա «Արկտիկայի մետաքսի ճանապարհը», կապում է Եվրոպան և Ասիան՝ շրջանցելով Սուեզի և Պանամայի ջրանցքները։
Արդեն այսօր նրա հսկայական տարածքները Սիբիրի ափի երկայնքով ամռանը լիովին զերծ են սառույցից: Միևնույն ժամանակ, նրա անալոգը` Հյուսիսարևմտյան անցումը Կանադական Արկտիկայի արշիպելագով և Ալյասկայի ափի երկայնքով, աննպատակահարմար է և, հետևաբար, չի զարգանում:
Կանադայի հյուսիսը ամայի է, և նավթի և գազի հսկայական հանքավայրերի շահագործումը, որոնք հայտնաբերվել են դեռևս 1980-ականներին, դադարեցվել է կառավարության կողմից: Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանի Սիբիրյան ափը լցված է բնակավայրերով, ունի լողացող միջուկային ռեակտոր, զարգացած էներգետիկ, նավիգացիոն, որոնողափրկարարական ռեսուրսներ և նավատորմ։ Երթուղին 20 օրով կկրճատի Եվրոպայից Չինաստան ճանապարհը և կշրջանցի Սուեզի և Պանամայի ջրանցքները։ Բայց 2021 թվականին այնտեղով անցել է ընդամենը 86 նավ, և այն դեռ հեռու է կենսունակությունից։
Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանն արդեն ռազմականացրել է տարածաշրջանը՝ կառուցելով մինչև 50 պաշտպանական դիրքեր Բարենցի ծովից մինչև Չուկոտկա և Կամչատկա: Այսպիսով, Ֆինլանդիայի և Նորվեգիային սահմանակից Կոլա թերակղզին մոլորակի ամենա«միջուկային» վայրն է։ Այնտեղ է գտնվում Հյուսիսային նավատորմի շտաբը և կենտրոնացած է պատասխան հարվածի ռազմածովային միջուկային ուժերի երկու երրորդը։ Ռուսական միջուկային նավերի և սուզանավերի մնացյալ երրորդ մասը գտնվում է Վլադիվոստոկում, իսկ բազաներից մեկը գտնվում է Արկտիկայի ափի մյուս ծայրում՝ Ալյասկայի մոտ:
2019 թվականին այն ժամանակվա պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն նախազգուշացրեց Ռուսաստանին, իսկ 2021 թվականին ԱՄՆ-ը ստանձնեց Կանադայից հյուսիսային շրջանի հսկողությունը՝ որպես Հյուսիսային Ամերիկայի ՀՕՊ միացյալ համակարգի (NORAD) մաս: Կանադական նավատորմը փոքր է նորվեգականից և չունի բևեռային սառցահատներ։
Ի հակադրություն, ԱՄՆ-ի բևեռային օդադեսանտային դիվիզիան ունի 12000 զինծառայող և համատեղ վարժանքներ է անցկացնում սկանդինավյան երկրների և Արկտիկայի խորհրդի այլ անդամների հետ:
Պենտագոնն ավելի շատ ժամանակակից կործանիչներ ունի Ալյասկայում, քան աշխարհի այլ տարածաշրջաններում։ Կառուցվում են վեց նոր սառցահատներ, իսկ հյուսիսային արբանյակային և ռադիոտեղորոշիչ հսկողության անվտանգության համակարգը կձգվի Ալյասկայից մինչև Եվրոպա:
Բայց Ռուսաստանի արկտիկական նկրտումներին կխանգարի թանկարժեք պատերազմը ՆԱՏՕ-ի հետ Ուկրաինայի համար։ Արևմտյան պատժամիջոցները երկրից կհեռացնեն հիմնական կապիտալը և տեխնոլոգիաները:
Արկտիկական խորհուրդը ստեղծվել է 1991 թվականին՝ որպես բարձրագույն մակարդակի միջկառավարական ֆորում։ Այն ներառում է ութ երկիր, որոնք ելք ունեն դեպի Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս։ Նրանք պարբերաբար հանդիպում են՝ լուծելու այն խնդիրները, որոնց բախվում են ինչպես կառավարությունները, այնպես էլ Արկտիկայի բնիկ ժողովուրդները, ներառյալ բնապահպանական խնդիրները, ռեսուրսների արդյունահանումը, նավագնացությունը և ինքնիշխանության պահանջները: Լավագույն ութնյակում են Կանադան, Դանիան (Գրենլանդիա), Ֆինլանդիան, Իսլանդիան, Նորվեգիան, Ռուսաստանը, Շվեդիան և ԱՄՆ-ը։
Այսօր Ռուսաստանը նախագահում է խորհուրդը, սակայն 2022 թվականի մարտի 3-ին մնացյալ յոթը խոստացել են բոյկոտել իր տարածքում հանդիպումները՝ կապված ուկրաինական իրադարձությունների հետ։
Խորհրդի գոյության 20 տարիների ընթացքում Մոսկվան բազմիցս հանդես է եկել տարածքային աղաղակող պահանջներով և սկսել է նավթի ագրեսիվ որոնումներ՝ պարբերաբար ոտնձգություններ կատարելով Կանադայի և այլ երկրների ունեցվածքի վրա: Մոսկվան պնդում է, որ իր ստորջրյա մայրցամաքային շելֆը տարածվում է Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի մեծ մասում: (Համապատասխան հայտարարությունները տրամադրվել են ապացույցներով և ուղարկվել ՄԱԿ-ի հովանու ներքո գործող գործակալություն, սակայն վեճերը պետք է կարգավորվեն ուղղակիորեն պետությունների միջև, և դա հազվադեպ է):
Հեղինակ՝ Դիանա Ֆրենսիս
