20 տարի անց Եվրոն հավասարվեց դոլարին․ ի՞նչ է դա նշանակում

Վերջին մեկ տարում ոչ միայն եվրոն է արժեզրկվել դոլարի նկատմամբ, այև բրիտանական ֆունտը, ճապոնական իենը և շվեցարական ֆրանկը։ Հայտնում է www.news.cn-ը։

Վերջին անգամ դոլարը և եվրոն հավասարվել էին 20 տարի առաջ՝ 2002 թվականին։ Դա նաև նշանակում է, որ եվրոյի փոխարժեքը դոլարի նկատմամբ անցել է « ամբողջական շրջան » արժևորումից մինչև արժեզրկում՝ պաշտոնապես շուկա մտնելուց սկսած։

Դոլարի արժևորումը հանգեցրեց եվրոյի արագ արժեզրկմանը

Աշխարհը ժամանակին մեծ հույսեր էր կապում եվրոյի հետ․ այն ոչ միայն հանդիսանում էր շարժիչ ուժ Եվրոպական միության տնտեսական ինտեգրացիայի, այլ նաև փոխարժեք, որը, ամենայն հավանականությամբ, ձեռնոց կնետեր ամերիկյան դոլարի հեգեմոնիային։

Իրականում եվրոն սկբնական 10 տարին ամրանալուց հետո սկսեց արժեզրկվել։ Վերջին 10 տարում եվրոյի փոխարժեքը 40% արժեզրկվել դոլարի նկատմամբ՝ իր գագաթնակետին համեմատած։ Այն ենթադրությունը, որ եվրոն ձեռնոց կնետի դոլարի հեգեմոնիային 20 տարի անց դեռ մնում է խոսակցությունների մակարդակի։ Անցյալ տարի եվրոյի արագ արժեզրկման ուղղակի պատճառը դոլարի տոկոսադրույքների սպասվող աճն էր։

ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգի կողմից տոկոսադրույքի բարձրացման շուկայական ակնկալիքները աճում էին 2021 թվականից ի վեր և վերջապես իրականանում են 2022 թվականի սկզբին: Մարտի 17-ին ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգը բարձրացնում է բազային տոկոսադրույքը 25 հիմնական կետով՝ 0,25-0,5 միջակայքում։ Սկսած 2018 թվականի դեկտեմբերից՝ դա առաջին աճն էր տոկոսադրույքի, որը հիմք դրեց դոլարի արժևորմանը։ Հունիսին ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգը հայտարարեց, որ բարձրացնում է բազային տոկոսադրույքը 75 հիմնական կետով՝ ՝ 1,5%–1,75% միջակայքում: Սկսած 1994 թվականից՝ դա ամենամեծ միանվագ աճն էր տոկոսադրույքի Դաշնային պահուստային համակարգի կողմից։ Այն, միևնույն ժամանակ,  հայտարարեց սեփական հաշվեկշիռը 8,9 տրիլիոն դոլարով կրճատելու ծրագրերի մասին: Ե՛վ տոկոսադրույքների բարձրացումը, և՛ հաշվեկշռի կրճատումը նշանակում են, որ հսկայական դոլարներ դուրս կբերվեն շուկայից: Դա անխուսափելիորեն կբերի շուկայում դոլարի պակասի, ինչը կհանգեցնի փոխարժեքի տատանումների ու ԱՄՆ արժույթի արժևորմանը։

Աշխարհաքաղաքական ցնցումները գլխավոր պատճառն են

Եթե ​​շուկան դոլարի անհրաժեշտություն չունենա, կամ եթե եվրոյի անհարժեշտությունը աճի, ապա Դաշնային պահուստային համակարգի կողմից տոկոսադրույքների բարձրացումն ու հաշվեկշռի կրճատումը պարտադիր չէ, որ նշանակի թե դոլարի արժեքը կտրուկ կբարձրանա, իսկ եվրոն կարժեզրկվի: Սակայն փոխարժեքի ներկայիս դինամիկան նշանակում է, որ դոլարի նկատմամբ պահանջարկը դեռ ուժեղ է, իսկ եվրոյի նկատմամբ՝ համեմատաբար թույլ։

Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը խարխլեց եվրոպական երկրների հույսերը՝ կապված տարածաշրջանային ռազմավարական կայունության և բարգավաճ ապագայի հետ։ Մի կողմից դոլարը, որը պաշտպանված է հզոր ռազմական ուժով, դարձավ ավելի նախընտրելի փոխարժեք կապիտալի շուկայում։ Մյուս կողմից էլ այն պատճառով, որ Եվրոպան ստիպված եղավ կրկին անդրադառնալ պաշտպանական հարցերին, նվազեցին ֆինանսական ոլորտի սպասումները եվրոյի արժևորման շուրջ։ Մոտ ապագայում եվրոպական երկրները, ամենայն հավանականությամբ, կավելացնեն պաշտպանական ծախսերը, ինչը զգալիորեն կմեծացնի շուկայի սպասումները եվրոյի արժեզրկման վերաբերյալ։

Իրականում վերջին մեկ տարվա ընթացքում ոչ միայն եվրոն արժեզրկվել է դոլարի նկատմամբ, այլև բրիտանական ֆունտը, ճապոնական իենը, շվեյցարական ֆրանկը և այլ արժույթները  նույնպես այդ միտումն են ցույց տվել, ինչը նշանակում է, որ ոչ մի երկիր չի կարող իրեն թույլ տալ այնպես բարձրացնել տոկոսադրույքները, որ դա չազդի իր տնտեսական զարգացման վրա։

Ներկա ժամանակաշրջանում եվրոյի արժեզրկումը և դոլարի արժևորումը մեծ ազդեցություն են թողնում այլ երկրների վրա։ Առաջին հերթին համաշխարհային առևտրի աճը կճնշվի։ Դոլարի արժևորումը կհանգեցնի ոչ դոլարային արժույթների գնողունակության նվազմանը, ինչի արդյունքում համաշխարհային առևտրից մեծ կախվածություն ունեցող պետությունները «կխեղճանան», իսկ համաշխարհային տնտեսական զարգացմանը կսպասի փլուզում։ Բացի այդ, դոլարի արժեւորումը կբարձրացնի ԱՄՆ արժույթով արտահայտված պարտքի արժեքը, ինչը կհանգեցնի այն երկրների վարկային ճգնաժամի, որոնք չեն կարողանա ժամանակին վճարել իրենց պարտքերը։ Միևնույն ժամանակ, դրա ամրապնդումը կհանգեցնի արժույթի վերադարձին ԱՄՆ՝  խթանելով ավելի շատ ներքին գնաճը այլ երկրներում։ Վերջապես, դոլարի աճը կարող է հանգեցնել քաղաքական անկայության որոշ տարածաշրջաններում:

Եթե ​​Դաշնային պահուստային համակարգը շարունակի բարձրացնել տոկոսադրույքները նման ագրեսիվ տեմպերով, ապա համաշխարհային տնտեսության զարգացումը ապագայում կկանգնի լուրջ մարտահրավերների առջև, և հավանական կլինի, որ շատ երկրներում կարող են լինել լայնամաշտաբ քաղաքական ցնցումներ։

Լյան Յաբին․ Կենտրոնական կուսակցական դպրոցի միջազգային ռազմավարության ինստիտուտի պրոֆեսոր