Ինչ տեղի կունենա, եթե ԱՄՆ-ն դուրս գա ԱՄՀ-ից և Համաշխարհային բանկից
Կլիմայի մասին Փարիզի համաձայնագրից և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունից Միացյալ Նահանգները դուրս բերելուց հետո նախագահ Դոնալդ Թրամփը առաջիկա ամիսներին կարող է երկիրը դուրս բերել ավելի շատ միջազգային հաստատություններից: Հատկանշական է, որ Ծրագիր 2025-ը՝ նրա երկրորդ նախագահության նախագիծը, որը մշակվել է պահպանողական Heritage Foundation-ի կողմից, կոչ է անում ԱՄՆ-ին դուրս գալ Արժույթի միջազգային հիմնադրամից և Համաշխարհային բանկից: Թրամփի պահանջներին միանալու փոխարեն՝ անդամ երկրները պետք է ընդունեն, որ ԱՄՆ-ի դուրս գալն առաջին հերթին կվնասի ԱՄՆ-ին: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Նգաիր Վուդսը project-syndicate-ում:
Փետրվարի 4-ին Թրամփը հրամայեց 180-օրյա ընդգրկուն վերանայում իրականացնել բոլոր միջազգային կազմակերպություններում, որոնց պատկանում և աջակցում է ԱՄՆ-ը, ինչպես նաև «բոլոր կոնվենցիաներն ու պայմանագրերը, որոնց կողմ է Միացյալ Նահանգները»: Հրահանգը համընկնում է Ծրագրի 2025-ի նպատակների հետ, որը ԱՄՀ-ին և Համաշխարհային բանկին ներկայացնում է որպես «թանկ միջնորդներ», որոնք «ընդհատում» են ԱՄՆ-ի ֆինանսավորումը նախքան արտասահմանյան նախագծերի հասնելը: Եթե Թրամփը հետևի այս գրքույկին, ԱՄՆ-ի ելքը մոտալուտ կլինի:
Սակայն Ծրագիր 2025-ի հեղինակները ակնհայտորեն սխալ են հասկացել, թե ինչպես են այդ հաստատությունները ֆինանսավորվում և ղեկավարվում: Հրաժարվելով ԱՄՀ-ից և Համաշխարհային բանկից՝ ԱՄՆ-ը կկորցնի համաշխարհային ազդեցության և տնտեսական լծակների հիմնական աղբյուրը: Փաստորեն, ԱՄՆ-ը կզրկվի իր գործընկերներին աջակցելու և իր թշնամիներից ֆինանսավորումը կասեցնելու կարևոր գործիքներից:
Թրամփի վարչակազմը մոտ է հերթական հեղափոխական որոշմանը
ԱՄՀ-ի և Համաշխարհային բանկի կենտրոնակայանների մոտ լինելը ԱՄՆ Պետդեպարտամենտին, Գանձապետարանի և Կոնգրեսին պատահական չէ: ԱՄՆ-ը հետևողականորեն խիստ վերահսկողություն է պահպանում այդ հաստատությունների նկատմամբ՝ ձևավորելով նրանց քաղաքականությունն ու ղեկավարությունը՝ իր ազգային շահերն առաջ մղելու համար: ԱՄՆ-ը միշտ նշանակել է Համաշխարհային բանկի նախագահ, հաստատել է ԱՄՀ-ն ղեկավարելու Եվրոպայի ընտրությունը և ընտրել Հիմնադրամի գործադիր տնօրենի տեղակալին: Այն մնում է միակ անդամ երկիրը, որն իրավունք ունի միակողմանիորեն արգելափակել հիմնական որոշումները, քանի որ և՛ ԱՄՀ-ն, և՛ Համաշխարհային բանկը պահանջում են 85% մեծամասնություն:
Զարմանալի չէ, որ ուսումնասիրությունները բազմիցս ցույց են տվել, որ ԱՄՀ-ի և Համաշխարհային բանկի վարկավորման ձևերը սերտորեն համահունչ են ԱՄՆ ազգային շահերին: ԱՄՆ-ը պարբերաբար օգտագործում է ԱՄՀ-ն որպես «առաջին արձագանքող»՝ պաշտպանելու ԱՄՆ տնտեսությունը: Թրամփը գիտի սա: Իր առաջին ժամկետում դա նրան հնարավորություն տվեց իր «երկարամյա» ընկերոջը՝ Արգենտինայի այն ժամանակվա նախագահ Մաուրիսիո Մակրիին տրամադրել 57 միլիարդ դոլար արժողությամբ ԱՄՀ ծրագիր, որն իր տեսակի մեջ ամենամեծն է Հիմնադրամի պատմության մեջ (վճարվում է ԱՄՀ-ի բոլոր անդամների կողմից):
Ամենակարևորը, թերևս, այն է, որ ԱՄՀ-ին և Համաշխարհային բանկին ԱՄՆ-ի մասնակցության իրական արժեքը շատ ավելի ցածր է, քան շատերը ենթադրում են: Ամեն տարի ֆինանսների նախարարությունը գնահատում է ԱՄՀ-ին երկրի ներդրումների ֆինանսական ազդեցությունը: 2023 ֆինանսական տարում այն հաղորդել է 407 միլիոն դոլարի չիրացված շահույթ:
Համաշխարհային բանկը նմանատիպ հնարավորություններ է առաջարկում ԱՄՆ ռեսուրսները օգտագործելու համար: Համաշխարհային բանկի խմբի հիմնական թևը, որն ունի չորս այլ դուստր ձեռնարկություններ, Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկն է: ՎԶՄԲ-ի գործարկման ծախսերը չի վճարում ԱՄՆ-ը, այլ խոշոր վարկառու երկրները, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Թուրքիան, Ինդոնեզիան, Արգենտինան և Ֆիլիպինները: Նրանց վարկերի մարումները, ինչպես նաև ՎԶՄԲ-ի նախորդ տարիների զուտ եկամուտը, մեծապես ֆինանսավորում են կազմակերպության գլխամասային գրասենյակը, անձնակազմի աշխատավարձերը և այլ գործառնական ծախսերը (որոնց մեծ մասն ուղղակիորեն հոսում է Վաշինգտոնի տնտեսություն):
Ի տարբերություն բազմաթիվ բազմակողմ հաստատությունների, ՎԶՄԲ-ն չի ապավինում երկրի ուղղակի նվիրատվություններին: Փոխարենը, այն ներգրավում է կապիտալը` թողարկելով պարտատոմսեր, իսկ այնուհետև հասույթը փոխ է տալիս զարգացող և առաջացող տնտեսություններին: Փաստորեն, ՎԶՄԲ-ն ֆինանսավորում է իրեն՝ թողարկելով 52,4 միլիարդ դոլարի պարտատոմսեր 2024 թվականին: Հետևաբար, յուրաքանչյուր բաժնետեր տրամադրում է իր պարտավորված բաժնետոմսի մի փոքր մասը որպես «վճարված կապիտալ»: ԱՄՆ-ի համար դա կազմում է 3,7 միլիարդ դոլար՝ 20 միլիարդ դոլարի սուբսիդիաների մոտ 19%-ը, որը դաշնային կառավարությունը տվել է Իլոն Մասկի SpaceX-ին վերջին 15 տարիների ընթացքում:
Իհարկե, ԱՄՆ-ը Համաշխարհային բանկին ներդրում է կատարում այլ ձևերով։ Օրինակ, 2018-ին Թրամփի առաջին վարչակազմը հաստատեց 7,5 միլիարդ դոլարի կապիտալի ավելացումը ՎԶՄԲ-ի համար: Սա ԱՄՆ-ից ավելի շատ ֆինանսական ներդրումներ չի պահանջում։ Սակայն ԱՄՆ-ն դրա դիմաց շատ բան է ստանում: Օրինակ, Համաշխարհային բանկի արտոնյալ վարկավորման թևին՝ Միջազգային զարգացման ասոցիացիային, նրա ներդրումները կամավոր են և վերանայվում են երեք տարին մեկ՝ ԱՄՆ-ին տալով հսկայական ազդեցություն ՄԶԳ վարկավորման վրա:
Եվրոպան «թանգարան» դառնալու ճանապարհին
Պարզ ասած, ԱՄՀ-ից և Համաշխարհային բանկից դուրս գալը լուրջ սխալ կլինի՝ ԱՄՆ-ին զրկելով միջազգային արժութային կարգի կանոնները ձևավորելու և իր ռազմավարական շահերը հետապնդելու կարողությունից: Այնուամենայնիվ, Թրամփի վարչակազմում առնվազն ոմանք գայթակղված են թվում:
Նույնիսկ եթե ԱՄՆ-ը դուրս չգա Համաշխարհային բանկից և փոխարենը հետ պահի իր ֆինանսավորումը, անդամ երկրները, որոնք ներկայացնում են ընդհանուր ձայնի իրավունքի 70%-ը, կարող են կասեցնել նրա ձայնի իրավունքը՝ իր ֆինանսական պարտավորությունները չկատարելու համար: Այնուհետև ԱՄՆ-ը կկորցնի Բանկի Համաձայնագրի հոդվածներով նախատեսված բոլոր իրավունքները, բացառությամբ դուրս գալու իրավունքի, մինչդեռ դեռևս պարտավորված կլինի իր առկա պարտավորություններով: Եթե կասեցումը տևի մեկ տարուց ավելի, ԱՄՆ-ն ինքնաբերաբար կկորցնի իր անդամակցությունը, եթե նույն մեծամասնությունը չքվեարկի այն վերականգնելու օգտին:
ԱՄՆ նախագահ Թեոդոր Ռուզվելտը հայտնի ասաց, որ արտաքին քաղաքականությունը պետք է «մեղմ խոսի և մեծ փայտ կրի»:
