Ինչպես հասնել համերաշխության գլոբալ սպառնալիքի շուրջ

Աշխարհը գնում է վտանգավոր ճանապարհով: Կամ, ինչպես ասաց ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշը, «Մենք կլիմայական դժոխք տանող մայրուղու վրա ենք՝ մեր ոտքը արագացուցիչի վրա»: Սակայն գլոբալ տաքացումը սոսկ ևս մեկ քաղաքական խնդիր չէ. ջերմոցային գազերի արտանետումների կրճատումը գոյաբանական հրամայական է, որը չպետք է անտեսվի: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Սաբեր Հոսաին Չաուդուրին(Saber Hossain Chowduri) և Հասան Դամլուջին(Hassan Damluji) project-syndicate-ում:

Այս ճգնաժամի հրատապությունը չի կարելի գերագնահատել։ Քանի որ երկրները բախվում են կլիմայի փոփոխության կործանարար հետևանքներին, շատ կարևոր է գործել գիտական կոնսենսուսի հիման վրա. սահմանափակել գլոբալ տաքացումը մինչև 1,5°C-ով նախաարդյունաբերական մակարդակից բարձր — 2015 թվականի Փարիզի կլիմայի համաձայնագրով սահմանված թիրախը — պահանջում է դադարեցնել հանածո վառելիքի նոր ներդրումները։

Այս մարտահրավերը հրատապ լուծում է պահանջում

Սակայն արտանետումները չեն կրճատվում՝ սահմանափակելու տաքացումը անհրաժեշտ արագությամբ և մասշտաբով, ինչպես ընդգծեցին վերջին իրադարձությունները, ներառյալ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան և Կլիմայի շաբաթը Նյու Յորքում: Չնայած գլոբալ առաջնորդների համերաշխության հաճախակի խոստումներին՝ աջակցելու կլիմայական գործողություններին, շատ երկրներում գերակշռում է սովորական բիզնես մոտեցումը: ԱՄՆ-ն, օրինակ, կանաչ լույս է վառել Ալյասկայում գտնվող Willow նավթի նախագծին, մինչդեռ Բրազիլիան սիրախաղ է անում Ամազոն գետի մոտ նավթի որոնումների հետ: Կարճաժամկետ շահույթի գրավչությունն ակնհայտորեն գերազանցում է քաղաքականություն մշակողների անդառնալի մոլորակային ծախսերի վախը:

Ճակատագրի հեգնանքով, շատ երկրներ, որոնք առավել խոցելի են և ամենաքիչն են պատասխանատու գլոբալ տաքացման համար, անում են ավելին, քան իրենց արդար մասնաբաժինն է` հասնելու 1,5°C թիրախին:

Այս անջատումն արտացոլված է 2023 թվականի Համաշխարհային համերաշխության զեկույցում, որը հրապարակվել է Global Nation-ի կողմից՝ Բիլ և Մելինդա Գեյթս հիմնադրամի, «Գլոբալ քաղաքացի», «Glocalities» և «Նպատակների տան» աջակցությամբ: Վերլուծելով միջազգային հանրության ուժն ու տոկունությունը՝ զեկույցը սթափեցնող պատկեր է ներկայացնում։ Ամենից մտահոգիչն այն է, որ գլոբալ համերաշխությունը չափելու նոր սանդղակը ցույց է տալիս, որ աշխարհը գտնվում է «վտանգի գոտում»՝ հավաքելով 39 միավոր (100-ը ներկայացնում է ընդհանուր նպատակի ամենաբարձր մակարդակը): Թեև համաշխարհային հանրության միջև համերաշխությունն ավելի տարածված է, քան շատերը ենթադրում են, ինստիտուցիոնալ արձագանքը մինչ այժմ չի կարողացել համապատասխանել տվյալ պահի ծանրությանը:

Դիտարկենք Միացյալ Թագավորությունը: Մեծ Բրիտանիայում հարցվածների մոտավորապես 46%-ը համաձայնել է, որ երկիրը «պետք է թողնի նավթի և գազի պաշարները հողում», մինչդեռ միայն 17%-ը համաձայն չէ: Այնուամենայնիվ, Միացյալ Թագավորության կառավարությունը վերջերս հավանություն է տվել Հյուսիսային ծովում նոր նավթահանքերի որոնման աշխատանքներին:

Աշխարհի ամենամեծ սպառնալիքը

Մինչդեռ Բանգլադեշը, որին բաժին է ընկնում ներկայիս գլոբալ արտանետումների միայն 0,46%-ին, զգալի քայլեր է ձեռնարկել հանածո վառելիքից հեռանալու համար: Կառավարությունը որոշեց չեղարկել ածուխով աշխատող տասը էլեկտրակայանների ծրագրերը, որոնք ներգրավել էին 12 միլիարդ դոլարի օտարերկրյա ներդրումներ: Երկրի վարչապետը ի հայտ է եկել որպես ոգեշնչման փարոս՝ կոչ անելով իր քաղաքացիներին դառնալ կլիմայական գլոբալ գործողությունների առաջնորդներ և պաշտպաններ, այլ ոչ թե ճգնաժամի պասիվ զոհեր:

Ավելին, ինը երկրներից շատերը, որոնք ներկայումս համարվում են «գրեթե բավարար» 1,5°C թիրախին հասնելու գործում (ըստ Climate Action Tracker-ի), գտնվում են Գլոբալ հարավում:

Փարիզի կլիմայի համաձայնագրով սահմանված նպատակներին հավատարիմ մնալը հեռուն գնացող երազանք չէ: Ինչպես ցույց է տալիս Բանգլադեշի և ցածր և միջին եկամուտ ունեցող այլ երկրների օրինակը, այն պահանջում է առաջնորդություն և բարոյական ներդրումներ: Հատկանշական է, որ Համաշխարհային համերաշխության զեկույցում հարցվածների գրեթե երկու երրորդը համաձայն է, որ միջազգային մարմինները պետք է իրավասու լինեն կիրառելու համաձայնագրերը, որոնք կապված են որոշակի հրատապ մարտահրավերների, այդ թվում՝ շրջակա միջավայրի աղտոտման հետ:

Վստահության բացը գլոբալ համերաշխության վճռական խոչընդոտն է: Երբ խոստումները բազմիցս չեն կատարվում, կասկածներն աճում են, ինչը խաթարում է Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի արդյունավետությունը: Չկա համերաշխություն առանց վստահության, և չկա բազմակողմանիություն առանց համերաշխության։

Կլիմայի փոփոխությունը արտակարգ իրավիճակ է, որը պահանջում է ագրեսիվ արձագանք: Միջազգային հանրությունը պետք է արագ գործի` հանածո վառելանյութերը տեղում պահելու, զուտ զրոյական արտանետումների խթանման, նորարարության խթանման և արդար անցման հասնելու համար: Այս ամենը անելը, սակայն, պահանջում է ընդունել մեր հավաքական բարոյական պատասխանատվությունը, այլ ոչ թե թույլ տալ, որ քաղաքական և ֆինանսական շահի գայթակղությունը տանի մեզ դեպի անդունդ: Քանի որ մեր մոլորակի ճակատագիրը կախված է հավասարակշռությունից, կա միայն մեկ ճիշտ ընտրություն.