Ուղղելով համաշխարհային կառավարումը

Elke Scholiers/Getty Images

Հնդկաստանի G20 գագաթնաժողովից և այս ամսվա ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայից հետո համաշխարհային առաջնորդները կմասնակցեն Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և Համաշխարհային բանկի հանդիպումներին Մարաքեշում, նախքան Դուբայում կայանալիք ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության կոնֆերանսին (COP28) մեկնելը: Բայց քիչ լավատեսություն կա, որ այս գագաթնաժողովները զգալի առաջընթաց կբերեն մեր ամենամեծ մարտահրավերներին դիմակայելու հարցում, ոչ թե վճռականության բացակայության պատճառով, այլ այն պատճառով, որ համաշխարհային կանոնակարգը, որին մենք հետևում ենք Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից ի վեր, այլևս պիտանի չէ: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակ Գորդոն Բրաունը(Gordon Brown) project-syndicate-ում:

Աշխարհի աճող մասնատվածությունը հաստատվեց G20-ի գագաթնաժողովում։ Թեև հանդիպումը ազդարարեց Հնդկաստանի ժամանումը որպես մեծ տերություն, վարչապետ Նարենդրա Մոդիի տրիումֆը անցողիկ էր: Գագաթնաժողովը քիչ բան արեց՝ թույլ չտալու, որ 2020-ականները գրեթե անկասկած դառնան ցածր աճի տասնամյակ:

Չնայած Աֆրիկյան միության՝ որպես G20-ի լիիրավ անդամ ընդունվելուն, Գլոբալ Հարավը չնչին օգնություն ստացավ իր պարտքերի համար: Եվ չնայած G20-ի անդամները պատասխանատու են ածխածնի գլոբալ արտանետումների 75%-ի համար, գագաթնաժողովը չկարողացավ լուծել կլիմայի ֆինանսավորման բացը: Գործելով G20-ի կապիտալի համարժեքության վերանայման արդյունքների հիման վրա՝ Բայդենի վարչակազմը պարտավորվել է լրացուցիչ 25 միլիարդ դոլար ապահովել Համաշխարհային բանկի համար, բայց այդ թիվը շատ քիչ է տարեկան 260 միլիարդ դոլար արժողությամբ գումարից, որը ԱՄՆ ֆինանսների նախկին նախարար Լոուրենս Հ. Սամերսն (Lawrence H. Summers)առաջարկել է այս տարի G20-ին Singh-Summers զեկույցում:

Փոխարենը, գագաթնաժողովն ավարտում է այն տարին, երբ Չինաստանը և Արևմուտքը նոր «երկաթե վարագույրներ» են կանգնեցնում տեխնոլոգիայի, առևտրի, ներդրումների և տվյալների ոլորտում՝ կանխագուշակելով «մեկ աշխարհի, երկու համակարգերի» ապագան(foreshadowing a future of “one world, two systems”): Այս նոր պրոտեկցիոնիզմով եղավ G20-ի վարկանիշի իջեցումը: Մինչ ԱՄՆ նախկին նախագահ Բարաք Օբաման G20-ը ճանաչեց որպես համաշխարհային տնտեսական համագործակցության գլխավոր ֆորում, ԱՄՆ ներկայիս ազգային անվտանգության խորհրդական Ջեք Սալիվանը G7-ին (Եվրոպա, Ամերիկա և Ճապոնիա) տեսնում է որպես «ազատ աշխարհի ղեկավար կոմիտե»(“steering committee of the free world”):

Բազմաբևեռություն առանց բազմակողմանիության

G20-ի իջեցումn անցման հետևանք է միաբևեռ աշխարհից դեպի բազմաբևեռ աշխարհ, հիպերգլոբալացված տնտեսությունից դեպի մի տնտեսություն, որը կարելի է անվանել «գլոբալիզացիոն լայթ», և նեոլիբերալիզմից դեպի նեոմերկանտիլիզմ: Վերջին 30 տարիների ընթացքում տնտեսագիտությունը որոշում է քաղաքական որոշումների կայացումը: Այժմ քաղաքականությունը — ընդ որում ազգայնական քաղաքականությունը — մղում է քաղաքականության մշակումը: Զրո գումարով քաղաքականությունը տրիումֆ է տոնում «հաղթող-հաղթող» տնտեսության նկատմամբ( Zero-sum politics is triumphing over “win-win” economics):

Երբ 2008 թվականին գլոբալ տնտեսությունը փլուզվեց, Միացյալ Թագավորությունը և մյուսները կոչ արեցին G20 անդամ երկրների կառավարությունների ղեկավարներին առաջին անգամ հավաքվել: 2009-ին Լոնդոնի G20-ի ժամանակ մենք ցանկանում էինք, որ Չինաստանը միանա Արևմուտքին` 1 տրիլիոն դոլարի աջակցությամբ համաշխարհային տնտեսության ամրապնդման գործում: Մենք արդեն տեսնում էինք, որ աշխարհը գնում է ավելի բազմաբևեռ ուղղությամբ:

Բայց երբ Արևմուտքը նահանջեց դեպի խնայողական քաղաքականություն և ընդունեց պրոտեկցիոնիզմի նոր ձևեր, այդ նախաձեռնությունները չեղան: Դոնալդ Թրամփի օրոք Միացյալ Նահանգները խախտեց (սովորաբար) բազմակողմ գործելու իր ավանդույթը և հետամուտ էր միակողմանիությանը, նույնիսկ երբ գործում էր բազմաբևեռ աշխարհը:

Այնուամենայնիվ, կլիմայի փոփոխությունը, COVID-19 համաճարակը և 2022 թվականի էներգետիկ և պարենային ճգնաժամը հաստատում են, որ մեր առջև ծառացած խնդիրները իսկապես գլոբալ խնդիրներ են, որոնք գլոբալ լուծումների կարիք ունեն: Առաջընթացի հնարավոր չէ հասնել միայն երկկողմ և տարածաշրջանային միջամտություններով. այն պահանջում է գլոբալ համակարգված գործողություններ:

Ջրի համաշխարհային ճգնաժամի արմատները

G20-ի հաշվին G7-ը բարձրացնելիս մենք պետք է հարցնենք, թե ինչ կլինի հաջորդ անգամ, երբ համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամ լինի, և մենք չենք կարող գտնել բոլոր հիմնական խաղացողներին միավորելու ճանապարհը: Ի՞նչ շանսեր կունենանք առաջընթացի հասնելու գլոբալ արտանետումների կրճատման և «անվճար հեծանվորդների» կանխարգելման հարցում «յուրաքանչյուրն իր համար» աշխարհում(What chance will we have of progress in reducing global emissions and preventing “free riders” in a world of “everyone for himself”?): Ի՞նչ շանս ունենք մենք գործ ունենալու գլոբալ անհավասարության հետ, եթե երկրներն աշխարհը տեսնում են միայն «մենք ընդդեմ նրանց» տեսանկյունից, և որտեղ չկան ֆորումներ, որոնք ընդհանուր լեզու գտնելու համար:

Ճիշտ է, ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը ընդունում է գլոբալ համագործակցության անհրաժեշտությունը և ամենաինտերնացիոնալիստն է ԱՄՆ վերջին նախագահներից: Բայց թեև G20-ի նրա սեփական օրակարգը սխալ չէր, այն կիսատ էր՝ գերադասելով երկկողմ դաշինքները գլոբալ համակարգված գործողություններից: Նմանապես, Չինաստանն իրեն ներկայացնում է որպես կանոնների վրա հիմնված գլոբալ կարգի ջատագով և խոստանում է պահպանել ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը: