Չին-հնդկական մրցակցությունը վերափոխում է Ասիան
Ժամանակակից աշխարհում չին-հնդկական հարաբերությունները դառնում են տարածաշրջանային և գլոբալ անվտանգության ճարտարապետության փոխակերպման կարևորագույն գործոններից մեկը, գրում է PS-ը։
Հիմալայներում հնդկական տարածքի վրա Չինաստանի գաղտնի հարձակումների սկզբից անցել է երեք տարի, սակայն երկու երկրների սահմանային առճակատմանը վերջը դեռ չի երևում։ Մինչ երկու երկրների միջև ռազմական կուտակումները և երբեմն-երբեմն փոխհրաձգությունները քիչ ուշադրություն են արժանանում Արևմուտքում, սահմանային առճակատման սրումը երկարաժամկետ հակասություն է առաջացրել, որը կարող է փոխել աշխարհաքաղաքական իրավիճակը Ասիայում:
Վճռական լինելով դիմակայել Չինաստանին, չնայած համապարփակ պատերազմի վտանգին, Հնդկաստանը բացահայտ մարտահրավեր նետեց չինական ուժերին այնպես, ինչպես ոչ մի այլ համաշխարհային ուժ, ներառյալ Միացյալ Նահանգները, չի արել այս դարում:
Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի լայնածավալ ռազմավարական ընդլայնումը ստիպել է Հնդկաստանին հրաժարվել հանդարտեցնելու իր նախկին քաղաքականությունից և արագացնել իր ռազմական հզորացումը, որը հնարավոր գործընկերոջը վերածել է մշտական թշնամու: Հնդկաստանը վճռական է կանխելու Չինաստանակենտրոն Ասիայի առաջացումը: Սի Ցզինպինի ուժգին ռևիզիոնիզմը և աշխարհաքաղաքական հավակնությունները ստիպեցին Ճապոնիային և Ավստրալիային նույնպես շտկել իրենց ռազմավարությունը և հակազդել չինական էքսպանսիոնիզմին Հնդկ-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում: Հաստատելով իր ռազմական ծախսերը կրկնապատկելու ծրագրերը մինչև 2027 թվականը՝ Ճապոնիան փաստացիորեն հրաժարվել է հետպատերազմյան դարաշրջանի ազգային անվտանգության պացիֆիստական քաղաքականությունից:
2020 թվականի գարնանը Չինաստանի փորձը՝ գրավելու սառույցով ծածկված հարյուրավոր քառակուսի կիլոմետրեր Հնդկաստանի ամենահյուսիսային Լադախ շրջանում, ճիշտ այն ժամանակ, երբ Հնդկաստանը պարտադրեց աշխարհի ամենախիստ համազգային արգելափակումը, հավասարազոր էր ցինիկ փորձի՝ օգտագործելու COVID-19 համաճարակը Սի Ցզինպինի ռազմավարական նպատակները իրականացնելու համար։ Այնուամենայնիվ, Սին սխալ հաշվարկեց, երբ կարծեց որ Չինաստանը կարող է ստիպել Հնդկաստանին ընդունել նոր ստատուս քվոն որպես կատարված փաստ:
Այդ ժամանակվանից ի վեր Հնդկաստանն այնտեղ ավելի շատ զինվորներ է տեղակայել, քան չինացիները, ինչը պատմության մեջ ամենամեծ ռազմական կուտակումն էր Հիմալայներում՝ աշխարհի ամենաանբնակելի շրջաններից մեկում: Քանի որ Հնդկաստանը հրաժարվեց ենթարկվել, Սին փորձեց կոտրել նրա պաշտպանությունը՝ նոր ճակատ բացելով Արևելյան Հիմալայներում:
2022 թվականի դեկտեմբերին չինական ներխուժումները ռազմավարական սահմանամերձ Արունաչալ Պրադեշ նահանգ հետ են մղվել հնդկական բանակի կողմից՝ ըստ տեղեկությունների՝ ԱՄՆ հետախուզության օգնությամբ: Փորձելով ամրապնդել իր տարածքային պահանջները և հրահրել Հնդկաստանին, Չինաստանը սկսեց տեղանունների սինականացումը Արունաչալ Պրադեշ նահանգում: Անվանելով այն «Հարավային Տիբեթ»՝ Չինաստանի կառավարությունը պնդում է, որ այս տարածված պետությունը (Թայվանից երկու անգամ մեծ) «չինական տարածք» է, և որ հնդկական հողերի սինիցիզացիան Չինաստանի «ինքնիշխան իրավունքն» է։
Այս ամենը ստիպում է Հնդկաստանին շահագրգռված լինել Թայվանի ինքնավար կարգավիճակի պահպանման հարցում։ Եթե Թայվանն ընկնի Չինաստանի ձեռքը, ապա Չինաստանի կառավարությունը կարող է «վերամիավորման» հաջորդ թիրախ դարձնել Արունաչալ Պրադեշը, որը մոտավորապես Ավստրիայի չափն է:1951 թվականին Չինաստանի կողմից Տիբեթի բռնակցումը աշխարհի պատմության մեջ ամենակարևոր աշխարհաքաղաքական իրադարձություններից մեկն էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, քանի որ Չինաստանը ընդհանուր սահման ձեռք բերեց Հնդկաստանի, Նեպալի, Բութանի և Մյանմայի հյուսիս-արևմուտքի հետ: Չինաստանի կողմից Թայվանի գրավումը կարող է հանգեցնել աշխարհաքաղաքական համանման վերադասավորման՝ հնարավորություն տալով չինական նավատորմին դուրս գալ «կղզիների առաջին շղթայից» և հեշտությամբ մուտք ունենալ դեպի Խաղաղ օվկիանոս:
Չինացիների պնդումները, թե Թայվանը «միշտ» եղել է Չինաստանի մաս, պատմականորեն խիստ հակասական են: Թայվանը չինական նահանգ դարձավ միայն 19-րդ դարի վերջին, բայց ընդամենը ութ տարի անց Չինաստանը կորցրեց վերահսկողությունը դրա վրա, քանի որ Ցին դինաստիան այն ընդմիշտ զիջեց Ճապոնիային պարտությունից հետո 1895 թվականի չին-ճապոնական պատերազմում: Թայվանին պահանջներ ներկայացնելով՝ Սի Ցզինպինը փորձում է ավարտին հասցնել Մաո Ցզեդունի առաջ քաշած «Մեծ Չինաստանի» էքսպանսիոնիստական հայեցակարգը։ Տիբեթը ներկայացնում է չինական էքսպանսիոնիզմի բանալին Հիմալայներում, չնայած այն հանգամանքին, որ այն եղել է Չինաստանի միայն մի մասը այն ժամանակաշրջանում, երբ Չինաստանը օկուպացված էր դրսից, հատկապես մոնղոլներից և մանջուսներից:
Քանի որ Չինաստանը չի կարող որևէ կապ ցույց տալ տարածաշրջանի Հանի չինացիների միջև, նրա տարածքային պահանջները Հիմալայներում հիմնված են տիբեթական իբր կրոնական և հովանավորչական կապերի վրա: Նույնիսկ փոքրիկ Բութանը ողորմություն չի ստացել. Չինաստանն աստիճանաբար խայթում է նրա սահմանային հողերը: Այս ֆոնին Չինաստանին դիմակայելու Հնդկաստանի պատրաստակամությունը խոչընդոտում է Սիի էքսպանսիոնիստական օրակարգի իրականացմանը:
Ինչպես նախորդ տարի նշեց ԱՄՆ-ի ռազմածովային ուժերի շտաբի պետ Մայքլ Գիլդեյը, Հնդկաստանը «երկու ճակատի» խնդիր է ստեղծում Չինաստանի համար: «Նրանք [հնդկացիները] ստիպում են Չինաստանին նայել ոչ միայն դեպի արևելք՝ դեպի Հարավչինական ծով և Թայվանի նեղուց, այժմ նրանք պետք է շրջվեն նաև դեպի Հնդկաստան»,- ասել է ծովակալը։ Բացի այդ, չին-հնդկական մրցակցությունը բռնկվեց այն ժամանակ, երբ Չինաստանի տնտեսությունը դեմ է առել է իր երկարաժամկետ սահմանափակումներին, ներառյալ բնակչության կրճատումը և արագ ծերացումը և արտադրողականության աճի դանդաղումը:
Հնդկաստանը, որն ունի աշխարհի ամենաերիտասարդ բնակչությունից մեկը (միջին տարիքը 28,4), այժմ ժողովրդագրական դիվիդենտ է քաղում: Թեև Հնդկաստանի ՀՆԱ-ն դեռևս ավելի քիչ է, քան Չինաստանինը, սակայն խոշոր տնտեսությունների շարքում նրա տնտեսությունն աճում է ամենաարագ տեմպերով աշխարհում: Հաշվի առնելով, որ հնդկական բանակն աշխարհում հիբրիդային լեռնային պատերազմի ամենամեծ փորձն ունի, երկիրն առավելություններ ունի Հիմալայան լեռնաշխարհի միջավայրում: Բացի այդ, ի տարբերություն Հնդկաստանի կամավորական բանակի, Չինաստանի Ժողովրդա-ազատագրական բանակը մեծապես հենվում է ժամկետային զինծառայողների վրա, ովքեր իբր «կամավոր» եկել են երկամյա ծառայության, հասնելով 18 տարեկանին:
Սա օգնում է բացատրել, թե ինչու է Չինաստանը նախընտրում գաղտնի թռիչքները, քան բացահայտ ռազմական գործողությունները: Հիմալայներում ներկայիս ռազմական փակուղին ևս մեկ հիշեցում է, որ Սին որոշել է սահմանային պայքար սկսել Հնդկաստանի հետ, որը չի կարող հաղթել: Քանի որ ԱՄՆ-Չինաստան մրցակցությունը սրվում է, վերջին բանը, որն անհրաժեշտ է Չինաստանին, իր ամենամեծ հարևանին հավերժական թշնամու վերածելն է:
