Իսրայել-Համաս պատերազմի գլոբալ հետևանքները
Պատերազմը վերադարձել է Մերձավոր Արևելք: ՀԱՄԱՍ-ի գրոհայինների կողմից դաժան կատաղի հարձակումից մոտ մեկ ամիս անց Իսրայելի ռազմական պատասխան գործողությունները շարունակվում են ցամաքային հարձակումների ուժեղացմամբ ՀԱՄԱՍ-ի կողմից վերահսկվող Գազայի հատվածում: Իսրայելում ապրող կամ ընտանիքի հետ ապրող մարդկանց համար, այդ թվում՝ ինձ, սա խորապես անձնական ճգնաժամ է: Միևնույն ժամանակ, ամբողջ աշխարհում շատ մարդիկ նույնանում են այն հազարավոր պաղեստինցիների հետ, որոնք սպանվել են Իսրայելի օդային հարվածների հետևանքով: Բայց, եթե մի կողմ թողնենք անձնական կապերը, սա նաև աշխարհաքաղաքական ճգնաժամ է, որն իր գլոբալ ազդեցությամբ, հնարավոր է, նույնիսկ ավելի խորը և լայնածավալ է, քան ուկրաինական պատերազմը: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Մարկ Լեոնարդը(Mark Leonard) project-syndicate-ում՞
Առավել անմիջական հետեւանքները կզգան Մերձավոր Արեւելքում։ Տարիներ շարունակ Իսրայելի վարչապետ Բինյամին Նեթանյահուն գործել է պատրանքների ներքո, որոնք այժմ փշրվել են: Ամենամեծն այն ակնկալիքն էր, որ Իսրայելը կարող է կարգավորել հարաբերությունները արաբական աշխարհի հետ՝ չանդրադառնալով Պաղեստինի հարցին:
Ինչո՞ւ է ավելացել պատերազմների հաճախականությունը
Այժմ այդ հարցը անհնար է դարձել անտեսել։ Անկախ իր հարձակման արդյունքից Գազայի հատվածում, Իսրայելը ստիպված կլինի լուրջ հոգեորոնումներ անել(soul-searching)՝ հնարավոր է ամբողջությամբ վերանայով իր ռազմավարությունը Մերձավոր Արևելքի մեռնող խաղաղ գործընթացի նկատմամբ: Սաուդյան Արաբիան, որը գտնվում էր Իսրայելի հետ հարաբերությունների կարգավորման շեմին, այժմ հավանաբար կպահանջի որոշակի զիջումներ պաղեստինցիների համար, նախքան առաջ գնալը, որպեսզի չպատճառի իր բնակչության և ավելի լայն մուսուլմանական աշխարհի զայրույթը:
Իսրայելն ունի ինքնապաշտպանության անվիճելի իրավունք: Բայց վտանգ կա, որ, նարրատիվի վրա վերահսկողությունը վերականգնելու և իր քաղաքական դիրքը պահպանելու հուսահատության մեջ, Նեթանյահուն կադադարեցնի պատերազմը կամ կխրախուսի տարածաշրջանային էսկալացիա:
Հակամարտությունը ծանր հետևանքներ կունենա նաև Մերձավոր Արևելքից դուրս, որտեղ ամենամեծ պարտվողներից մեկը կլինի Ուկրաինան: Բռնությունն ու տառապանքը, որին դիմանում է երկրի ժողովուրդը, այնքան էլ բացառիկ չեն, որքան նախկինում: Գազայից հեռարձակվող պատկերները նույնքան սրտաճմլիկ են, որքան Խարկովից կամ Մարիուպոլից դուրս եկած ամեն ինչ: Ավելին, շատերի համար Գազայի պատերազմը Ուկրաինային տալիս է «տեղական» եվրոպական հակամարտության տեսք։
Հաշվի առնելով, որ Ուկրաինայի գոյատևումը կախված է միջազգային հանրության շարունակական աջակցությունից, այն ամենը, ինչ շեղում է նրա պայքարը, վատ նորություն է:
Ավելի լայնորեն Եվրոպայի համար Գազայի ճգնաժամը մի քանի մարտահրավեր է առաջացնում: Սկզբի համար այն բացահայտել է խորը խզվածքներ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում և Միացյալ Թագավորությունում: Միևնույն ժամանակ, Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի պատերազմը մասնատվածություն է առաջացրել ԵՄ անդամ մյուս երկրների միջև:
Նախորդ տարի Ուկրաինա Ռուսաստանի լայնամասշտաբ ներխուժումից հետո եվրոպական երկրները ցույց տվեցին հսկայական միասնություն: Նախորդ շաբաթ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի բանաձևի քվեարկության ժամանակ, որը կոչ էր անում հումանիտար զինադադար հաստատել Գազայում, ԵՄ անդամ երկրները քվեարկեցին երեք տարբեր եղանակներով:
Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի պատերազմին ԵՄ-ի քաոսային արձագանքն առավել ուշագրավ դարձրեց Չինաստանի բուռն արձագանքը: Ի տարբերություն Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո չեզոք մնալու իր ջանքերի, Չինաստանն արագորեն աջակցություն հայտնեց պաղեստինցիներին: Չինաստանի արձագանքը դարձել է Գլոբալ Հարավ նրա տարածման մի մասը:
Ի՞նչ է Գլոբալ Հարավը
Սակայն կողմերի ընտրությունը կարող է բարդություններ առաջացնել Չինաստանի համար: Առավել ակնհայտ է, որ ավելի լայն տարածաշրջանային առճակատումը կարող է խաթարել փխրուն խաղաղությունը, որը Չինաստանին հաջողվեց միջնորդել Իրանի և Սաուդյան Արաբիայի միջև:
Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգներին, ապա կլիշե է դարձել Մերձավոր Արևելքում նրա փորձառությունը նկարագրել «Կնքահայրը» մաս երեքի հետևյալ տողով. «Հենց այն ժամանակ, երբ ես մտածեցի, որ դուրս եմ եկել, նրանք ինձ հետ են քաշում»: Սա հատկապես տեղին է այսօր, քանի որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը շատ ավելի կարգապահություն և վճռականություն է դրսևորել արտաքին քաղաքականության առանցքը Մերձավոր Արևելքից Ասիա առաջ տանելու գործում, քան նրա նախորդներից որևէ մեկը՝ Բարաք Օբաման և Դոնալդ Թրամփը: Սակայն այժմ տարածաշրջանը կրկին ԱՄՆ քաղաքականություն մշակողների օրակարգի առաջին տեղում է:
Մինչ այժմ Բայդենը լավ է գործել՝ հավասարակշռելով Իսրայելին ցուցաբերվող աջակցությունը և կոչերը սրայելցիներին ավելի զսպվածություն ցուցաբերել ՀԱՄԱՍ-ի հարձակմանը պատասխանելու հարցում: Եվ Ուկրաինային աջակցությունը Իսրայելին աջակցելու հետ ազգային անվտանգության միասնական փաթեթում համատեղելու նրա որոշումը հնարավորություն է տալիս հաղթահարելու հանրապետական օրենսդիրների դիմադրությունը Ուկրաինային աջակցելու հարցում:
Այնուամենայնիվ, Բայդենը քայլում է նեղ լարի վրայով։ Ուկրաինան արդեն անցանկալի շեղում էր Ամերիկային գլխավոր առաջնահերթությունից՝ Չինաստանի հետ ռազմավարական մրցակցությունից: Այս առումով, ավելի մեծ ներգրավվածությունը Մերձավոր Արևելքում վերջին բանն է, ինչն անհրաժեշտ է ԱՄՆ-ին:
Ոչ ոք, բացառությամբ Համասի և Նեթանյահուի, շահագրգռված չէ դադարեցնելու կամ ընդլայնելու Գազայում ընթացող հակամարտությունը: Մարդը հույս ունի (հույսի դեմ, երևի), որ համապատասխան դերակատարները կընդունեն իրենց ընդհանուր շահերը և միասին աշխատեն դրանք առաջ տանելու համար: Սա նշանակում է, որ ամենահրատապն է, հնարավորինս արագ դադարեցնել հակամարտությունը՝ առանց հետագա սրման: Եվ երբ ՀԱՄԱՍ-ի ռազմական թևը կազմաքանդվել է, և վերջինիս իսրայելցի պատանդներն ազատվել են, նշանակում է մղել իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության քաղաքական լուծմանը: Իսրայելի երկարաժամկետ անվտանգությունը երաշխավորելու այլ ճանապարհ չկա:
