Ինչպես Չինաստանը կարող է փրկել աշխարհը և ինքն իրեն
Չինաստանի տնտեսական աճի մոդելը մեծ հաջողություն է ունեցել: Կենտրոնանալով արտահանման խթանման, կապիտալ ներդրումների և տեխնոլոգիական առաջընթացի վրա՝ այն աղքատությունից դուրս է բերել մոտ 800 միլիոն մարդ վերջին 40 տարիների ընթացքում: Վերջերս այն հրաշքներ է գործել տանը մաքուր էներգիայի տեղակայման համար, ինչպես նաև նվազեցնել վերականգնվող էներգիայի և մարտկոցների ծախսերը ամբողջ աշխարհում: Միայն 2023 թվականին Չինաստանը կտեղադրի ավելի քան 150 գիգավատ արևային հզորություն — ինչը տարվա հաշվարկով ամբողջ աշխարհի գրեթե կեսն է: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակները Գերնոտ Վագները(Gernot Wagner) և Քոնոր Վոլշը(Conor Walsh) project-syndicate-ում:
Չինաստանի հեռանկարը, սակայն. այնքան էլ վարդագույն չէ, որքան կարող են հուշել այս թվերը: Վերջինիս աճի շարժիչը սկսել է թուլանալ: Արժույթի միջազգային հիմնադրամի վերջին կանխատեսմամբ այս տարվա ՀՆԱ-ի աճը կազմում է ընդամենը 5%, ինչը շատ հեռու է վերջին հիշողության երկնիշ աճից: Ավելի վատ, աճի տեմպերը, հավանաբար, կշարունակեն իջնել դեպի զարգացած տնտեսությունների մակարդակ, ինչը շատերիի մոտ կառաջացնի այն հարցը, թե արդյոք Չինաստանը երբևէ կհասնի ԱՄՆ-ին ՀՆԱ-ի չափով, նույնիսկ չորս անգամ ավելի մեծ բնակչությամբ:
Բոլորիս սպառնացող վտանգը
Չինական ածխաթթու գազի արտանետումները նույնպես շարունակում են աճել (այժմ կազմում է աշխարհի ընդհանուր ծավալի գրեթե մեկ երրորդը): Նույնիսկ վերականգնվող էներգիայի հսկայական ճնշումների դեպքում, Չինաստանի էլեկտրաէներգիայի սպառումն այնքան արագ է աճել, որ պահանջում է «բոլոր վերոնշյալները»(“all-of-the-above) ռազմավարություն, որը ներառում է մեծ քանակությամբ ածուխով աշխատող էներգիա:
Չինաստանի աճի և արտանետումների խնդիրները ունեն ընդհանուր աղբյուր՝ անարդյունավետ ներդրումներ: Թեև Չինաստանը դեռևս միջին եկամուտ ունեցող երկիր է՝ բարձր եկամտաբերությամբ առատ ծրագրերով, վերջին տասնամյակում ներդրումները կենտրոնացած են անշարժ գույքի ոլորտում: 2010-ականներին կազմելով ՀՆԱ-ի մինչև 25%-ը, բնակարանային ներդրումները գերազանցում էին Չինաստանի ուրբանիզացնող միջին խավի կարիքները: Տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից ծրագրավորողներին խրախուսելը, ինչպես նաև պետական բանկերի էժան ֆինանսավորումը, խթանեց սեփականության փուչիկը, որը ներծծեց ռեսուրսները, որոնք ավելի լավ կօգտագործվեին տնտեսական այլ ոլորտներում: Այս փուչիկը այժմ կարծես թե թուլանում է:
Դեղամիջոցը պարզ է. կիսվեք աճի առավելություններով ավելի լայնորեն: Չինական սպառումը կազմում է ՀՆԱ-ի ընդամենը 40%-ը, որը աշխարհի ամենացածր ցուցանիշներից է և շատ ցածր ԱՄՆ-ից: Չինաստանի սոցիալական ապահովության թույլ ցանցը տնային տնտեսություններին ստիպում է խնայել իրենց եկամտի խոշոր քանակությունը, որը ուղղակիորեն ուղղվում է ներքին ներդրումներին պետության կողմից ղեկավարվող ֆինանսական համակարգի կողմից:
Այս մակրոտնտեսական աղավաղումների վերացումը օգուտ կբերի ոչ միայն Չինաստանի տնային տնտեսություններին, այլև մոլորակին: Չինական ներդրումները չափազանց թանկ են եղել կլիմայի համար: Չինաստանն օգտագործում է աշխարհի պողպատի և ածուխի կեսը և ցեմենտի 60%-ը։ Բոլոր այդ բնակարանները, ճանապարհները և կամուրջները պահանջում են հսկայական քանակությամբ էներգիա և ածխածնային նյութեր:
Ինչո՞ւ են բոլորը սպասում են այս հանդիպմանը
Ֆիզիկական կապիտալում ներդրումների տեմպերի դանդաղեցումը կզսպի կլիմայական այս չափազանց մեծ վնասը: Ավելին, եկամուտների աճի հետ մեկտեղ չինացի սպառողները իրենց ծախսերը համամասնորեն կփոխանցեն դեպի ծառայություններ: Ամբողջ աշխարհում, քանի որ տնային տնտեսությունները հարստանում են, նրանք հակված են ավելի շատ ծախսել առողջապահության, կրթության և հյուրընկալության վրա, և ավելի քիչ՝ ածխածնային արտադրանքի վրա: Զարգացման այս երկաթյա օրենքը ավելի կնվազեցնի Չինաստանի արտանետումների աճը՝ թույլ տալով նրան թեքել կորը դեպի ներքև՝ համաձայնեցված ածխաթթվացման ջանքերի շնորհիվ(through concerted decarbonization efforts):
Չինաստանն արդեն իսկ մեծ հաղթանակ է տարել ածխաթթվացման գործում՝ իր մղումով դեպի էլեկտրական մեքենաները: Երկրի էլեկտրական մեքենաների կլանումը չի համեմատվում որևէ այլ խոշոր տնտեսության հետ: Օգոստոսի դրությամբ Էլեկտրական մեքենաներն ու հիբրիդները կազմում էին չինական ավտոմեքենաների շուկայի գրեթե 40%-ը (համաճարակից անմիջապես առաջ գրեթե զրո էր): Այժմ Չինաստանի պետական նավթային ընկերությունը կանխատեսում է, որ չինական նավթի պահանջարկն այս տարի կհասնի առավելագույնի, հիմնականում էլեկտրական մեքենաների պատճառով: Միջազգային էներգետիկ գործակալությունը ակնկալում է, որ մինչև 2028 թվականը նավթի պահանջարկը կբարձրանա համաշխարհային մասշտաբով:
Ճիշտ է, դեպի էլեկտրական մեքենաների մղումը գալիս է փոխզիջումներով՝ էլէկտրաէներգիայի պահանջարկի վրա ավելի բարձր ճնշում գործադրելով: Սակայն EV-ները կարող են վճռորոշ դեր խաղալ՝ օգնելու կայունացնել էլեկտրական ցանցերը, որոնք ավելի ու ավելի են սնվում վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներից: Քանի որ մեքենաների մեծամասնությունը անշարժ վիճակում է օրական մոտ 23 ժամ, EV-ները կարող են ծառայել որպես մարտկոցի կրկնօրինակներ(battery backups)՝ պայմանով, որ կատարվեն անհրաժեշտ «խելացի ցանց» ներդրումները:
Այնուամենայնիվ, Չինաստանը պետք է դանդաղեցնի էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր պահանջարկի աճը, որպեսզի աստիճանաբար դուրս բերի ածուխը և կրճատի CO2 արտանետումները: Հարուստ աշխարհը ականատես է եղել ածուխով աշխատող էներգիայի փլուզմանը, քանի որ զրոյական մարգինալ ծախսերի վերականգնվող աղբյուրները(as zero-marginal-cost renewables) համակցվել են էլեկտրաէներգիայի լճացած պահանջարկի հետ՝ սկսելով ավելի կեղտոտ տարբերակները հեռացնել ցանցից:
Արդյունքը կլինի տնտեսական աճի ամբողջական անջատումը էներգիայի պահանջարկի աճից և, հետևաբար, CO2 արտանետումներից: Կլիմայական տեսանկյունից Չինաստանի տնտեսական հաջորդ գլուխը չի կարող շուտով գալ:
