Օպենհայմերից մինչև Ֆաուչի
Tom Williams/CQ-Roll Call, Inc via Getty Images
Օպենհայմերի՝ այս ամառվա անակնկալ բլոկբաստեր ֆիլմի սյուժեն հիշեցնում է «Աստղային պատերազմներ» ֆիլմը: Չարի կայսրությունը ծրագրում է օգտագործել մութ ուժ՝ մարդկությանը ենթարկելու համար: Բարեբախտաբար, բարի ուժերը թշնամուց առաջ տիրապետում են տեխնոլոգիային՝ ապահովելով հաղթանակը։ Սակայն ջանքերը չափազանց թանկ են, և անհրաժեշտ ռեսուրսների մոբիլիզացումը պահանջում է հսկայական ներդրումներ և կազմակերպչական հմտություն: Այսինքն՝ քաղաքականություն է պահանջում։ Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Ռիկարդո Հաուսմանը(Ricardo Hausmann) project-syndicate-ում:
Ռեժիսոր Քրիստոֆեր Նոլանի՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Մանհեթենի նախագծի պատկերումը ներկայացնում է եզակի պատմական պահ, երբ գիտնականները, քաղաքություն մշակողները և քաղաքական գործիչները միավորվել էին ընդհանուր նպատակի հետապնդման համար: Ալբերտ Էյնշտեյնը տեղեկացրել էր այն ժամանակվա ԱՄՆ նախագահ Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտին, որ նացիստական Գերմանիան աշխատում է նոր և հզոր միջուկային զենքի վրա։ Ռուզվելտը, ի պատասխան, հավաքագրեց Ռոբերտ Օպենհայմերին, որպեսզի ղեկավարի տաղանդավոր գիտնականների թիմը, որոնցից շատերը եվրոպացի փախստականներ էին՝ փախչող ֆաշիստական ռեժիմներից, և գեներալ-լեյտենանտ Լեսլի Գրովսին նշանակեց աջակցող ռազմական ջանքերի ղեկավար:
Մարդկային հաջողությունը AI դարաշրջանում
Չնայած իրենց տարբեր ծագմանը և արժեքներին՝ Օպենհայմերը և նրա գիտնականները համագործակցեցին Գրովսի և նրա զորքերի հետ՝ իրենց ընդհանուր նպատակն իրականացնելու համար՝ գերազանցելով նույնիսկ ամենալավատեսական սպասումները: Ռումբը նացիստներից առաջ մշակելով՝ նրանք առանցքային դեր խաղացին դաշնակիցների հաղթանակն ապահովելու գործում:
Սակայն գիտական հանրության և ԱՄՆ կառավարության միջև դաշինքում շուտով սրվեց խռովությունը, քանի որ գիտնականները բախվում էին բարոյական հարցերի հետ՝ առաջացած իրենց աշխատանքի արդյունքում (հատկապես Հիրոսիմայի և Նագասակիի ատոմային ռմբակոծությունից հետո): Մի գիտնական՝ Կլաուս Ֆուքսը, Խորհրդային Միությանը տրամադրեց խիստ գաղտնի տեղեկատվություն Մանհեթենի նախագծի մասին, իսկ Օպենհայմերը դեմ էր ջրածնային ռումբի ստեղծմանը։ Հետագայում Օփենհայմերի հուսալիությունը կասկածի տակ դրվեց, ինչը քաղաքական գործիչներին ստիպեց չեղարկել նրա անվտանգության վկայականը և հեռացնել միջուկային ծրագրից(leading politicians to revoke his security clearance and remove him from the nuclear program):
Ֆիլմը (մասնավորապես դրա ավարտը) կարող է մեկնաբանվել որպես գիտության և քաղաքականության բուռն հարաբերությունների այլաբանություն: 2020 թվականի սկզբին գիտնականները մեզ տեղեկացրին, որ համաշխարհային համաճարակ է ընթանում և արտասովոր ջանքերի շնորհիվ մշակեցին արդյունավետ պատվաստանյութ ռեկորդային ժամանակում: Ընդհակառակը, գլոբալ տաքացման սպառնալիքի մասին գիտնականների նախազգուշացումները և նրանց բացատրությունը, թե ինչ պետք է արվի դրա ամենակործանարար հետևանքները մեղմելու համար, տասնամյակներ շարունակ հիմնականում աննկատ մնացին:
Կա սարսափելի նմանություն Օպենհայմերի և Ալերգիայի և վարակիչ հիվանդությունների ազգային ինստիտուտի նախկին տնօրեն Էնթոնի Ֆաուչիի միջև, ով օգնել է առաջնորդել ԱՄՆ կառավարության արձագանքը COVID-19-ին: Ֆաուչին դարձավ դավադրության տեսությունների և քաղաքական հարձակումների առարկա հանրապետական քաղաքական գործիչների և պահպանողական փորձագետների կողմից — նույն քաղաքական գործիչները և փորձագետները, որոնք պնդում են, որ կլիմայի փոփոխությունը կեղծիք է:
Անշուշտ, այս խնդիրը ոչ նոր է, ոչ էլ սահմանափակվում է Միացյալ Նահանգներով: Չինաստանում Մաո Ցզեդունի մշակութային հեղափոխությունը թիրախավորել է համալսարանի դասախոսներին և փորձագետներին՝ նրանց անվանելով «դասակարգային թշնամիներ»: Ի հակադրություն, խորհրդային առաջնորդ Նիկիտա Խրուշչովի աջակցությունը գիտնականներին ԽՍՀՄ-ի համար ճանապարհ հարթեց ջրածնային ռումբեր ստեղծելու, Sputnik 1 արբանյակի արձակման և դարձնելու Յուրի Գագարինին առաջին մարդը տիեզերքում:
Տաբո Մբեկին, ով հաջորդել է Նելսոն Մանդելային ՀԱՀ-ի նախագահի պաշտոնում, հերքել է, որ ՁԻԱՀ-ի պատճառը ՄԻԱՎ-ի վիրուսն է, ինչի հետևանքով հարյուր հազարավոր կյանքեր են կորսվել: Վենեսուելայի նախագահ Ուգո Չավեսը կարծում էր, որ կարող է ղեկավարել PDVSA պետական նավթային ընկերությունը առանց դրա ամենակարող մասնագետների՝ աշխատանքից հեռացնելով 18000 աշխատակիցների և փաստացի ոչնչացնելով այն ընկերությունը, որը պատասխանատու էր երկրի տնտեսական աճի մեծ մասի համար:
Փորձագիտության և քաղաքականության միջև բարդ փոխազդեցությունը մասամբ բխում է այն փաստից, որ փորձագետներն ունեն արժեքավոր հմտություններ, որոնք չեն կարող օգտագործվել առանց նրանց համաձայնության: Սա նրանց հնարավորություն է տալիս զերծ մնալ նախագծերից, որոնց նպատակներին նրանք հավանություն չեն տալիս:
Արհեստական Բանականությունը կօգնի՞ թե՞ կխաթարի ժողովրդավարությանը
Թեև փորձագետները կարող են օգտակար ուղեցույցներ տալ քաղաքական բարդ որոշումների վերաբերյալ, նրանց դերը կարող է խիստ հակասական լինել: COVID-19-ի տարածումը զսպելը պահանջում էր ժամանակավոր, բայց չափազանց ծախսատար տնտեսական կանգ։ Կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը պահանջում է նույնքան խաթարող և թանկ տեղաշարժ հանածո վառելիքից: Այս որոշումները ներառում են բարդ, անորոշ և ի սկզբանե քաղաքական փոխզիջումներ: Օրինակ՝ COVID-19-ով վարակվածության մակարդակը կշռել դպրոցական օրերի հնարավոր կորստի հետ, զուտ տեխնիկական խնդիր չէ. դա սոցիալական ընտրություն է երկու հակասական առաջնահերթությունների միջև:
Փորձագետները կենսական դեր են խաղում այս փոխզիջումների բնույթը հասկանալու համար: Բայց նրանց բնական հակումը՝ կարծիքներ կազմելու լավագույն գործողությունների վերաբերյալ, հաճախ նրանց դուրս է բերում իրենց փորձագիտական ոլորտից և տանում քաղաքական որոշումների կայացման տիրույթ: Համաճարակաբանները, օրինակ, կարող են բացատրել համաճարակի ժամանակ դպրոցների վերաբացման առողջական հետևանքները: Բայց նրանց պատկերացումներն այն մասին, թե ինչպես է դպրոցների փակումը ազդում ուսանողների կրթական արդյունքների վրա կամ ինչպես հասարակությունը պետք է գնահատի այս հակասական նպատակները, սահմանափակ են:
Շատ կարևոր է, որ գիտնականների և փորձագետների մեծ մասը մոտվիացված չէ փողով: Փոխարենը, նրանք բավարարվածություն են ստանում բուն բացահայտման գործընթացից և ստացած սոցիալական ճանաչումից:
Անկախ քաղաքական հակումներից, հասարակությունը, որը չի գիտակցում իր փորձագետների արժեքը, բաց է թողնում նրանց գիտելիքները և նվազեցնում ապագա մասնագետների քանակն ու որակը: Նմանապես, գիտական համայնքը, որը լղոզում է գիտելիքի և որոշումների կայացման միջև տարբերությունը, վտանգում է կորցնել հասարակության վստահությունը: Թեև գիտության և քաղաքականության միջև դրական հարաբերությունների հաստատումը, անկասկած, դժվար է, հնարավոր օգուտները հսկայական են:
