Հաջորդ ճգնաժամը Եվրոպայում. Ջուր
Գարունը նոր էր եկել, իսկ Եվրոպան արդեն չորանում է։ Այս մասին գրում է POLITICO-ն:
Միլիոնավոր կատալոնացիներին սպասարկող առանցքային ջրամբարը անհետանում է։ Ռեսուրսների շուրջ կոնֆլիկտները բախումների պատճառ են դարձել Ֆրանսիայում, որտեղ մի քանի գյուղեր այլևս չեն կարող իրենց բնակիչներին ծորակի ջուր ապահովել: Իսկ Իտալիայի ամենամեծ գետում արդեն գրանցվել է ջրի նույն ցածր մակարդակը, ինչ նախորդ տարվա շոգ հունիսին։
Ապրիլի դրությամբ մայրցամաքի ավելի քան մեկ քառորդը տառապում է երաշտից, և շատ նահանգներ պատրաստվում են նախորդ տարվա չոր ամռան կրկնությանը, կամ նույնիսկ ավելի վատը:
Այս տարվա սկզբին արբանյակային տվյալների օգտագործմամբ անցկացված հարցումը հաստատեց, որ Եվրոպան 2018 թվականից ի վեր տառապում է սաստիկ երաշտից: Ջերմաստիճանի բարձրացումը դժվարացնում է վերականգնվելը այդ ժամանակաշրջանի սակավությունից՝ թողնելով տարածաշրջանը վտանգավոր ցիկլի մեջ, քանի որ ջրային ռեսուրսները գնալով ավելի քիչ են դառնում:
«Մի քանի տարի առաջ ես կասեի, որ մենք բավականաչափ ջուր ունենք Եվրոպայում», — ասում է Թորսթեն Մայեր-Գյուրը, նշված արբանյակային հետազոտության գլխավոր հեղինակը: «Հիմա թվում է, թե մենք կարող ենք մեծ դժվարությունների մեջ լինել»:
Թեև առաջիկա շաբաթների համար կանխատեսվող թույլ անձրևը կարող է որոշակիորեն խոնավացնել հողի վերին շերտը և օգնել գյուղատնտեսությանը, փորձագետները զգուշացնում են, որ նույնիսկ անձրևոտ գարունը չի լուծի ստորերկրյա ջրերի շարունակական սակավության Եվրոպայի հսկայական խնդիրը:
Քանի որ մոտենում է ամառը, կառավարությունները փորձում են լուծել ինչպես ընթացիկ, այնպես էլ ջրի ապագա սակավությունը՝ ձգտելով թուլացնել ջրային ռեսուրսների համար աճող մրցակցությունից առաջացող լարվածությունը:
Երաշտը, նախորդ շաբաթ ասել է Իսպանիայի վարչապետ Պեդրո Սանչեսը, «մոտակա տարիներին մեր երկրի ներքին քաղաքականության և տեղական ինքնակառավարման հարցերի օրակարգի կենտրոնական հարցերից մեկը կլինի»:
Ձմեռային երաշտ
Նախորդ տարվա պատմական երաշտը սպառել է Եվրոպայի վերգետնյա և ստորգետնյա ջրամբարները:
Ենթադրվում էր, որ ձմեռը թեթեւություն բերեր։ Մայրցամաքի ամենաշատ տուժած շրջաններում, սակայն, ոչ անձրև է եղել, ոչ ձյուն:
Ֆրանսիան, որը հունվար և փետրվար ամիսներին ավելի քան 30 օր անընդմեջ անձրև չի եկել, ապրել է վերջին 60 տարվա ամենաչոր ձմեռը։
Իտալական CIMA հետազոտական հիմնադրամը պարզել է, որ ապրիլի կեսերին ձյան տեղումները կրճատվել են 64%-ով։
Իսպանական COAG ֆերմերների ասոցիացիայի զեկույցում ասվում է, որ այս տարի չորս մարզերում որոշ հացահատիկներ պետք է «դուրս գրվեն կանխատեսումներից»: Օդերեւութաբաններից մեկը El País-ին ասել է, որ Իսպանիան պետք է «հրաժեշտ տա ձիթապտղի գրեթե ողջ բերքին»։
Բարսելոնայից հյուսիս գտնվող Սաու ջրամբարն այնքան ծանծաղ է դարձել, որ իշխանությունները որոշել են այնտեղից հեռացնել ձկներին, որպեսզի նրանք չսատկեն ու չխանգարեն շրջանի ջրամատակարարումը։ Ապրիլին ամբողջ Կատալոնիայում ջրի միայն 27%-ն է գտնվում ջրամբարներում։ Իսկ հաջորդ շաբաթ Իսպանիան սպասում է վաղ շոգ ալիքի։
Շրջակա միջավայրի փոխակերպման նախարարի խոսքով՝ Իսպանիայում, ինչպես և Ֆրանսիայում, ջրի հասանելիությունը մինչև 2050 թվականը կարող է նվազել մինչև 40 տոկոս:
Ձմեռային տեղումները կրիտիկական են, հատկապես միջերկրածովյան երկրների համար, ասում է Պոտսդամի կլիմայի փոփոխության ինստիտուտի հիդրոլոգ Ֆրեդ Հաթերմանը:
Հաշվի առնելով այս տարի սակավ տեղումները և Ալպերում ձյան բարակ ծածկույթը, «եթե հիմա շատ անձրև չգա…ապա, ըստ էության, երաշտն անխուսափելի է», — ավելացրեց նա:
Որպեսզի Եվրոպան դուրս գա այն արատավոր շրջանից, որտեղ ամեն տարի սկսվում է ստորերկրյա ջրերի խիստ պակասով, «մեզ կպահանջվի հորդառատ անձրևների գրեթե մեկ տասնամյակ», — նախազգուշացրեց Հաթերմանը:
Կլիմայի փոփոխության դերը
Տեղումների կանխատեսումը նման երկար ժամանակահատվածներում դժվար է, հատկապես հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ կլիմայի փոփոխությունը ազդեցություն է ունենում տեղումների ձևերի վրա: 2020-ականների համար գերմանական օդերևութաբանական ծառայության կողմից արված մի քանի երկարաժամկետ կանխատեսումներից մեկը ենթադրում է, որ տասնամյակի մեծ մասի ընթացքում երկրում ավելի քիչ, ոչ ավելի շատ տեղումներ են սպասվում:
Բայց նույնիսկ եթե տեղումների մակարդակը մնա նույնը, կլիմայի գլոբալ փոփոխությունը կնվազեցնի ջրի հասանելիությունը Եվրոպայի որոշ մասերում:
Երաշտը բարդ երևույթ է, և բազմաթիվ գործոններ, ինչպիսիք են ջրի սխալ կառավարումը կամ գերսպառումը, կարող են էական դեր խաղալ: Այնուամենայնիվ, ամբողջ մայրցամաքում ջերմաստիճանի ընդհանուր աճը, անկասկած, լրացուցիչ ճնշում կգործադրի Եվրոպայի ջրամատակարարման վրա:
Հաթերմանը ասում է, որ գլոբալ տաքացումը տարածաշրջանն ավելի է չորացնում երեք պատճառով: Առաջին հերթին որքան ջերմաստիճանը բարձրանում է, այնքան ջուրը գոլորշիանում է:
«Միայն այդ փաստն ավելի է չորացնում մայրցամաքը», — ասաց նա: «Ըստ էության, մեզ անհրաժեշտ է տեղումների կայուն աճ՝ գոլորշիացման ավելացումը փոխհատուցելու համար»:
Երկրորդ՝ կլիմայի փոփոխությունը թուլացնում է եվրոպական ռեակտիվ հոսքը, ինչը նշանակում է, որ նույն մթնոլորտային ճնշման տարածքները կարող են երկար ժամանակ «խցանվել»՝ առաջացնելով երկարատև շոգ և երաշտ, ինչպես եղավ նախորդ տարի, կամ երկարատև հորդառատ անձրևներ, ինչպես եղավ մահացու ջրհեղեղների ժամանակ 2021 թ.-ին:
Վերջապես, Եվրոպայի սառցադաշտերը և ձյան ծածկը արագորեն հալչում են ջերմաստիճանի բարձրացման պատճառով՝ զրկելով խոշոր գետերին, ինչպիսիք են Ռայնը, Դանուբը, Ռոնը կամ Պոն կենսական ջրի աղբյուրներից:
Այս տարի Եվրոպայի ջրամբարներում հալոցքի ջուրը «իրոք, սովորականից շատ ավելի քիչ կլինի», — ասում է Եվրոպական հանձնաժողովի Համատեղ հետազոտական կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Անդրեա Տորետին: «Որովհետև 2023 թվականն արդեն սկսվել է ավելի վատ, քան նախորդ տարին, և, ըստ երևույթին, սա կլինի ամենավատ տարին վերջին տասնամյակում։
Իսպանիան, հարավային Պորտուգալիան, Իտալիան և Ֆրանսիան հատկապես խոցելի տեսք ունեն այս ամառ , ասաց Տորետին:
«Սակայն Լեհաստանը և այլ տարածաշրջաններ, ինչպիսիք են Բուլղարիան, Ռումինիան, Հունաստանը, ցույց են տալիս հնարավոր երաշտի նախազգուշական նշանները», — ասաց նա։ Երաշտի եվրոպական աստղադիտարանը նաև մատնանշում է սկանդինավյան երկրներում ջրի պակասը:
Հաթերմանը նշել է, որ Բրանդենբուրգը, որը Գերմանիայում երաշտի բարձր վտանգի տակ գտնվող «թեժ կետ» է, վերջին ամիսներին միջինից ավելի տեղումներ է ստացել, սակայն ջրի մակարդակն ավելի ցածր է, քան նախորդ տարի:
«Չնայած մեր ունեցած բոլոր անձրևներին, այն ավելի չի լավացել, այլ ավելի է վատացել», — ասաց նա:
Գործողությունների ձեռնարկում
Եվրոպան կամաց-կամաց գիտակցում է առաջ եկած մահացու սպառնալիքը։
ԵՄ մայրաքաղաքները, զգալով նախորդ ամառվա կործանարար ազդեցությունը բազմաթիվ ոլորտների վրա, ներառյալ գյուղատնտեսությունը, էներգետիկան և արդյունաբերությունը, ամբողջ ուժով փորձում են միջոցներ մշակել ջրի ներկայիս և սպասվող պակասորդի դեմ պայքարելու համար:
Այս ամսվա սկզբին Իտալիան երաշտի մասին հրամանագիր արձակեց: Իսպանիան հունվարին հրապարակեց ջրի կառավարման նոր ծրագրերը:
Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի ջրի կառավարման նոր ազգային ռազմավարությունը նպատակ ունի մինչև տասնամյակի վերջ նվազեցնել ջրի ընդհանուր սպառումը 10%-ով: Ծրագրի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոլորտին առաջարկվելու է ջրային ռեսուրսների խնայողության վերաբերյալ առաջարկություններ ներկայացնել։
Մարտին ընդունված Գերմանիայի ռազմավարությունը ներառում է տասը տարածքներում ջրի «կայուն» օգտագործման քայլեր մինչև 2050 թվականը, և մինչև 2030 թվականը իրականացվելիք 78 միջոցառումների ծրագիր։
Սակայն քննադատները պնդում են, որ եվրոպական երկրները շատ քիչ են անում ջրի սխալ կառավարման խնդիրը լուծելու համար, որը մնում է էական խնդիր մայրցամաքում և խորացնում է ջրի մատչելիության վատթարացման հետևանքները: Այսպիսով, արդյունաբերության գնահատականների համաձայն, Եվրոպայում խմելու ջրի մեկ քառորդը կորչում է խողովակաշարերում արտահոսքի պատճառով։
Իտալացի կանաչ քաղաքական գործիչ և եվրախորհրդարանի նախկին պատգամավոր Էլեոնորա Էվին իր թվիթերյան էջում քննադատել է իր կառավարության ծրագիրը՝ երկրում ջրի ճգնաժամի բուն պատճառի լուծման ձախողման համար: Նրա խոսքով, իշխանությունները պետք է կենտրոնանան անտառների վերականգնման և արտահոսքի հետևանքով խմելու ջրի կորուստը կանխելու միջոցառումների վրա։
Ջրային պատերազմներ
Միևնույն ժամանակ, ջրի կառավարումը և դրանց հասանելիության վերաբերյալ որոշումները դառնում են քաղաքական խնդիր ամբողջ մայրցամաքում:
Նախորդ ամառ Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան և Իտալիան ջրի սահմանափակումներ մտցրին: Որոշ համայնքներ արդեն բախվել են նոր արգելքների, իսկ մյուսներում դրանք չեն հանվել: Վերջերս Կատալոնիան սահմանափակումներ է մտցրել, այդ թվում՝ ջրի սպառման պարտադիր 40%-ով կրճատում գյուղատնտեսության համար։
Հարավային Գերմանիայում ջրօգտագործման վերաբերյալ դատական վեճերը կրկնապատկվել են վերջին երկու տասնամյակում: Իսկ Ֆրանսիայում, ջրամբարների կառուցման շուրջ բնապահպանների և ֆերմերների միջև լարվածությունը բուռն բախումների պատճառ դարձավ նախորդ ամիս:
Ջրամբարները կոչված են օգնելու ֆերմերներին՝ հաղթահարելու ամռանը ավելի չոր պայմանները: Աշխատողները կարող են ձմռանը ստորերկրյա ջրերը դուրս մղել և ամռանը օգտագործել ոռոգման համար, սակայն կանաչ խմբերն ասում են, որ գյուղատնտեսության ոլորտը պետք է քայլեր ձեռնարկի ջրի օգտագործումը նվազեցնելու համար:
Ֆրանսիայի Կանաչների կուսակցության ղեկավարը ջրամբարներն անվանել է «անարդար»՝ դրանք որակելով որպես «քչերի կողմից ջրային ռեսուրսների յուրացում՝ շատերի հաշվին»։
«Մարդիկ զգում են դա ,- ասաց Հաթերմանը,- ջրի համար պայքարն արդեն ընթանում է»:
