Փելոսիի այցը Թայվան տեղի ունեցավ «ամենավատ պահին»
The New York Times-ի հայտնի վերլուծաբան Թոմաս Ֆրիդմանը դեռևս օգոստոսի 1-ին մեկնաբանել էր ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսիի Թայվան այցի հնարավորության մասին զեկույցը՝ այն անվանելով «անխոհեմ»։ Մինչ ԱՄՆ-ն ու Եվրոպան կենտրոնացած են Ուկրաինայում ռուսական հատուկ գործողության վրա, ինչո՞ւ են սադրում Չինաստանին, որը կարծես թե ուղղակիորեն չի աջակցում Մոսկվային։ Հայտնում է ճապոնական լրատվականը։
Կան մի քանի այլ լուրջ պատճառներ, որոնք կապված են ԱՄՆ կառույցի այցի վատ ժամկետի հետ: Չինաստանի նախագահ Սի Ծինփինը երրորդ ժամկետով կվերընտրվի գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում հոկտեմբերին կայանալիք Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության 20-րդ Համաչինական համագումարում՝ խախտելով իր նախորդների ավանդույթը, որոնք սահմանափակվել են իշխանության երկու ժամկետով։ Երկրի տնտեսական իրավիճակը անհանգստացնում է նաև Սի Ծինփինին, ով հայտնվել է քաղաքականապես նուրբ իրավիճակում։ Համախառն ներքին արդյունքի աճը երկրորդ եռամսյակում մնացել է 0,4%՝ պայմանավորված կորոնավիրուսային համաճարակի նոր ալիքով պայմանավորված արգելափակումների և այլ գործոնների պատճառով։
Նախագահ Սին «Թայվանի հետ միավորումը» դարձրել է «չինական ազգի վերականգման» նպատակներից մեկը։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը պաշտոնը ստանձնելուց հետո երեք անգամ հայտնել է, որ կարող է ուղղակիորեն ռազմական միջամտություն իրականանացնել՝ Չինաստանի ներխուժման դեպքում Թայվան: Սպիտակ տունը ամեն անգամ հրաժարվում է մեկնաբանություններից, սակայն Բայդենի խոսքերը, որոնք, թվում է՝ մի կողմ են թողել Թայվանի պաշտպանության վերաբերյալ Վաշինգտոնի վաղեմի «ռազմավարական երկիմաստությունը», Չինաստանին ավելի զգայուն են դարձրել: Չինաստանում ԱՄՆ դեսպան Նիկոլաս Բերնսն նշել է, որ երկու երկրների հարաբերությունները հասել են «ամենացածր կետին» 1972 թվականից ի վեր, երբ երկու կողմերն էլ սկսեցին շարժվել դեպի կարգավորում: Չինաստանի արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը, թե նախագահ Սի Ծինփինը նախորդ շաբաթ Թայվանի հարցով նախագահ Բայդենի հետ հեռախոսազրույցում ասել է, որ «նա, ով խաղում է կրակի հետ, ինքն իրեն կայրի», խոսում է հարաբերությունների մեծ լարվածության մասին։ Շատերը ենթադրում են, որ նախագահ Սին Ծինփինը, ով պատրաստվում է սկսել իր երրորդ ժամկետը, չի ցանկանա թուլություն դրսևորել, և նույնը կարելի է ասել նախագահ Բայդենի մասին՝ նոյեմբերին կայանալիք միջանկյալ ընտրություններից առաջ։
Փելոսին իր քաղաքական գործունեության ընթացքում մեջ հայտնի դրվագ ունի, երբ 1991 թվականին իր գործընկեր օրենսդիրների հետ միասին Պեկին կատարած այցի ժամանակ նա Տյանանմեն հրապարակում ցուցադրել է պաստառ, որտեղ անգլերեն և չինարեն գրված էր. «Նրանց, ովքեր իրենց կյանքը տվեցին հանուն Չինաստանի ժողովրդավարության։ Նա հանդիպել է Դալայ Լամային, ով չինական կառավարության կողմից համարվում է ազգային դավաճան, և այցելել տիբեթցիներով բնակեցված Տիբեթի ինքնավար շրջանի մայրաքաղաք Լհասա։
ԱՄՆ Արտաքին հարաբերությունների խորհրդի աշխատակից Դեյվիդ Սաքսը Foreign Affairs-ում գրել է, որ «նախորդ ճգնաժամերի ընթացքում Չինաստանը ամենաշատ շահագրգռված կողմն է եղել Միացյալ Նահանգների հետ կառուցողական հարաբերություններ պահպանելու հարցում»: Դեպքերից են 1995-1996 թվականներին Թայվանի նեղուցի երրորդ ճգնաժամը, 1999 թվականին Հարավսլավիայում Չինաստանի դեսպանատան ԱՄՆ զինվորականների կողմից «պատահական» ռմբակոծությունը ԱՄՆ զինվորականների կողմից և 2001 թվականին չինական կործանիչների բախումն ամերիկյան հետախուզական ինքնաթիռների հետ: «Բայց ես կարծում եմ, որ Սի Ծինփինը որևէ բան չունի, որի վրա պետք է հենվի նման մոտեցումներ մշակելու համար, երբ ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերություններն այդքան արագ են վատացել», — հավելել է նա:
Չինաստանի արձագանքը, Փելոսիի այցը Թայվան դարձել է կատարված փաստ, աննախադեպ ցնցող էր: Չինացի զինվորականները հայտարարել են, որ օգոստոսի 2-ից 6-ը վարժանքներ են անցկացնելու Հարավչինական ծովում, և նախազգուշացրել են նավերի մուտքի արգելքի վերաբերյալ։
Տարբեր կանխատեսումներ կան այն մասին, թե մոտ ապագայում որքան ագրեսիվ կպահի Չինաստանը։ Կարծիք կա, որ Պեկինը լայնածավալ զորավարժություններ կանցկացնի և կավելացնի Թայվանի ՀՕՊ պատասխանատվության գոտում ընդգրկված ռազմական ինքնաթիռների թիվը։ Անցյալ տարվա նոյեմբերին չինացի զինվորականները 27 ռազմական ինքնաթիռ ուղարկեցին տարածք՝ ԱՄՆ կոնգրեսականների պատվիրակության Թայվան այցելությունից անմիջապես հետո: Կա նաև չինական ավելի կոպիտ պատասխանի հնարավորություն․ հրթիռներ արձակել Թայվանի նեղուց, ինչպես դա եղավ 1996 թվականին՝ Թայվանի նեղուցի երրորդ ճգնաժամի ժամանակ: Վերջերս նույնիսկ հնչեց մի սցենար, ըստ որի Չինաստանը, որը ժխտում է Թայվանի նեղուցի միջազգային ճանաչումը, նկատի ունի այդ ջրային ճանապարհի շրջափակումը։
Այնուամենայնիվ, ՉԺՀ-ում տեղի ունեցող խոշոր քաղաքական իրադարձությանն ընդառաջ շատ հավանական է, որ նախագահ Սի Ծինփինը չփորձի իրավիճակը ծայրահեղության հասցնել: ԱՄՆ-ի և Չինաստանի ղեկավարները որոշել են շարունակել դեմ առ դեմ բանակցությունները։ Այնուամենայնիվ, Թայվանի շուրջ ռազմական ինքնաթիռների և ռազմածովային նավերի լայնածավալ տեղակայումը մեծացնում է Չինաստանի պատահական բախման հավանականությունը Թայվանի և ԱՄՆ-ի ռազմական ուժերի հետ՝ ծանր հետևանքներով:
