Մենք ֆինանսական փուչիկի մե՞ջ ենք

Հոդվածը վերլուծում է Արհեստական ​​Բանականության (ԱԲ) ոլորտում առկա ներդրումային բումը՝ օգտագործելով չորս ցուցանիշ՝ պարզելու համար, թե արդյոք ֆինանսական շուկաներում ձևավորվում է «փուչիկ» (Bubble)։ Հեղինակը եզրակացնում է, որ այն դեռևս գտնվում է իր ձևավորման սկզբնական փուլում, և դրա վերջը, ամենայն հավանականությամբ, կլինի աստիճանական նվազում, այլ ոչ թե բուռն պայթյուն։

Փուչիկի Ձևավորման Չորս Ցուցանիշները

1. Գնահատումներ (Valuations)

• Չափորոշիչների Շեղումը: S&P 500-ի Գին/Շահույթի հարաբերակցությունը (PE Ratio) ներկայումս կազմում է 25x, մինչդեռ վերջին 25 տարվա միջինը եղել է 16x։ Այս բարձր գնահատումը մասամբ արդարացվում է ԱԲ-ի միջոցով ապագա արտադրողականության աճի ներուժով։
• Կառավարության Աջակցությունը: Ներդրողները հիմնվում են նաև այն փաստի վրա, որ որոշ ԱԲ արտադրանքներ, ինչպիսիք են կիսահաղորդիչները, ունեն ազգային անվտանգության արժեք, ուստի դրանք պաշտպանված են լինելու կառավարության կողմից։
• Ռացիոնալության Տարրը: Այս փուլում արժեքային գնահատումները դեռևս համարվում են «ռացիոնալ», քանի որ բաժնետոմսերից ակնկալվող եկամտաբերությունը դեռևս ավելի բարձր է, քան պարտատոմսերից ստացվող եկամտաբերությունը։

2. Գերիշխող Պատումը (Narrative)

• «Այս Անգամ Այլ Է»: Փուչիկները միշտ հիմնված են այն պատումի վրա, թե «այս անգամ այլ է»՝ շնորհիվ նոր տեխնոլոգիայի (օրինակ՝ երկաթուղիներ, ինտերնետ)։ Այս պատումը մտավոր կամուրջ է ստեղծում ներկայիս իրական դրամական հոսքերի և ապագա կանխատեսումների միջև։
• Իռացիոնալ Գնումներ: ԱԲ-ի պատումը ներդրողներին գրավում է՝ հավատալով անխուսափելի տնտեսական վերափոխման մասին իռացիոնալ պատմությանը, ինչը ներդրումները դարձնում է չափազանց միակողմանի։
• 

  Թվային ապագան վտանգի տակ է

  Զգալի Օրինակներ: Նորաստեղծ ընկերությունները ստանում են «աչքի ընկնող» գնահատումներ՝ առանց եկամուտների կամ գործունեության թույլտվությունների։ Օրինակ՝ Nano Nuclear Energy-ն գնահատվել է $2.3 միլիարդ, իսկ Fermi-ն (հիմնադրվել է 2025-ի հունվարին)՝ $14.8 միլիարդ։

3. Թաքնված Լծակները (Leverage)

• Պարտքով Ներդրումներ: Ներդրողների և սպեկուլյանտների աճող թիվը գնում է գերգնահատված բաժնետոմսեր փոխառու գումարով։
• Ռեկորդային Մարժին Պարտք: Բրոքերների կողմից ներդրողներին տրված վարկերի ընդհանուր գումարը (margin debt) օգոստոսին հասել է ռեկորդային $1.06 տրիլիոնի՝ տարեկան 33% աճով։
• Զրոյական-Օրվա Օպցիոններ (Zero-Day Options): Միակողմանի խաղադրույքների (օպցիոնների) պայթյունը ցույց է տալիս, որ մանրածախ ներդրողներն ավելի շատ են ներգրավվում լծակներով առևտրում, որոնց ռիսկերը չգիտեն կառավարել։

4. Շրջանաձև Գործարքներ (Circular Dealing)

• Կասկածելի Գործարքներ: Շուկայի մասնակիցները սկսել են ուշադրություն դարձնել ընկերությունների միջև տեղի ունեցող շրջանաձև գործարքներին, ինչպիսիք են, օրինակ, Nvidia-ի կողմից OpenAI-ում $100 միլիարդի ներդրումը, որը հետագայում օգտագործվելու է Oracle-ին վճարելու համար, իսկ Oracle-ն էլ իր հերթին չիպեր է գնելու Nvidia-ից։ Նմանատիպ պայմանավորվածությունները նպաստել են 1980-ականների Ճապոնական փուչիկին։

Փուչիկի Ավարտի Կանխատեսումը

Հեղինակը եզրակացնում է, որ այս փուչիկը դեռևս իր ձևավորման սկզբնական փուլում է, որը նման է դոթքոմային փուչիկի 1996-97 թվականների փուլին, այլ ոչ թե 1999-2001 թվականների գագաթնակետին։

• Մանրածախ ընդդեմ Ինստիտուցիոնալ: Ներկայումս գների թափը հիմնականում պայմանավորված է մանրածախ ներդրողներով, մինչդեռ ինստիտուցիոնալ ներդրողները չեզոք դիրք ունեն (պահում են բաժնետոմսերը, բայց նոր դիրքեր չեն ավելացնում)։

• Հավանական Ավարտը: Քանի որ ԱԲ-ի բումը կենտրոնացած է Nvidia-ի և Alphabet-ի նման հաստատված եկամուտներով գլոբալ տեխնոլոգիական առաջնորդների շուրջ, փուչիկը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի շուտ աստիճանաբար կնվազի, քան բռնի կերպով կպայթի։ Սակայն ռիսկն աճում է, եթե ինստիտուցիոնալ ներդրողները սկսեն մեծ կապիտալ ներդնել ԱԲ-ի ակտիվներում։