Չինաստանի տնտեսությունը «խորը անախորժությունների մեջ է», քանի որ Սին ղեկավարելու է իշխանության հաջորդ տասնամյակը
Երբ Սի Ծինպինը իշխանության եկավ մեկ տասնամյակ առաջ, Չինաստանը նոր էր առաջ անցել Ճապոնիայից՝ դառնալով աշխարհի երկրորդ խոշորագույն տնտեսությունը: Այդ ժամանակվանից այն աճել է ֆենոմենալ տեմպերով։ Սկսած 2012 թվականից՝ տարեկան աճի տեմպը միջինում կազմում է 6,7%, Չինաստանը տեսել է պատմության մեջ խոշոր տնտեսության ամենաարագ կայուն էքսպանսիաներից մեկը: Համաշխարհային բանկի տվյալներով՝ 2021 թվականին վերջինիս ՀՆԱ-ն հասել է մոտ 18 տրիլիոն դոլարի՝ կազմելով համաշխարհային տնտեսության 18,4%-ը: Գրում է CNN-ը։
Չինաստանի տեխնոլոգիական արագ առաջընթացը նաև ռազմավարական սպառնալիք է դարձել Միացյալ Նահանգների և դաշնակիցների համար: Այն անշեղորեն մղում է ամերիկացի մրցակիցներին երկարաժամկետ առաջատար դիրքերից այն ոլորտներում, որոնք տատանվում են 5G տեխնոլոգիայից մինչև արհեստական բանականություն:
Մինչև վերջերս որոշ տնտեսագետներ կանխատեսում էին, որ մինչև 2030 թվականը Չինաստանը կդառնա աշխարհի ամենախոշոր տնտեսությունը՝ տապալելով Միացյալ Նահանգներին: Այժմ իրավիճակը շատ ավելի քիչ խոստումնալից է թվում:
Երբ Սին պատրաստվում է իշխանության երկրորդ տասնամյակին, նա բախվում է աճող տնտեսական մարտահրավերների հետ, այդ թվում՝ դժբախտ միջին խավի: Եթե նա չկարողանա տնտեսությունը վերադարձնել հունի մեջ, Չինաստանը կբախվի նորարարության և արտադրողականության դանդաղեցմանը, ինչպես նաև սոցիալական դժգոհության աճին:
«30 տարի շարունակ Չինաստանը գնում էր մի ճանապարհով, որը մարդկանց մեծ հույսեր էր տալիս», — ասում է Արիզոնայի պետական համալսարանից Դագ Գաթրին՝ հավելելով, որ երկիրը «խորը անախորժությունների մեջ է հենց հիմա»:
Թեև Սին Չինաստանի և նրա իշխող Կոմունիստական կուսակցության երբևէ ամենահզոր առաջնորդներից մեկն է, որոշ փորձագետներ ասում են, որ նա չի կարող «վարկավորել» երկրի զարմանալի առաջընթացը:
«Սիի ղեկավարությունը պատճառ չէ Չինաստանի տնտեսական վերելքի համար», — ասում է Իտալիայի Բոկոնիի համալսարանի պրոֆեսորը, ով ուսումնասիրում է Չինաստանի տնտեսությունը: «Սին կարողացավ կապիտալիզացնել շարունակական ձեռնարկատիրական շարժումը և մասնավոր [հատվածի] տնտեսության արագ զարգացումը, որը սանձազերծել էին նախկին առաջնորդները», — ավելացրեց նա:
Ավելին, վերջին տարիներին Սիի քաղաքականությունը Չինաստանում մեծ գլխացավերի պատճառ է դարձել։
Երկրի մասնավոր հատվածի նկատմամբ Պեկինի լայնածավալ ճնշումը, որը սկսվել է 2020 թվականի վերջին, և նրա անսասան նվիրվածությունը զրոյական քովիդ քաղաքականությանը, ծանր հարված են հասցրել տնտեսությանը և աշխատաշուկային։
Վերջին երկու տարիների ընթացքում Alibaba-ի և Tencent-ի՝ Չինաստանի տեխնոլոգիական արդյունաբերության թագի զարդերի՝ շուկայական արժեքից ավելի քան 1 տրիլիոն դոլար է ջնջվել: Ոլորտի վաճառքի աճը դանդաղել է, տասնյակ հազարավոր աշխատակիցներ կրճատվել են, ինչը հանգեցրել է երիտասարդության ռեկորդային գործազրկության:
Անշարժ գույքի փլուզումը, որը կազմում է ՀՆԱ-ի 30%-ը, առաջացրել է միջին խավի լայնածավալ և հազվադեպ անհամաձայնություն:
Ըստ վերլուծաբանների, ֆինանսական համակարգի խոցելիությունը երկրի պարտքի ընդլայնման արդյունք է նախորդ տասնամյակում, և մոդելը պետք է փոխվի:
«Չինաստանի աճը Սիի իշխանության տասնամյակի ընթացքում հիմնականում վերագրվում է նրա նախորդների որդեգրած ընդհանուր տնտեսական մոտեցմանը, որը կենտրոնացած էր արագ ընդլայնման վրա՝ ներդրումների, արտադրության և առևտրի միջոցով», — ասում է Eurasia Group-ի Չինաստանի և Հյուսիսարևելյան Ասիայի գծով ավագ վերլուծաբան Նիլ Թոմասը:
«Բայց այս մոդելը հասել էր եկամտաբերության զգալի նվազման կետի և ավելացնում էր տնտեսական անհավասարությունը, ֆինանսական պարտքը և շրջակա միջավայրի վնասը», — ասաց նա:
Նոր մոդել է անհրաժեշտ
Մինչ Xi-ն փորձում է փոխել այդ մոդելը, նա դա չի անում ճիշտ ճանապարհով, ասում են փորձագետները, և վտանգում է Չինաստանի բիզնեսի ապագան`պայմանավորված ավելի խիստ պետական վերահսկողությամբ:
Սին հույս ունի «նոր նորմալի», որտեղ սպառումը և ծառայությունները դառնում են ընդլայնման ավելի կարևոր շարժիչ ուժեր, քան ներդրումներն ու արտահանումը:
Սակայն մինչ այժմ այս միջոցները Չինաստանի տնտեսությունը մղել են վերջին չորս տասնամյակի ամենավատ տնտեսական ճգնաժամերից մեկին։
Արժույթի միջազգային հիմնադրամը վերջերս նվազեցրեց Չինաստանի աճի իր կանխատեսումը մինչև 3,2% այս տարի, ինչը ներկայացնում է կտրուկ նվազում 2021 թվականի 8,1%-ից: Դա կլինի երկրի երկրորդ ամենացածր աճը վերջին 46 տարում, ավելի լավ, քան 2020-ը, երբ կորոնավիրուսի բռնկումը տապալեց տնտեսությունը։
Սիի օրոք Չինաստանը ոչ միայն ավելի կղզիացված է դարձել, այլև տեսել է ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերությունների խաթարում։ Հրաժարումը դատապարտել Մոսկվայի ներխուժումն Ուկրաինա և Չինաստանի վերջին ագրեսիան Թայվանի նկատմամբ, կարող են ավելի հեռացնել երկիրը Վաշինգտոնից և նրա դաշնակիցներից:
Որո՞նք են Սիի տարբերակները
Վերլուծաբաններն նշում են, որ ներկայիս խնդիրները դեռևս մեծ վտանգ չեն ներկայացնում Սիի իշխանության համար: Ակնկալվում է, որ նա կապահովի իշխանության աննախադեպ երրորդ ժամկետը Կոմունիստական կուսակցության համագումարում, որը կսկսվի այսօր: Կոնգրեսում ներկայացված առաջնահերթությունները նաև կսահմանեն Չինաստանի հետագիծը առաջիկա հինգ տարիների կամ նույնիսկ ավելի երկար ժամանակահատվածի համար:
«Հավանաբար, մեծ դեպրեսիայի մասշտաբի տնտեսական աղետ կպահանջվի սոցիալական դժգոհության և ժողովրդական բողոքի մակարդակ ստեղծելու համար, որը կարող է վտանգ ներկայացնել Կոմունիստական կուսակցության կառավարմանը», — ասում է Թոմասը Eurasia Group-ից:
«Եթե նա խելացի լիներ, իր երրորդ ժամկետում կգնար արագ ազատականացման», — ասաց Գաթրին:
