ԵՄ-ն ընդլայնվում է. հետևանքները չափազանց ուշագրավ են

Քանի որ Ուկրաինան և Մոլդովան ճանաչվել են որպես  թեկնածուներ Եվրամիությանն անդամակցելու համար, ակնկալվում է, որ հաջորդ Եվրահանձնաժողովը ընդլայնումը կդարձնի իր գլխավոր առաջնահերթություններից մեկը: Մեկ տասնամյակ անց, երբ ընդլայնումը կանգ էր առել, ԵՄ-ն այժմ պատրաստ է վերակենդանացնել իր երբևէ ամենահաջող քաղաքականությունը: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Կարլ Բիլդտը(Carl Bildt) project-syndicate-ում:

Որքան էլ տարօրինակ է հնչում, Եվրամիության երբևէ ամենահաջող քաղաքականությունը  Բրյուսելում խորապես ոչ ժողովրդական է եղել վերջին տասնամյակում: Բայց հիմա դաշինքի քաղաքական և կառավարող ինստիտուտների տեսակետը փոխվում է։ ԵՄ ընդլայնումը կրկին օրակարգում է, և այն կմնա այնտեղ։

ԵՄ ընդլայնումն ու էվոլյուցիան արմատապես փոխել են Եվրոպան։ Դաշինքը 6 անդամից աճել է՝ դառնալով ներկայիս 27-ը: Թեև այն ի սկզբանե նպատակ ուներ պարզեցնել ֆրանս-գերմանական հաշտեցումը քսաներորդ դարի կեսերին, այն շուտով դարձավ միջոց՝ ապահովելու ժողովրդավարությունը Հարավային Եվրոպայում բռնապետությունների անկումից հետո(Հունաստանում, Պորտուգալիայում, Իսպանիայում) Հետագայում արդեն, կոմունիզմի տապալումից հետո, ԵՄ ընդլայնումը հիմնովին վերափոխեց Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի մեծ մասը:

ԵՄ-ն բարգավաճման համար պարտական է իր հսկայական ներքին շուկային, որտեղ մարդիկ, ապրանքները, գաղափարները և կապիտալը կարող են ազատ տեղաշարժվել, և որտեղ շատ հին սահմանները և խոչընդոտները աստիճանաբար վերացել են: Եվրոպական ընդլայնումն ու ինտեգրումը միշտ չէ, որ հեշտ են եղել, ոչ էլ գործընթացն է ավարտված։ Բայց, ընդհանուր առմամբ, այն մոնումենտալ հաջողություն է:

Քայլ, որը կստիպի ԵՄ-ին գնալ լուրջ փոփոխությունների

Ընդլայնումը, սակայն, հազվադեպ է ժողովրդականություն վայելել:

Նման բողոքները, որոնք արձագանք են  ստանում որոշ առանցքային անդամ երկրների կողմից, օգնում են բացատրել, թե ինչու ԵՄ ընդլայնման գործընթացը կանգ առավ մոտ մեկ տասնամյակ առաջ: Վերջին նոր անդամը, որը ընդունվել է, Խորվաթիան էր 2013 թվականին: Մինչդեռ, Արևմտյան Բալկանների մնացած երկրները դուրս են մնացել՝ չնայած ստացած պաշտոնական հրավերին երկու տասնամյակ առաջ խոստովանենք, որ նրանցից ոմանք առանձնապես օգտակար չեն եղել սեփական անդամակցությունն առաջ մղելու հարցում):

Սակայն այժմ Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի պատերազմը փոխել է իրավիճակը։ Ուկրաինան դիմեց ԵՄ անդամակցության համար ներխուժումից ընդամենը մի քանի օր անց , և ԵՄ-ն ճանաչեց նրա թեկնածուի կարգավիճակը ռեկորդային ժամանակում: Այն, ինչ նախկինում անհնար էր պատկերացնել, հանկարծ դարձավ ռազմավարական անհրաժեշտություն: 2024 թվականի հունիսին կայանալիք Եվրախորհրդարանի ընտրություններից հետո հաջորդ Եվրահանձնաժողովից ակնկալվում է, որ ընդլայնումը դարձնի իր գլխավոր առաջնահերթություններից մեկը։

Ճիշտ է, այս փոփոխությունը ռիսկեր է պարունակում։ Ուկրաինայի անդամակցության գործընթացը կարող է կանգ առնել, ինչպես Արևմտյան Բալկանյան երկրների գործընթացի պարագայում 1990-ականների հետհարավսլավական պատերազմներից հետո: Այնուամենայնիվ, լավ հիմքեր կան մտածելու, որ այս անգամ այլ է: Ի վերջո, Ուկրաինան չներքաշելը կվտանգի եվրոպական անվտանգությունը և ԵՄ-ի համար ռազմավարական աղետ կլինի:

ԵՄ-ին անդամակցելը, սակայն, հեշտ գործ չէ: Այն ենթադրում է երկարատև, մանրամասն բանակցություններ: Գործընթացը հոգնեցուցիչ է, բարդ և անխուսափելի: Դյուրանցումներ չկան: Երկրները, որոնք միացել են սկզբնական վեց անդամներից հետո, բանակցել են միջինը չորս տարի: Մինչ Ֆինլանդիան և Շվեդիան փակեցին բոլոր գլուխները ռեկորդային երկու տարում, Պորտուգալիայի և Իսպանիայի պարագայում տևեց մոտ վեց տարի՝ պայմանավորված իրենց գյուղատնտեսական քաղաքականությամբ:

ՆԱՏՕ-ի երկու սյուների՝ ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև անհավասարությունն աճում է

Եվրահանձնաժողովն այժմ գնահատում է, թե որն է լինելու հաջորդ քայլը — զեկույցը սպասվում է հոկտեմբերին։ Եթե  խորհուրդ տա շարունակել անդամակցության բանակցությունները, և եթե Եվրոպական խորհուրդը համաձայնի այն անել դեկտեմբերին կայանալիք հանդիպման ժամանակ, բանակցությունները թե՛ Ուկրաինայի, թե՛ Մոլդովայի հետ կարող են սկսվել 2024 թվականին: Եվ եթե սա տեղի ունենա, ապա հավանականություն կա, որ բանակցությունները կարող են ավարտվեl Հանձնաժողովի հաջորդ հնգամյա ժամկետում:

Խոչընդոտները, սակայն, շատ են: Ուկրաինան պետք է պահպանի բարեփոխումների իր թափը, և ԵՄ-ն պետք է կառավարի մի շարք ինստիտուցիոնալ խնդիրներն ու բյուջետային մարտահրավերները, որոնք գալիս են ընդլայնման հետ: Նախապատրաստման դեպքում դրանք պետք է հաղթահարելի լինեն:

Ուկրաինան իր հերթին աշխարհագրորեն մեծ է, բայց շատ այլ առումներով փոքր է: Բնակչության առումով այն զգալիորեն նվազ է (վերջերս հեռացած) Միացյալ Թագավորությունից, բայց մոտ է Լեհաստանին և Իսպանիային։ Նրա տնտեսությունը, սակայն, զգալիորեն ավելի թույլ է։ Նույնիսկ պատերազմից առաջ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն ցածր էր ԵՄ միջինի մեկ երրորդից: Ներխուժումից ի վեր, այն կորցրել է ավելի քան մեկ երրորդը: Այսպիսով, ԵՄ-ում Ուկրաինայի ընդգրկումը լուրջ բյուջետային բեռ կներկայացնի՝ ընդգծելով բավարար նախապատրաստության և քաղաքական կամքի անհրաժեշտությունը:

Նայելով ապագային՝ Ուկրաինայի և Մոլդովայի հետ անդամակցության բանակցությունների մեկնարկը հնարավոր է նաև հանգեցնել Արևմտյան Բալկանյան երկրների հետ բանակցությունների վերսկսման կոչերի։

Հարկ է հիշել, որ ընդլայնման նախորդ ալիքները միշտ ուղեկցվել են ԵՄ-ի թուլացման մտավախություններով։ Այնուամենայնիվ, յուրաքանչյուր դեպքում դաշինքն ավելի է ուժեղացել: Քանի որ ԵՄ-ն ընդլայնվել է, այն դարձել է ավելի արդիական և կարևոր համաշխարհային ասպարեզում: Ոչ մի հիմք չկա մտածելու, որ այսօր նոր անդամներ ավելացնելը այլ արդյունք կտա: Սակայն գործընթացը պետք է զգույշ կառավարվի, որպեսզի պահպանվեն եվրոպական սկզբունքներն ու չափանիշները: Ինչպես կկառավարվի ԵՄ ընդլայնման հաջորդ փուլը, կորոշի Եվրոպայի ճակատագիրը գալիք տասնամյակների ընթացքում: