Կարո՞ղ է Իսպանիան ցույց տալ Եվրոպական առաջնորդություն
Աշխարհաքաղաքական վերաբալանսի դարաշրջանում Եվրոպային անհրաժեշտ է ավելի համահունչ դիրքորոշում միջազգային ֆորումներում, ինչպես նաև ավելի ամուր ռազմավարական գործընկերություններ՝ ուժեղացնելու իր գլոբալ ազդեցությունը: Իսպանիան կարող է նպաստել այս նպատակներին, երբ հաջորդ ամիս ստանձնի ԵՄ Խորհրդի նախագահությունը, եթե ներքին քաղաքականությունը չխանգարի: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Անա Պալասիոն(Ana Palacio) project-syndicate-ում:
Իսպանիայի իշխող Սոցիալիստական կուսակցության զգալի ձախողումներից(տարածաշրջանային և տեղական ընտրություններում) ընդամենը ժամեր անց վարչապետ Պեդրո Սանչեսը հայտարարեց, որ խորհրդարանական ընտրությունները, որոնք նախատեսված են տարեվերջին, տեղի կունենան վաղաժամ՝ հուլիսի 23-ին: Այն դեպքում, երբ Իսպանիան հուլիսի 1-ին կստանձնի Եվրամիության խորհրդի ռոտացիոն նախագահությունը, ժամանակը հեռու է իդեալական լինելուց:
ԵՄ-ում նախագահող երկիրը վեց ամիս ունի հանդիպումները նախագահելու, քաղաքական աշխատանքները համակարգելու և շարունակականությունն ապահովելու համար, մի խոսքով, դաշինքի օրակարգն առաջ տանելու համար: Բայց նախագահության ռոտացիան սահմանվում է տարիներ առաջ, և ի հայտ են գալիս միջանկյալ իրադարձություններ։ Հետևաբար, նախագահությունը զբաղեցրել են կաղ բադերի կառավարությունները, և որոշները, օրինակ՝ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը, օգտագործում են այն որպես ներքին նախընտրական քարոզարշավի մաս: Բայց ինչն է արտառոց, որ արտահերթ ընտրություններ նշանակում Խորհրդի ղեկը ստանձնելուց մեկ ամիս առաջ։
Սահուն ընթացք չի լինի նաև Իսպանիայից հետո: Հունգարիան պետք է ստանձնի 2024 թվականի երկրորդ կեսին, սակայն Եվրախորհրդարանն արդեն կասկածի տակ է դնում երկրի կարողությունը՝ «վստահելիորեն կատարելու այս խնդիրը»՝ հաշվի առնելով «ԵՄ օրենքին և արժեքներին չհամապատասխանելը»: Սա ԵՄ-ի լիբերալ դեմոկրատիաների և նրա ոչ լիբերալ դեմոկրատիաների, մասնավորապես Հունգարիայի և Լեհաստանի միջև խորացող տարանջատման վերջին դրսեւորումն է (որը նախատեսվում է ստանձնել ԵՄ-ի նախագահությունը 2025 թվականին):
Առայժմ, սակայն, Իսպանիայում քաղաքական բախումներն են սպառնում Խորհրդի օրակարգին: Եվ դրանք եկել են այն ժամանակ, երբ ԵՄ-ն հարվածներ է ստանում ճգնաժամերից, իսկ բակում պատերազմ է մոլեգնում: Թեև նախորդ ձմռանը նրան հաջողվեց վառ պահել լույսերը և տաք մնալ, ռուսական ածխաջրածինների կտրուկ անջատումից հետո էներգետիկ անվտանգության հարցը մնում է չլուծված:
Միևնույն ժամանակ, միասնական շուկան՝ ԵՄ-ի բաբախող սիրտը, լարվածության նշաններ է ցույց տալիս, քանի որ ներքին անհավասարակշռությունները սրվում են: Պետական օգնության կանոնների վերջին թուլացումը՝ որպես պատասխան Ամերիկայի գնաճի նվազեցման ակտում ներառված սուբսիդիաներին, ավելի է խաթարում խաղադաշտը: Այս ֆոնին Խորհրդի ոչ կենտրոնացված կամ իմպրովիզացիոն նախագահությունը վերջին բանն է, ինչի կարիքն ունի Եվրոպային:
Ավելի բարձրացնելով խաղադրույքները՝ Իսպանիայի նախագահությունն ընդգրկում է վերջին վեց ամիսը, մինչև Եվրախորհրդարանը կմտնի ընտրական ռեժիմ՝ վճռորոշ ժամանակաշրջան՝ չամրացած ծայրերը կապելու և ապահովելու առաջընթաց կենսական հարցերում(a crucial period for tying up loose ends and delivering progress on vital issues): Քաղաքական խորը անորոշության ժամանակ այս «մանդատի վերջում» նախագահությունից առավելագույնս օգտվելը գործնականում անհնար կլինի(making the most of this “end-of-mandate” presidency will be virtually impossible): Այն փաստը, որ Սանչեսը մինչ այժմ հիմնականում լռում էր իր կառավարության առաջնահերթությունների մասին իր նախագահության համար (կոնվենցիայի զգալի խախտում), ամրապնդում է այս գնահատականը:
Մինչ այժմ հայտնի է, որ Իսպանիան կենտրոնանալու է արհեստական ինտելեկտի, եվրոպական կիբերանվտանգության ամրապնդման և թվային փոխակերպման վրա: Այս խնդիրներից դուրս, սակայն, այն պետք է բարձր առաջնահերթություն դնի մաքուր էներգիայի անցման առաջխաղացման, ԵՄ արդյունաբերական բազայի հզորացման և ԵՄ մակարդակով «ուժի միջուկի»(“nucleus of power”) ստեղծման վրա, որն ի վիճակի կլինի առաջ մղել դաշինքի երկարաժամկետ շահերը և ամրապնդել վերջինիս դերը որպես ռազմավարական դերակատար:
ԵՄ-ն երկար ժամանակ գործել է ավելի շատ որպես միջկառավարական մարմին, քան դաշնային, որտեղ անդամ կառավարությունները, հատկապես ամենաուժեղ մի քանիսը, գերիշխում են որոշումների կայացման հարցում: Արդյունքում, այն չկարողացավ միասնական դիրքորոշում որդեգրել մի շարք առանցքային ոլորտներում, մասնավորապես՝ արտաքին քաղաքականության, անվտանգության և պաշտպանության:
Շատ է խոսվել Եվրոպայի ընդհանուր պաշտպանական կարողությունների ամրապնդման և «ռազմավարական ինքնավարության» ձեռքբերման մասին։ Եվ շատերը կոչ են արել հեռանալ միաձայնությունից արտաքին քաղաքականությունում՝ ԵՄ-ի ճկունությունն ու վճռականությունը բարձրացնելու համար: Սակայն, բացի Եվրոպական խաղաղության հիմնադրամից և համատեղ գնումների նախաձեռնություններից(European Peace Facility and joint-procurement), քիչ կոնկրետ գործողություններ են ձեռնարկվել:
Եթե ԵՄ-ն օգնի որոշել գլոբալ կառավարման ուղղությունը, այն պետք է իր համար տեղ հատկացնի փոփոխվող աշխարհակարգում: Սա կպահանջի շատ ավելի համաձայնեցված գործողություններ, ներառյալ Գլոբալ Հարավի, հատկապես Լատինական Ամերիկայի հետ ներգրավվածության խորացումը, մի տարածաշրջան, որը ԵՄ-ն վաղուց ներքաշել է իր արտաքին քաղաքականության լուսանցք: Աֆրիկայի հետ մեկտեղ, Լատինական Ամերիկան «ճոճվող տարածաշրջան» է, որը կարող է գլոբալ մասշտաբները թեքել դեպի կանոնների վրա հիմնված կարգը, որը ցանկանում է ԵՄ-ն, կամ ընդհանրապես այլ բան:
Նախորդ տարի արտաքին գործերի նախարարներին ուղարկված գաղտնի թղթում ԵՄ արտաքին քաղաքականության պատասխանատու Ժոզեպ Բորելը կոչ արեց 18 ամսվա ընթացքում «որակական թռիչք» կատարել Լատինական Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի հետ հարաբերություններում:
Սակայն այդ նպատակին հասնելը կպահանջի ամուր առաջնորդություն, հատկապես այն պատճառով, որ տարածաշրջանը քաղաքական ակնհայտ մարտահրավերներ է ներկայացնում: Թվում է, թե Լատինական Ամերիկան ևս մեկ անգամ պատվել է «վարդագույն ալիքով»՝ ձախակողմյան կառավարություններով 12 երկրներում, և քաղաքական դժգոհությունը համատարած է — ցնցումների բաղադրատոմս: Միևնույն ժամանակ, Չինաստանն ընդլայնել է իր ազդեցությունը տարածաշրջանում՝ դառնալով Լատինական Ամերիկայի երկրորդ խոշորագույն առևտրային գործընկերը:
Կան կոնկրետ քաղաքականություններ, որոնք ԵՄ-ն կարող է վարել այժմ, որը կհակազդի Չինաստանի ազդեցությանը և ավելի ամուր ռազմավարական հիմքերի վրա կդնի Եվրոպային Լատինական Ամերիկայում և դրանից դուրս: Օրինակ, ԵՄ-ն պետք է աշխատի ազատ առևտրի վերաբերյալ երկար սպասվող համաձայնագրերը վերջնական տեսքի բերելու ուղղությամբ: Այն դեպքում, երբ ամբողջական իրականացման համար խոչընդոտներն անհաղթահարելի են, համաձայնագրերը կարող են բաժանվել մասերի, որպեսզի ավելի քիչ վիճելի դրույթները վավերացվեն:
Եվրոպան պետք է նաև առավելագույնս օգտվի Լատինական Ամերիկայի և Կարիբյան ավազանի երկրների համայնքի հետ կայանալիք գագաթնաժողովից, որը կարևոր հնարավորություն է տալիս հարաբերությունների ամրապնդման համար։ Իսպանիան, որը առանցքային դեր է խաղացել Լատինական Ամերիկայի քաղաքականության ձևավորման ԵՄ սկզբնական ջանքերում, պետք է օգնի առաջ տանել այդ ուղին:
Ավելի համախմբված դիրքորոշումը միջազգային ֆորումներում, ավելի ամուր ռազմավարական գործընկերության հետ մեկտեղ, կուժեղացնեն Եվրոպայի ազդեցությունը գլոբալ վերաբալանսի այս դարաշրջանում: Իսպանիան կարող է շոշափելի ներդրում բերել այս նպատակներին, երբ հաջորդ ամիս ստանձնի ԵՄ Խորհրդի նախագահությունը, բայց միայն այն դեպքում, եթե Սանչեսը կարողանա կանխել ներքին քաղաքականությանը խոչընդոտել ճանապարհին:
