G7-ը պետք է ընդունի, որ չի կարող կառավարել աշխարհը
«Հաջողություն G7, բարև G20»: Այսպես է վերնագրված Economist-ի հոդվածը G20-ի առաջին գագաթնաժողովի վերաբերյալ, որը տեղի է ունեցել 2008 թվականին Վաշինգտոնում։ Հոդվածի հեղինակները պնդում էին, որ գագաթնաժողովը «վճռական տեղաշարժ էր հին կարգի մեջ»։ Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Մարտին Վոլֆը FINANCIAL TIMES-ում:
Այսօր համագործակցության հույսերը գլոբալ տնտեսական կարգում, որոնք գագաթնակետին հասան 2009 թվականի ապրիլին Լոնդոնի G20 գագաթնաժողովում, բոլորովին մարել են: Բայց հազիվ թե ասենք՝ «Հաջողություն G20, բարև G7»։ G7-ի գերակայության հնարավորությունը նույնիսկ ավելի հեռու է թվում, քան համագործակցության հնարավորությունները G20-ի շրջանակներում: Համաշխարհային համագործակցությունը և Արևմուտքի գերակայությունն այսօր անհնարին են թվում: Ի՞նչ է լինելու հետո։ Ավաղ, կա միայն երկու պատասխան՝ պառակտում և անարխիա:
Բայց սա այն չէ, ինչ ասվում է Հիրոսիմայի գագաթնաժողովի G7-ի երկրների ղեկավարների աշխատանքի արդյունքների մասին կոմյունիկեում։ Սա շատ մանրամասն փաստաթուղթ է։ Ինչ չկա այնտեղ. Ուկրաինա, զինաթափում և չտարածում, Հնդխաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջան, համաշխարհային տնտեսություն, կլիմայի փոփոխություն, շրջակա միջավայր, էներգիա, ներառյալ մաքուր էներգիա, առևտուր, պարենային անվտանգություն, առողջապահություն, մարդկային ռեսուրսներ, կրթություն, թվային աշխարհ, գիտություն և տեխնոլոգիա, գենդերային խնդիրներ, մարդու իրավունքներ , փախստականներ, միգրացիա և ժողովրդավարություն, ահաբեկչություն, կոշտ ծայրահեղականություն, անդրազգային կազմակերպված հանցագործություն, հարաբերություններ տարբեր երկրների հետ։
Այս 19000 բառանոց կոմյունիկեն կարդացվում է համաշխարհային կառավարության մանիֆեստ: Ի հակադրություն, 2009 թվականի ապրիլին Լոնդոնի G20 գագաթնաժողովի կոմյունիկեն 3000 բառից մի փոքր ավելի էր: Համեմատությունն այնքան էլ տեղին չէ, քանի որ այն ժամանակ ամբողջ ուշադրությունը կենտրոնացած էր տնտեսական ճգնաժամի վրա։ Բայց ցանկությունների մշուշոտ ցանկը քիչ օգտակար է: Երբ ամեն ինչ դառնում է առաջնահերթություն, առաջնահերթությունները վերանում են։
Ավելին, ԱՄՆ-ի «միաբևեռ» պահը և G7-ի տնտեսական գերակայությունը գնաց պատմության աղբանոց։ Այո, G7-ը դեռևս ամենահզոր և համահունչ տնտեսական բլոկն է աշխարհում: Օրինակ, այն շարունակում է արտադրել աշխարհի բոլոր առաջատար պահուստային արժույթները։ Սակայն 2000-ից 2023 թվականներին նրա մասնաբաժինը համաշխարհային ՀՆԱ-ում (գնողունակության առումով) 44 տոկոսից իջել է 30 տոկոսի, իսկ բարձր եկամուտ ունեցող երկրների համար՝ 57 տոկոսից մինչև 41 տոկոս: Մինչդեռ Չինաստանի մասնաբաժինը 7 տոկոսից հասել է 19 տոկոսի։ Չինաստանը դարձել է տնտեսական գերտերություն: Իր «Գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնության շնորհիվ այն դարձել է հզոր ներդրող և վարկատու զարգացող երկրների համար, նույնիսկ այն դեպքում, երբ Պեկինը կանխատեսելիորեն պետք է զբաղվի այն վատ պարտքերով, որոնց հետ այնքան ծանոթ են G7 երկրները: Որոշ զարգացող շուկաների և զարգացող երկրների համար Չինաստանը դարձել է ավելի կարևոր տնտեսական գործընկեր, քան G7-ը: Օրինակներից մեկը Բրազիլիան է: Վերջինիս նախագահը ներկա էր G-7 հանդիպմանը, բայց նա չի կարող անտեսել Չինաստանի կշիռն ու հեղինակությունը:
G7-ը նաև փորձեր է անում մերձենալ այլ երկրների հետ։ Ճապոնիայում կայացած հանդիպմանը մասնակցել են Հնդկաստանի, Բրազիլիայի, Ինդոնեզիայի, Վիետնամի, Ավստրալիայի և Հարավային Կորեայի ներկայացուցիչներ։ Բայց արդեն 19 պետություն է դիմել ԲՐԻԿՍ-ին անդամակցելու համար, որն արդեն ներառում է Բրազիլիան, Ռուսաստանը, Հնդկաստանը, Չինաստանը և Հարավային Աֆրիկան։ Երբ Ջիմ Օ’Նիլը 2001 թվականին հորինեց ԲՐԻԿՍ հապավումը, նա մտածեց, որ այն պարզապես տնտեսապես նշանակալի երկրների կատեգորիա է: Ես կարծում էի, որ ԲՐԻԿՍ-ը ոչ այլ ինչ կլինի, քան Չինաստանի և Հնդկաստանի միություն։
Տնտեսական առումով նա իրավացի էր: Այսօր, սակայն, ԲՐԻԿՍ-ը դառնում է համաշխարհային նշանակալի ասոցիացիա։ Հասկանալի է, որ նրա անդամներին միավորում է վերջին երկու դարերի ընթացքում մեր աշխարհում գերիշխող Միացյալ Նահանգների և նրա ամենամոտ դաշնակիցների քմահաճույքներից կախվածություն չունենալու ցանկությունը։ Որքա՞ն ժամանակ կարող է G7-ը, որն ունի աշխարհի բնակչության ընդամենը 10 տոկոսը, պահպանել այս գերակայությունը (և պետք է անի):
Երբեմն պարզապես պետք է հարմարվել իրականությանը: Մի պահ մի կողմ դնենք G7-ի անդամների քաղաքական նպատակները, որոնք միանգամայն իրավացիորեն ներառում են անդամ երկրներում ժողովրդավարության պահպանումը և սահմանների պաշտպանությունը։ Այսօր այն առաջին հերթին Ուկրաինան է։ Սա իսկապես Արևմուտքի պայքարն է։ Բայց դա դժվար թե երբևէ դառնա ամբողջ աշխարհի պայքարը, որն ունի այլ, ավելի հրատապ խնդիրներ և մտահոգություններ։ Լավ է, որ նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին եկավ գագաթնաժողովին: Բայց միայն Արևմուտքը չի կարող ապահովել Ուկրաինայի գոյատևումը։
Եթե վերադառնանք տնտեսությանը, ապա պետք է խոստովանենք հետևյալը: Լավ է, որ տարանջատման գաղափարը, որը վնասակար անհեթեթություն է, վերածվել է «ռիսկերի նվազեցման» գաղափարի։ Եթե այս միտքը հնարավոր լինի վերածել քաղաքական որոշոմների կայացման նպատակային և ռացիոնալ գործընթացի, ապա ավելի լավ։ Բայց սա անելը շատ ավելի դժվար է, քան կարելի է պատկերացնել: Այո, իմաստ ունի դիվերսիֆիկացնել էներգետիկ ռեսուրսների, կարևոր հումքի և բաղադրիչների մատակարարումները: Բայց ահա մեկ շատ լավ օրինակ: Շատ դժվար կլինի դիվերսիֆիկացնել մատակարարումը ժամանակակից չիպերի, որոնք գալիս են Թայվանից։
Էլ ավելի կարևոր հարց է՝ ինչպես կառավարել համաշխարհային տնտեսությունը։ Արդյո՞ք ԱՄՀ-ն և Համաշխարհային բանկը G7-ի հզորության և ազդեցության բաստիոններն են մեր էլի ավելի մասնատվող աշխարհում: Եթե այո, ապա ինչպե՞ս և ե՞րբ նրանք կստանան նոր ռեսուրսներ, որոնք անհրաժեշտ են այսօրվա մարտահրավերները հաղթահարելու համար: Իսկ ինչպե՞ս են նրանք համակարգելու իրենց գործունեությունը Չինաստանի և նրա դաշնակիցների կողմից ստեղծված կազմակերպությունների հետ։ Ավելի լավ չի՞ լինի առերեսվել իրականության հետ և հարմարվել նոր միջավայրին, ինչպես նաև գիտակցել տնտեսական ուժերի հարաբերակցության հսկայական փոփոխությունները մեր աշխարհում: Չինաստանը ոչ մի տեղ չի գնում: Ինչո՞ւ չտալ նրան ավելի մեծ ձայն՝ պարտքի բանակցություններին լիարժեք մասնակցության դիմաց։ Իսկ ինչո՞ւ չտալ նոր ուժեր Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը՝ ճանաչման դիմաց Չինաստանի, որ իրեն այլևս չեն վերաբերվի որպես զարգացող երկրի:
Բացի այդ, մենք պետք է ընդունենք, որ «ռիսկերի նվազեցման» մասին բոլոր խոսակցությունները մանրուքների վրա ֆիքսվածություն է և հրաժարում օրվա երկու ամենամեծ սպառնալիքները հաղթահարելուց. պատերազմ և կլիմայի փոփոխություն: Սա նման է ծառերի հետևում անտառ չտեսնելուն: Այո, G7-ը պետք է պաշտպանի իր արժեքներն ու շահերը։ Բայց այն չի կարող կառավարել աշխարհը, նույնիսկ եթե աշխարհի ճակատագիրը լինի նրա անդամների ճակատագիրը: Պետք է նորից համագործակցության ուղիներ փնտրենք։
