Արդյո՞ք Եվրոպան կլինի ամենամեծ պարտվողը աշխարհում
Ռուսաստանի պատերազմն Ուկրաինայի դեմ, չին-ամերիկյան մրցակցությունը և նոր միջին տերությունների վերելքը խթանում են միջազգային կարգի խորը վերակազմավորումը, որը Եվրոպային կթողնի ակնհայտ անբարենպաստ վիճակում: Աճող ռազմական բյուջեներով մեծ պետությունների գերիշխող աշխարհում բարգավաճելու համար Եվրոպան այլ ելք չունի, քան իրական տերություն դառնալը: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Յոշկա Ֆիշերը project-syndicate-ում։
Հետ-1945-ի համաշխարհային կայունության դարաշրջանն ավարտվել և անցել է: Սառը պատերազմի երկբևեռ աշխարհից մինչև դրան փոխարինած միաբևեռ աշխարհը(առաջնորդվող ԱՄՆ-ի կողմից), մենք երկար ժամանակ շահել ենք ռազմավարական կարգի զգացումից: Թեև եղան շատ ավելի փոքր պատերազմներ (և նույնիսկ ավելի մեծ պատերազմներ), Կորեայից և Վիետնամից մինչև Մերձավոր Արևելք և Աֆղանստան, միջազգային համակարգը մնաց ընդհանուր առմամբ կայուն և անձեռնմխելի:
Նոր հազարամյակի սկզբից, սակայն, այս կայունությունը գնալով ավելի է զիջում նոր մրցակցությանը խոշոր տերությունների միջև, որոնցից գլխավորն են Միացյալ Նահանգները և Չինաստանը: Ավելին, վաղուց պարզ էր, որ Հնդկաստանը, Բրազիլիան, Ինդոնեզիան, Հարավային Աֆրիկան, Սաուդյան Արաբիան, Իրանը և այլ զարգացող տնտեսությունների քաղաքական և ռազմավարական ազդեցությունը կաճի, ինչպես նաև նրանց դերը գլոբալ համակարգում: Չինաստանի և ԱՄՆ-ի միջև խորացող հակամարտության համատեքստում այս աճող տերությունները բազմաթիվ հնարավորություններ կունենան խաղալու 21-րդ դարի երկու գերտերություններից մեկին մյուսի դեմ: Իրոք, այս հնարավորություններից շատերը չափազանց լավն են թվում՝ բաց թողնելու համար:
Մինչդեռ Ռուսաստանում քաղաքական վերնախավերը սպառվել են Խորհրդային Միության և դրանից առաջ Ռուսական կայսրության տարածքային հասանելիությունը և աշխարհաքաղաքական հզորությունը վերականգնելու երևակայությամբ: Ի հակադրություն, Արևմուտքը, նկատի ունենալով ԱՄՆ-ն և Եվրամիությունը,սկսած 2004 թվականի ընդլայնումից, հավատարիմ է մնացել հետսառըպատերազմյան հիմնական կարգավորմանը Եվրոպայում: Այդ նպատակով այն հավատարիմ է մնացել հիմնական արժեքների պաշտպանությանը, ինչպիսիք են երկրների ինքնորոշման իրավունքը և միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների անձեռնմխելիությունը:
Այս տարբեր արժեքներն ու պարտավորությունները հակամարտությունն անխուսափելի դարձրին Խորհրդային Միության նախկին հանրապետությունների շուրջ, ինչպես տեսանք Վրաստանում 2008 թվականին: Ուկրաինայում առաջին կրակոցը եղավ, երբ Ռուսաստանը միացրեց Ղրիմը 2014թ.-ին, բայց բեկումնային կետը եկավ միայն նախորդ տարվա փետրվարին, երբ Կրեմլը սկսեց իր լայնամասշտաբ ներխուժումը երկիր և վճռական վերջ դրեց խաղաղության դարաշրջանին Եվրոպայում : Եվս մեկ անգամ մայրցամաքը բաժանվում է երկու ճամբարի։
Սակայն միջազգային համակարգի համար ավելի լայն վտանգը բխում է ոչ թե Ուկրաինայի պատերազմից (Ռուսաստանը չափազանց թույլ է իսկապես գլոբալ սպառնալիք ներկայացնելու համար), այլ ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերությունների վատթարացումից։ Ճիշտ է, չնայած Թայվանի շուրջ Չինաստանի ռազմատենչ հռետորաբանությանը և վերջինիս ագրեսիվ ռազմածովային զորավարժություններին կղզու շրջակայքի ջրերում, մինչ այժմ առճակատումը ավելի քիչ ռազմական է, քան տնտեսական, տեխնոլոգիական և քաղաքական: Բայց դա սառը հարմարավետություն է, քանի որ դա սրվող զրո վերջնարդյունքով հակամարտություն է:
Այս առճակատման ամենամեծ պարտվողներից մի քանիսը, ամենայն հավանականությամբ, կլինեն Ճապոնիան և Եվրոպան: Չինական ընկերությունները արտադրական մեծ հզորություններ են ստեղծել ավտոմոբիլային արդյունաբերության մեջ, հատկապես էլեկտրական մեքենաների (EVs) ոլորտում, և այժմ պատրաստ են մրցակցել եվրոպական և ճապոնական ավտոարտադրողներին, որոնք երկար ժամանակ աշխարհում գերիշխող են եղել:
Իրավիճակն ավելի վատթարացնելով՝ Ամերիկայի սեփական պատասխանը չինական մրցակցությանը արդյունաբերական քաղաքականություն վարելն է, որը կլինի եվրոպական և ճապոնական արտադրողների հաշվին: Վերջին օրենսդրությունը, ինչպիսին է գնաճի նվազեցման օրենքը, օրինակ, մեծ սուբսիդիաներ է նախատեսում ԱՄՆ-ում արտադրված մեքենաների համար: ԱՄՆ-ի տեսանկյունից նման քաղաքականությունը սպանում է երկու թռչունների մեկ կրակոցով. պաշտպանում է խոշոր հայրենական արտադրողներին և նրանց տրամադրում խթաններ՝ հետամուտ լինելու EV-ի զարգացմանը:
Վերջնական արդյունքը կլինի համաշխարհային ավտոարդյունաբերության հիմնովին վերակազմավորումը, երբ Ճապոնիան և Եվրոպան (առաջին հերթին Գերմանիան) կկորցնեն մրցունակությունը և շուկայի մասնաբաժինը: Եվ որպեսզի չմոռանանք, տնտեսական այս խոշոր զարգացումը պարզապես սկիզբն է շատ ավելի մեծ գլոբալ առճակատման և ռազմավարական վերադասավորման:
Եվրոպան ոչ միայն պետք է մեծ ջանքեր գործադրի իր տնտեսական մոդելը պահպանելու համար համաշխարհային տնտեսության այս վերակազմավորման ժամանակ։ Այն նաև պետք է կառավարի էներգիայի բարձր ծախսերը, թվային տեխնոլոգիաների աճող բացը երկու գերտերությունների նկատմամբ և պաշտպանական ծախսերի ավելացման հրատապ անհրաժեշտությունը՝ դիմակայելու նոր սպառնալիքին Ռուսաստանից: Այս բոլոր առաջնահերթությունները կդառնան ավելի հրատապ, քանի որ մոտենում են ԱՄՆ հաջորդ նախագահական ընտրությունները՝ հաշվի առնելով այն հստակ հավանականությունը, որ Դոնալդ Թրամփը կարող է վերադառնալ Սպիտակ տուն:
Այսպիսով, հատկապես Եվրոպան է հայտնվում անբարենպաստ վիճակում: Այն բնակվում է գնալով ավելի վտանգավոր տարածաշրջանում, սակայն շարունակում է մնալ ինքնիշխան ազգային պետությունների համադաշնություն, որոնք երբեք կամք չեն դրսևորել իրական ինտեգրման հասնելու համար, նույնիսկ երկու համաշխարհային պատերազմներից և տասնամյակներ տևած Սառը պատերազմից հետո: Մի աշխարհում, որտեղ գերակշռում են մեծ պետությունները՝ աճող ռազմական բյուջեներով, Եվրոպան դեռևս իրական տերություն չէ:
Արդյոք այդպես կմնա, եվրոպացիների գործն է: Աշխարհը չի սպասի Եվրոպայի աճին։ Եթե Եվրոպան պատրաստվում է դիմակայել այսօրվա գլոբալ վերադասավորմանը, ապա ավելի լավ է այն շուտ սկսի, կամ, ցանկալի է, երեկ:
