Ո՞վ է լինելու ՆԱՏՕ-ի հաջորդ գլխավոր քարտուղարը
Հեղինակ՝ Սթիվեն Էրլանջեր
Ուկրաինական հակամարտությունը ՆԱՏՕ-ին նոր զգացողություն է տվել իր կենսական դերի մասին Եվրոպայի պաշտպանության գործում: Հաշվի առնելով էսկալացիայի և ավելի լայնածավալ պատերազմի ռիսկերը՝ այս ժամանակաշրջանը կարող է նույնքան կարևոր լինել ՆԱՏՕ-ի համար, որքան ցանկացած այլ 73-ամյա դաշինքի պատմության մեջ, որը նախատեսված էր զսպելու ԽՍՀՄ-ը: Այս մասին գրում է NEW YORK TIMES-ը։
Քանի որ ՆԱՏՕ-ի ներկայիս ղեկավար Յենս Ստոլտենբերգի լրազորությունները կավարտվի հաջորդ աշնանը, ԱՄՆ պաշտոնյաներն ասում են, որ դաշնակիցները լուրջ պայքարի մեջ են, թե ով պետք է փոխարինի նրան:
Թեև պաշտոնյաները զգուշացնում են, որ սա միայն սկիզբն է, և շատ հաճախ առաջինը հնչող անունները չեն պահպանվում նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի 30 անդամների միջև առաջին բանակցությունների ժամանակ, նրանք ասում են, որ Վաշինգտոնն ունի մեկ հիմնական թեկնածու՝ 54-ամյա Քրիստիա Ֆրիլանդը, ուկրաինական ծագումով Կանադայի փոխվարչապետ և Կանադայի ֆինանսների նախարար:
54-ամյա Ֆրիլենդը, ով նախկինում լրագրող էր, եղել է նաև Կանադայի արտաքին գործերի նախարարը: Նրա առավելությունները զգալի են. նա խոսում է անգլերեն, ֆրանսերեն, իտալերեն, ուկրաիներեն և ռուսերեն; նա ղեկավարում էր իշխանության բարդ ոլորտները. նա լավ է հանդես գալիս մամուլի ասուլիսներում և այլ հրապարակային ելույթներում. և նա կլինի առաջին կինն ու առաջին կանադացին, որը երբևէ կգլխավորի ՆԱՏՕ-ն:
ԱՄՆ-ն ամերիկացի թեկնածու չի առաջադրում, քանի որ ամերիկացի գեներալը ավանդաբար Եվրոպայում դաշնակիցների գերագույն հրամանատարն է, սակայն ակնհայտ պատճառներով Վաշինգտոնը ուժեղ ձայն ունի գլխավոր քարտուղարի ընտրության հարցում:
Եվրամիությունը, որը զարմանալի չէ, կցանկանար, որ ՆԱՏՕ-ի հաջորդ ղեկավարը լինի ԵՄ անդամ երկրից. ներկայիս 27 երկրներից 21-ը դաշինքի անդամ են: Իսկ եթե ենթադրենք, որ Շվեդիան ու Ֆինլանդիան շուտով պաշտոնապես կմտնեն ՆԱՏՕ-ի անդամ, ապա Եվրամիությունը կունենա 23 անդամ դաշինքի 32 երկրներից։
Թեև եվրոպացիները դեռ պետք է միավորվեն մեկ թեկնածուի շուրջ, նրանք արդեն մի քանի ուժեղ առաջարկներ ունեն, այդ թվում՝ կանայք, այդ թվում՝ Էստոնիայի վարչապետ 45-ամյա Կայա Կալասը, Զուզանա Չապուտովա, 49 տարեկան, Սլովակիայի նախագահ, 54-ամյա Կոլինդա Գրաբար-Կիտարովիչը, ով 2015-2020 թվականներին զբաղեցրել է Խորվաթիայի նախագահի պաշտոնը, եղել է Վաշինգտոնում Խորվաթիայի դեսպանը և աշխատել ՆԱՏՕ-ում՝ որպես հանրային դիվանագիտության հարցերով գլխավոր քարտուղարի օգնական:
Մեծ Բրիտանիան, որը դուրս է եկել Եվրամիությունից, բայց ոչ ՆԱՏՕ-ից, ունի իր ուժեղ թեկնածուն՝ պաշտպանության նախարար 52-ամյա Բեն Ուոլեսը: Որոշ պաշտոնյաներ առաջարկել են, որ նա մնացել է այս պաշտոնում ոչ միայն Ուկրաինային բրիտանական աջակցության կայունությունն ապահովելու համար, մեծացնել իր շանսերը ՆԱՏՕ-ում գլխավոր պաշտոնի համար, որին Լոնդոնը ձգտում է որպես իր շարունակական հեղինակության խորհրդանիշի աշխարհում Բրեքսիթից հետո:
Անձը, ով ստանում է այս աշխատանքը, անկասկած, պաշտոնը ստանձնելու է դաշինքի պատմության ամենաճգնաժամային պահերից մեկում։ Ուկրաինայի ռազմական հակամարտությունը նշանակում է ՆԱՏՕ-ի զորքերի թվի ավելացում Ռուսաստանի սահմանների մոտ, դաշինքի պոտենցիալ նոր անդամների՝ ի դեմս Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի, ինչպես նաև փողի և ռազմական տեխնիկայի նոր կարիքներ։ Մինչ ՆԱՏՕ-ն գործում է կոնսենսուսի հիման վրա, նրա ղեկավարը կարևոր դեր է խաղում իր անդամ երկրների պահանջները համակարգելու և դաշինքի և հավաքական Արևմուտքի դիրքորոշումը գլոբալ լսարանին փոխանցելու գործում:
Հնարավոր բոլոր թեկնածուներն ունեն իրենց խնդիրները։ Այս առումով, ինչպես նշել է ՆԱՏՕ-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկը, հնարավոր է, որ անդամ երկրները համաձայնեն Ստոլտենբերգի լիազորությունների ժամկետը ևս մեկ տարով երկարաձգելու շուրջ։ (63-ամյա Ստոլտենբերգը խնդրել է երկու տարով երկարաձգել ուկրաինական հակամարտության պատճառով, սակայն նրան տվել են ընդամենը մեկ տարի, այսինքն՝ մինչև հաջորդ տարվա սեպտեմբեր):
ՆԱՏՕ-ի նոր գլխավոր քարտուղարի ընտրությունը կարող է բարդացնել նաև 2024 թվականի գարնանը կայանալիք ընտրությունները, որոնցում կընտրվի Եվրամիության նոր ղեկավարությունը։ Սա սկիզբ է դնում անդամ երկրների միջև խորը մրցակցության գործընթացի, քանի որ նրանք կիսում են կարևոր դիրքերը ԵՄ-ում:
Ընդհանուր առմամբ, ՆԱՏՕ-ի հիշյալ պաշտոնյայի խոսքով, Վաշինգտոնը ցանկանում է խուսափել այն հավանականությունից, որ դաշինքի հաջորդ առաջնորդը կդիտվի որպես սոսկ սփոփիչ մրցանակ ԵՄ-ում գլխավոր պաշտոն չապահովելու համար։ Այս առումով և՛ Վաշինգտոնը, և՛ Բրյուսելը ցանկանում են համապատասխան կազմակերպված եզրակացություններ անել մինչև 2024 թվականի նոյեմբերին կայանալիք ԱՄՆ հաջորդ նախագահական ընտրությունները։
ՆԱՏՕ-ի վերջին երկու առաջնորդները՝ Յենս Ստոլտենբերգը Նորվեգիայից և Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենը Դանիայից, երկուսն էլ նախկինում եղել են կառավարության ղեկավարներ։ Բայց դա պարտադիր կանոն չէ ՆԱՏՕ-ում:
Ցանկացած թեկնածուի համար որոշիչ գործոն է լինելու Ռուսաստանի դեմ ռազմական առճակատման ժամանակ Ուկրաինային աջակցելու դիրքորոշումը։ Որքան էլ խիստ դեմ են Ուկրաինայում ռազմական գործողություններին արևմտաեվրոպական երկրները, ինչպիսիք են Ֆրանսիան և Գերմանիան, նրանք ինչ-որ կերպ ցանկանում են մտածել այն օրվա մասին, երբ հակամարտությունը կավարտվի, և նրանց պետք կգա մեկը, ով պատրաստ է փորձել ստեղծել նոր, ավելի կայուն հարաբերություններ Մոսկվայի հետ։
Էստոնացի Կալասը ակտիվորեն աջակցում էր Ուկրաինային և շատ բարձր պաշտպանում էր վերջինիս օգնելը՝մեծացնելով միջազգային հեղինակությունը, սակայն հնարավոր է, որ մերձբալթյան առաջնորդներից կամ լեհերից որևէ մեկը, անկախ իրենց գործնական որակներից, ՆԱՏՕ-ում կարող է չափազանց կատաղի հակառուսական համարվել նույնիսկ ամբողջ դաշինքի ֆոնին։
Քրիստիա Ֆրիլանդը նույնպես Ուկրաինայի ուժեղ աջակիցն է, բայց ի տարբերություն Էստոնիայի, Սլովակիայի կամ Խորվաթիայի, Կանադան հետ է մնում ՆԱՏՕ-ից պաշտպանության վրա ծախսած գումարներով: Սա շատ հեռու է ՀՆԱ-ի 2%-ից, որը անդամ երկրներն իրենց նպատակն են համարում մինչև 2024 թվականը:
Այնուամենայնիվ, Կանադան զգալի տնտեսական և ռազմական աջակցություն է ցուցաբերել Ուկրաինային՝ զիջելով Գերմանիայից և անմիջապես առաջ Լեհաստանից, թեև բավականին զիջում է ԱՄՆ-ին և Բրիտանիային:
