Կարո՞ղ է Չինաստանի տնտեսությունը ապագայում գերազանցել ԱՄՆ-ին
Փորձագետների կարծիքով, Չինաստանի ՀՆԱ-ն կարող է մոտենալ կամ նույնիսկ գերազանցել ԱՄՆ-ին 2030-ականների կեսերին: Բայց հետո նրան վիճակված է նորից հետ մնալ, քանի որ Չինաստանի ժողովրդագրական անկումը նոր թափ է հավաքում ,գրում է The Economist-ը:
Որոշ տնտեսագետներ կարծում են, որ դա չի կարող։
Ժամանակին, շատ դարեր առաջ, Չինաստանն աշխարհի ամենամեծ տնտեսությունն էր։ Այսօր շատ վերլուծաբաններ կանխատեսում են, որ որոշ ժամանակ անց ամեն ինչ նորից կկրկնվի։ Ճիշտ է, ասիական այս հսկայի բազմաթիվ խնդիրները, որոնցից մի քանիսը նա ստեղծել է իր համար, կհետաձգեն այն օրը, երբ Չինաստանը կհասնի Միացյալ Նահանգներին և կրկին զբաղեցնի առաջին տեղը: Ավելի մեծ թվով թվով տնտեսագետներ կարծում են, որ այդ օրը կարող է երբեք չգալ:
Չինաստանի բնակչությունը չորս անգամ գերազանցում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների բնակչությանը։ Այսպիսով, նրա տնտեսությունը կարող է գերազանցել Ամերիկային իր մասշտաբով շատ ավելի շուտ, քան այն կհավասարվի իր զարգացման մակարդակով: Որպեսզի Չինաստանի ընդհանուր ՀՆԱ-ն դառնա աշխարհում ամենամեծը, նրա մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն պետք է հասնի Ամերիկայի ՀՆԱ-ի միայն մեկ քառորդին: Որոշ առումներով Չինաստանն արդեն հասցրել է համեստ հաջողությունների. 2016 թվականին նրա ՀՆԱ-ն գերազանցել է ԱՄՆ-ի ՀՆԱ-ն, երբ վերահաշվարկվել է դոլարի «գնողունակության պարիտետով» (այս մեթոդի համաձայն՝ յուրաքանչյուր երկրում ապրանքների և ծառայությունների արժեքը հաշվարկվում է համադրելի համաշխարհային գներին):
Բայց Չինաստանի ՀՆԱ-ն դեռ շատ հետ է ԱՄՆ-ից, երբ փոխարկվում է դոլարի արտարժույթի շուկաներում տիրող առավել հայտնի փոխարժեքով, ընդ որում Չինաստանը 2021 թվականին հասել է $17,7 տրիլիոն դոլարի, իսկ ԱՄՆ-ն՝ 23 տրիլիոն դալարի։ Միևնույն ժամանակ, Չինաստանի տնտեսական աճին խոչընդոտում էր «COVID-ի նկատմամբ զրոյական հանդուրժողականության քաղաքականությունը (այս քաղաքականությունը ենթադրում է, որ վիրուսային վարակի յուրաքանչյուր բռնկում պետք է ուղեկցվի խիստ կարանտինով), անշարժ գույքի շուկայի անկումը և, բացի այդ, Չինաստանը չէր զբաղվում պետական ձեռնարկությունների բարեփոխմամբ և տեխնոլոգիական պատերազմի մեջ էր Միացյալ Նահանգների հետ։ Կառավարության կողմից չափազանց ակտիվ կարգավորումը այնպիսի բարգավաճող ոլորտների, ինչպիսիք են բարձր տեխնոլոգիաները և կրթությունը, նույնպես վատթարացրել են իրավիճակը: Չինաստանի տնտեսությունն աճել է՝ 2021 թվականին հասնելով տպավորիչ 8,1%-ի, սակայն այս տարի, եթե հաջողվի աճել նույնիսկ 3%-ով, ապա արդեն լավ արդյունք կլինի։
Երկարաժամկետ հեռանկարում Չինաստանի բնակչության ծերացումը առաջ կքաշի լրացուցիչ մարտահրավերներ։ Ըստ որոշ գնահատականների՝ առաջիկա 15 տարիների ընթացքում աշխատուժի ընդհանուր թիվը կարող է կրճատվել 15%-ով։ Ըստ Capital Economics-ի խորհրդատու մասնագետների՝ Չինաստանի ՀՆԱ-ն կարող է մոտենալ կամ նույնիսկ գերազանցել ԱՄՆ-ին 2030-ականների կեսերին, սակայն այնուհետև այն ստիպված է կրկին հետ մնալ, քանի որ Չինաստանի ժողովրդագրական անկումը թափ է հավաքում:
Այս քննարկման ամենածանր և ամենաանտեսված հարցերից մեկը հետևյալն է․ ի՞նչ է լինելու երկու երկրների միջև փոխարժեքի և այդ երկրների ներքին գների հետ: Չինաստանում ապրանքներն ու ծառայությունները դեռ զգալիորեն ավելի էժան են, քան միջինում ԱՄՆ-ում։ Եթե Չինաստանի և ԱՄՆ-ի միջև արտադրողականության տարբերությունը շարունակի կրճատվել, ապա գները նույնպես պետք է մոտենան՝ կա՛մ ավելի ուժեղ արժույթի, կա՛մ գնաճի տեմպերի բարձրացմամբ: Այս գործընթացների նշանակությունը կարող է մեծ լինել։
Օրինակ, Goldman Sachs-ի կանխատեսումների համաձայն, 2031 թվականին Չինաստանի ՀՆԱ-ն կգերազանցի 38 տրիլիոն դոլարը, եթե օգտագործենք այս տարվա գներն ու փոխարժեքները (ավելին, նշված ցուցանիշը կլինի երկու անգամ ավելի կարևոր երկայիս արժեքից, և դա միանգամայն բավարար կլինի, որպեսզի երկրի տնտեսությունը դառնա աշխարհում ամենամեծը։ Սակայն այս ողջ վերականգնումը պայմանավորված չէ տնտեսական աճով. մեծ հաշվով դա պայմանավորված կլինի նաև բարձր գներով և փոխարժեքով։ 2031 թվականին կանխատեսվում է, որ Չինաստանի ՀՆԱ-ն իրական արտահայտությամբ կավելանա մոտ 47%-ով՝ համեմատած մեկ տասնամյակ առաջվա համապատասխան ցուցանիշի (տարեկան 4%-ից պակաս աճի միջին տեմպ); Չինաստանում գները կբարձրանան մոտ 30%-ով, իսկ փոխարժեքը կաճի գրեթե 13%-ով։ Այս երեք գործոնների համակցությունն է, և ոչ միայն աճը, որ կորոշի, թե արդյոք Չինաստանը երբևէ կդառնա տնտեսության անվիճելի ծանր քաշային չեմպիոնը աշխարհում:
