Շրջադարձային կետ մեր պատմության համար
Սեմ Բենքմեն-Ֆրիդի՝ FTX կրիպտոարժույթի բորսայի հիմնադիրի գլխապտույտ անկումը, ով վերջերս դատապարտվել է Նյու Յորքում խարդախության և փողերի լվացման համար, դաժան լույս է սփռել շուկայի վրա, որը հիմնականում չկարգավորվող է: Չնայած կրիպտոարժույթների հիմքում ընկած բլոկչեյն տեխնոլոգիայի բոլոր ենթադրյալ հրաշքներին, վերջին մի քանի տարիների վերնագրերը գրավող իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ արդյունաբերությունը գտնվում է իրարանցման մեջ: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Արի Ջուելսը(Ari Juels) և Էսվար Պրասադը(Eswar Prasad) project-syndcate-ում:
Ի հավելումն հանցավոր գործունեության, որը հանգեցրեց FTX-ի տպավորիչ փլուզմանը 2022-ին և Բենքմեն-Ֆրիդի մեղավորության դատավճռին նոյեմբերի սկզբին, ԱՄՆ կարգավորիչները դատի են տվել Binance-ին՝ աշխարհի ամենամեծ կրիպտո փոխանակմանը, իբր «խաբեության ցանց» գործարկելու համար( for allegedly operating a “web of deception”): Սպասվում է ամբողջ արդյունաբերության հաշվարկ: Արդյոք կրիպտոն միշտ մագնիս կլինի խարդախության և չարաշահումների համար, թե՞ այն կարող է ի վերջո փոխակերպել և ժողովրդավարացնել ֆինանսները:
Գնալով ավելի ակնհայտ պարադոքս է առաջացել: Սատոշի Նակամոտոն` Բիթքոինի կեղծանուն ստեղծողը առաջարկել է էլեկտրոնային կանխիկի զուտ հավասարազոր տարբերակի գաղափարը 2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի հետևանքով, երբ կառավարությունների և կենտրոնական բանկերի նկատմամբ վստահությունը նվազում էր: 2009-ին Բիթքոնի գործարկումից անմիջապես հետո Նակամոտոն գրեց, որ «սովորական արժույթի հիմնական խնդիրը վստահությունն է, որն անհրաժեշտ է այն աշխատեցնելու համար»: Այսօր այն համակարգը, որը պետք է վերացնի վստահության անհրաժեշտությունը մարդկանց միջև և ավանդական ֆինանսական հաստատություններում, վստահության ճգնաժամ է ապրում։
Կրիպտոարժույթները, ինչպիսիք են Բիթքոինը և Էթերիումը, հենվում են համակարգչային կոդի և ցանցերի վրա, որոնք չեն վերահսկվում կամ կառավարվում կենտրոնական կողմի կողմից: Հատկանշական է, որ նման ապակենտրոնացումը գործում է։ Գործարքները կարող են իրականացվել ապահով եղանակով (առանց հենվելու բանկի, վարկային քարտերի ընկերության կամ այլ հաստատության վրա): Սկզբունքորեն, սա պետք է ֆինանսական համակարգերը դարձնի ավելի քիչ խոցելի խարդախության և մանիպուլյացիայի համար:
Ինչպես կանխարգելել ԱԲ միջուկային արմագեդոնը
Ցավոք, հափշտակողներն ու անբարեխիղճ ընկերությունները շահագործել են նոր տեխնոլոգիայով սիրահարված հաճախորդներին և ներդրողներին և այդ ընթացքում թաքցրել կրիպտոի ամենաազդեցիկ նորարարությունը. բլոկչեյնով աշխատող գործիքներ, որոնք կարող են բարելավել թափանցիկությունը և ամրապնդել վստահելիությունը ֆինանսական հատվածի նկատմամբ: Բլոկչեյնները, որոնք պահպանվում են ամբողջ աշխարհում համակարգիչների վրա և հասանելի են յուրաքանչյուրին, ով ինտերնետ կապ ունի, թվային մատյաններ են, որոնք կրում են համակարգի բոլոր գործարքների անփոփոխ արձանագրությունը: Նրանց ապավինումը ալգորիթմներին, այլ ոչ թե մարդկային փոխազդեցությանը, ստեղծում է դրամական ամուր հետք, որը բացակայում է ավանդական ֆինանսական ենթակառուցվածքում:
Այսպիսով, ինչպե՞ս հայտնվեցինք կրիպտո արդյունաբերությունում, որը հաճախ հակասում է իր հիմնադիր էթոսին: Պատասխաններից մեկն այն է, որ ցանկացած նորամուծություն անխուսափելիորեն գրավում է սպեկուլյատիվ մոլուցքը և խաբեությունը, հատկապես դրա զարգացման վաղ փուլերում: 19-րդ դարում բանկերը խաբում էին քննիչներին(examiners)՝ մեխերով լցնելով ոսկու պաշարները:
Մեկ այլ խնդիր այն է, որ արդյունաբերության սպառողներին առնչվող հարթակները պարզապես փոխպատվաստել են բիզնես վարելու հին եղանակները տեխնոլոգիայի վրա, որը հատուկ ստեղծված է դրանք վերացնելու համար: Օրինակ, թեև FTX-ը «փոխանակում» էր — բլոկչեյնով աշխատող կրիպտոարժույթների դարպաս — այն չօգտագործեց ապակենտրոնացված տեխնոլոգիաները: Ճակատագրի հեգնանքով, կրիպտո սեփականատերերի մեծ մասն այսօր պահում է իրենց ակտիվները բորսաներում, որոնք պահանջում են վստահության բարձր մակարդակ և կրում են ավանդական ֆինանսական հաստատությունների ռիսկերից շատերը:
Ինչպես ճիշտ վարել «տնտեսական ազգայնականություն»
Կուլիսների հետևում կրիպտո արդյունաբերությունը սկսել է օգտագործել տեխնոլոգիաներ՝ փոխելու հավասարակշռությունը դեպի նորարարություն: Օրինակներից մեկը պահուստների ապացույցների մշակումն է, մաթեմատիկական վրա հիմնված մեթոդ, որը թույլ է տալիս հաստատություններին ստուգել իրենց կրիպտո ակտիվները: Նման գործիքները կարող են օգնել կանխել այնպիսի ձախողումներ, ինչպիսին է FTX-ը, որտեղ թափանցիկության բացակայությունը թույլ տվեց Բենքմեն-Ֆրիդին թաքցնել ֆինանսական խարդախությունները:
Կարևոր է, որ պահուստների և նմանատիպ գործիքների ապացույցը լավագույնս աշխատում է կրիպտոարժույթների, այլ ոչ թե սովորական ֆինանսական ակտիվների, այդ թվում՝ ԱՄՆ դոլարի համար: Այս տեխնիկական առաջընթացը, հետևաբար, դրդել է ավանդական ֆինանսական հաստատություններին, հենց նրանց, որոնց Բիթքոյնը փորձում էր փոխարինել, ընդունել կրիպտո: JPMorgan-ը, օրինակ, ծրագրեր ունի տրիլիոնավոր դոլարների արժեք տեղափոխել բլոկչեյն, մինչդեռ արժութային իշխանությունները ուսումնասիրում են կենտրոնական բանկի թվային արժույթները, որոնք կներառեն բլոկչեյն տեխնոլոգիայի օգտագործումը իրենց ֆիատ արժույթների թվային տարբերակները թողարկելու համար:
Անշուշտ, կրիպտո արդյունաբերությունը բախվում է մի քանի սարսափելի մարտահրավերների, բայց, ինչպես ցույց է տալիս պահուստների ապացույցը, կրիպտո համայնքը հզոր նոր ուղիներ նորարարություններ է իրականցնում՝ օգտագործելու բլոկչեյն տեխնոլոգիայի բնորոշ թափանցիկությունն ու վստահելիությունը՝ ավելի ապահով և ճկուն ֆինանսական էկոհամակարգ ստեղծելու համար:
Մինչ այս նորամուծությունները շարունակվում են, կառավարություններն ամբողջ աշխարհում փնտրում են կրիպտոարդյունաբերության ավելորդություններից պաշտպանելու ուղիներ սպառնողների համար: Նրանք լավ կանեն, եթե նայեն վերնագրերին և որոնեն հավասարակշռված մոտեցում, որը թույլ կտա այս ուշագրավ տեխնոլոգիան զարգանալ:
