Գլոբալ Հյուսիսը պետք է հետևի Գլոբալ Հարավի առաջնորդությանը

Միջազգային ֆինանսական ճարտարապետությունը բարեփոխելու իր հավակնոտ Բրիջթաունի օրակարգով Բարբադոսի վարչապետ Միա Ամոր Մոթլին դարձել է կլիմայական արդարության հզոր ջատագով: Բայց նա համաշխարհային միակ առաջնորդը չէ, որը բարձրանում է հաղթահարելու այն խորը մարտահրավերները, որոնց մենք այսօր բախվում ենք: Գլոբալ հարավի առաջնորդների նոր սերունդն իրենց ձայնը լսելի է դարձնում: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Գորդոն Բրաունը(Gordon Brown) project-syndicate-ոum:

Քենիայի նախագահ Ուիլյամ Ռուտոն, օրինակ, նոր ուղի է ձևավորում Աֆրիկայում կլիմայական դրական աճի համար. օգտվելով իր առատ բնական ռեսուրսներից և իրացնելով կանաչ արտադրական ներուժը, մայրցամաքը կարող է զարգացած աշխարհին ապրանքներ և ծառայություններ մատակարարել՝ արագացնելու մաքուր էներգիայի անցումը: Լատինական Ամերիկայում Կոլումբիայի նախագահ Գուստավո Պետրոն կոչ է արել Մարշալի նոր պլան մշակել կլիմայական գլոբալ գործողությունները ֆինանսավորելու համար: Եվ Լուիս Ինասիո Լուլա դա Սիլվան, որն այժմ Բրազիլիայի նախագահի պաշտոնում երրորդ ոչ անընդմեջ ժամկետում է, նպատակ ունի պայքարել սովի, աղքատության և անհավասարության դեմ, խթանել կայուն զարգացումը և բարեփոխել համաշխարհային կառավարման հնացած պայմանավորվածությունները իր երկրի G20-ի նախագահության ընթացքում 2024 թվականին:

Մեկ տասնամյակ պրոտեկցիոնիզմից և մասնատվածությունից հետո այս նախաձեռնությունները ձգտում են կառուցել գլոբալ կոնսենսուս՝ խիստ անհրաժեշտ բարեփոխումների իրականացման շուրջ: Հետքովիդյան աշխարհը ներկայումս ապրում է այն, ինչ G20-ն անվանել է «կասկադային ճգնաժամեր», ներառյալ էներգիայի և պարենի գների կտրուկ աճը, աշխարհի ամենաաղքատ երկրներում անկառավարելի պարտքի բեռը և կլիմայական աղետների ռեկորդային քանակությունը: Զարգացող երկրներին տարեկան անհրաժեշտ է առնվազն 1 տրիլիոն դոլար՝ կլիմայական անցման հարցում զգալի առաջընթաց գրանցելու և իրենց զարգացման նպատակներին հասնելու համար։ Բայց անգործության ծախսերն էլ ավելի մեծ են։

Մեր կոլեկտիվ ապագան կախված է ֆինանսավորման կտրուկ աճից: Նավթի և գազի համաշխարհային արդյունաբերության եկամուտները 2022 թվականին կազմել են շուրջ 4 տրիլիոն դոլար, ըստ Միջազգային էներգետիկ գործակալության գործադիր տնօրենի, ինչը զարմանալիորեն 2,5 տրիլիոն դոլարով ավելի է վերջին տարիների միջինից:

 Պրոտեկցիոնիզմը բռնկեց աշխարհաքաղաքական կրակը

Որտեղի՞ց են գալիս այս գումարները: Կարճ պատասխանը սպառողներն են: Աշխարհի ամենահարուստ ընկերություններից մի քանիսը մեծ շահույթ են ստանում կյանքի ծախսերի ճգնաժամից, որը հիմնականում սնվում է էներգիայի բարձր գներով, որը անհամաչափորեն ազդել է աղքատների և խոցելի խավերի վրա: Համաշխարհային տնտեսության վրա այս արդյունավետ հարկի ամենամեծ շահառուները եղել են նավթային պետությունները, որոնց արտահանման ընդհանուր եկամուտները, երբ լրացվում են այնպիսի երկրների արտահանման եկամուտներով, ինչպիսիք են Կանադան, Ավստրալիան, Իրաքը և Իրանը, 2022 թվականին կազմել են գրեթե 1 տրիլիոն դոլար:

Այս երկրներից ամենամեծերը, որոնց մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտները աշխարհում ամենաբարձրներից են, ի վիճակի են կամավոր տուրքեր վճարել ածխաջրածինների արտահանման իրենց բացառիկ բարձր եկամուտների վրա՝ կայուն զարգացման համաշխարհային հիմնադրամ: Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (119 միլիարդ դոլար), Կատարի (116 միլիարդ դոլար), Քուվեյթի (98 միլիարդ դոլար), Նորվեգիայի (մոտ 174 միլիարդ դոլար) և Սաուդյան Արաբիայի (311 միլիարդ դոլար) 2022 թվականի արտահանման եկամուտների վրա 3% հարկը կհանգեցնի մոտավորապես 25 միլիարդ դոլարի:

Պատահական է, որ այս տարի ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովը (COP28) կանցկացվի այս երկրներից մեկում՝ ԱՄԷ-ում:

Եվ միջազգային հանրությունը պետք է օգտագործի այս տուրքը ավելի լայն ֆինանսավորման ծրագիր սկսելու համար զարգացող աշխարհի համար, որը հիմնված է այն սկզբունքի վրա, որ հարուստ, պատմականորեն խոշոր աղտոտողները, որոնք վճարելու կարողություն ունեն, պետք է ավելի շատ նպաստեն աղքատ երկրներին՝ օգնելու հարմարվել գլոբալ տաքացմանը: Ոչ միայն պետք է ավելացվեն օգնության բյուջեները, այլև Միջազգային զարգացման ասոցիացիան՝ Համաշխարհային բանկի ամենաաղքատ երկրների ֆինանսավորման հաստատությունը, նույնպես պետք է առատաձեռն համալրում ստանա հաջորդ տարի:

Ցածր եկամուտ ունեցող երկրներին 90 միլիարդ դոլար արտոնյալ ֆինանսների տրամադրումը տնտեսագետ Ն. Կ. Սայնի առաջարկների հիմքում է:

Գլոբալ վերականգնումը տատանվում է

Որպես իրենց առաջարկների մաս, որոնք ներառում են հենց Համաշխարհային բանկի վերակապիտալացումը, նրանք կողմնակից են երաշխիքների ավելի լայն կիրառմանը: Բարձր եկամուտ ունեցող երկրները կարող են և պետք է տրամադրեն այնպիսի երաշխիքներ, որոնք ԶԲԲ-ներին հնարավորություն կտան գրավիչ պայմաններով վարկ վերցնել կապիտալի շուկաներից:

Նման նախաձեռնությունները, եթե ճիշտ կառավարվեն, կարող են մոբիլիզացնել մասնավոր հատվածի վարկավորումը, որն էական նշանակություն ունի մեր կլիմայական նպատակներին հասնելու համար: Եվ հենց գանձման և երաշխիքների կիրառումն է, որը, եթե համաձայնեցվի COP28-ում, կարող է հարթակ դառնալ զարգացող երկրներ 1 տրիլիոն դոլար տարեկան ֆինանսական հոսքերի ապահովելու համար մինչև 2030 թվականը:

Յոթանասունհինգ տարի առաջ, Մարշալի սկզբնական պլանի համաձայն, Միացյալ Նահանգները 13,3 միլիարդ դոլար (169 միլիարդ դոլար այսօրվա փողով) վարկ տվեց Եվրոպային հետպատերազմյան վերակառուցման համար: Սա համաշխարհային առաջնորդության ուշագրավ գործողություն էր, որն օգնեց ապահովել տասնամյակների կայուն տնտեսական աճ և միջազգային համագործակցություն:

Թեև այսօրվա աշխարհը և ճգնաժամերը, որոնց բախվում է այն, շատ տարբեր են, արձագանքի մասշտաբները պետք է նույնքան հավակնոտ լինեն: Գլոբալ Հարավի երկրները գծում են առաջընթացի ճանապարհը: Այժմ Գլոբալ Հյուսիսում նրանց հարուստ գործընկերները պետք է ակտիվանան և ապահովեն անհրաժեշտ ֆինանսավորումը: Փողը կա, բայց մեզ անհրաժեշտ է քաղաքական երևակայություն և կամք այն օգտագործելու համար, մինչև հաջորդ ճգնաժամի գալը։