Այս սառը պատերազմը տարբեր է

Հակառակ նրան, թե ինչպես կարող է թվալ շատերին, հատկապես ԱՄՆ-ում, նոր սառը պատերազմը կարծես թե հիմնված է ոչ թե բևեռացման հին տրամաբանության, այլ մասնատման նոր տրամաբանության վրա: Դատելով ԲՐԻԿՍ խմբի խոշոր զարգացող տնտեսությունների աճից՝ այդ նոր տրամաբանությունը գայթակղիչ համարող երկրների պակաս չկա: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Մարկ Լեոնարդը(Mark Leonard) project-syndicate-ում։

ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը դաշնակից Ճապոնիայի և Հարավային Կորեայի առաջնորդներին վերջերս բերեց Քեմփ Դեյվիդ՝ քննարկելու, թե ինչպես զսպել Չինաստանին և հակազդել Ռուսաստանի ազդեցությանը, օրինակ՝ Աֆրիկայի Սահել շրջանում, որտեղ վերջերս տեղի ունեցան մի շարք պետական հեղաշրջումներ: Միևնույն ժամանակ, ԲՐԻԿՍ երկրների՝ Բրազիլիայի, Ռուսաստանի, Հնդկաստանի, Չինաստանի և Հարավային Աֆրիկայի առաջնորդները հավաքվել էին Յոհաննեսբուրգում՝ քննադատելու Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծված միջազգային ինստիտուտների նկատմամբ Արևմուտքի գերակայությունը: Սա բավական էր սառը պատերազմի պատմաբաններին դեժավյու ապահովելու համար։

Այս պատերազմի կանխարգելումը անհրաժեշտ է ողջ աշխարհին

Արևմուտքի գլխավոր հակառակորդն այսօր Չինաստանն է, ոչ թե Խորհրդային Միությունը, և ԲՐԻԿՍ-ը Վարշավյան պայմանագիր չէ: Բայց երբ աշխարհը մտնում է անորոշության շրջան՝ հետսառըպատերազմյան կարգի անկումից հետո, զուգահեռները բավարար են՝ համոզելու շատերին դիմել մինչև 1989-ի հայեցակարգային մոդելներին՝ պատկերացում կազմելու համար, թե ինչ կարող է լինել հետո: Սա ներառում է ԱՄՆ-ն և Չինաստանը, թեև յուրաքանչյուրը խաղադրույք է կատարում տարբեր մոդելի վրա:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից մինչև Բեռլինի պատի փլուզումը, միջազգային կարգը սահմանող երկու հիմնական ուժերն էին գաղափարական հակամարտությունը, որը բաժանեց աշխարհը երկու ճամբարի, և անկախության ձգտումը, որը հանգեցրեց պետությունների տարածմանը, 1945 թվականի 50-ից մինչև ավելի քան 150 1989-1991 թթ. Մինչ երկու ուժերը փոխգործակցում էին, գաղափարախոսական հակամարտությունը գերիշխող էր. անկախության համար մղվող պայքարը հաճախ վերածվում էր պրոքսի պատերազմների, և երկրները ստիպված էին կա՛մ միանալ դաշինքին, կա՛մ իրենց սահմանել իրենց «չմիավորման» միջոցով:

Թվում է, թե ԱՄՆ-ը կարծում է, որ նման դինամիկա կգերիշխի այս անգամ: Հանդիպելով իր առաջին նման մրցակցի հետ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո՝ ԱՄՆ-ը ձգտել է համախմբել իր դաշնակիցներին «անջատման» և «ռիսկի հեռացման» (“decoupling” and “de-risking”) ռազմավարության հետևում, որը հիմնականում սառը պատերազմի զսպման քաղաքականության տնտեսական տարբերակն է:

Մինչ ԱՄՆ-ը կարող է ակնկալել Երկրորդ Սառը պատերազմ, որը ձևավորվել է հիմնականում գաղափարական բևեռացման արդյունքում, Չինաստանը կարծես թե խաղադրույք է կատարում գլոբալ մասնատման վրա: Այո’, այն փորձել է ոչ արևմտյան երկրներին այլընտրանք առաջարկել Արևմուտքի գերակշռող ինստիտուտներին, ինչպիսիք են G7-ը կամ Արժույթի միջազգային հիմնադրամը: Սակայն, Չինաստանի կարծիքով, ինքնիշխանության և անկախության ձգտումը սկզբունքորեն անհամատեղելի է «սառը պատերազմի» ոճով դաշինքների ձևավորման հետ:

Փոխարենը Չինաստանն ակնկալում է բազմաբևեռ աշխարհ: Թեև Չինաստանը չի կարող հաղթել ԱՄՆ-ի գլխավորած դաշինքի դեմ պայքարում(against a US-led bloc), նախագահ Սի Ցզինպինը կարծես համոզված է, որ կարող է իր տեղը գրավել որպես մեծ տերություն մասնատված գլոբալ կարգում:

Նույնիսկ Ամերիկայի ամենամոտ դաշնակիցները անձեռնմխելի չեն մասնատման միտումից, չնայած ԱՄՆ առաջնորդների լավագույն ջանքերին: Դիտարկենք Քեմփ Դեյվիդի վերջին գագաթնաժողովը: Թեև որոշ լրատվամիջոցներ շտապեցին ազդարարել «նոր սառը պատերազմ», մասնակիցների շահերը տարբերվում էին մի քանի առումներով:

Հարավային Կորեայի ուշադրության կենտրոնում մնում է Հյուսիսային Կորեան։ Ճապոնիան, իր հերթին, ցանկանում է խուսափել Թայվանի շուրջ ռազմավարական էսկալացիայից. զարգացում, որը կսպառնա իր տնտեսական մոդելին, որը զգալիորեն կախված է Չինաստանի հետ առևտուրից: Եվ և՛ Հարավային Կորեան, և՛ Ճապոնիան դժգոհ են այն եռանդից, որով Ամերիկան իրականացնում է ռիսկի նվազեցման իր ռազմավարությունը:

Ապադոլարիզացիայի իրական արժեքը

Ինչ վերաբերում է Սահելում տիրող իրավիճակին, ապա այն ունի դասական սառը պատերազմի վստահված անձանց դիմակայության բոլոր հատկանիշները: Այն բանից հետո, երբ Բուրկինա Ֆասոն, Գվինեան և Մալին ենթարկվեցին ռազմական հեղաշրջմանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան սկսեցին ապավինել Նիգերի կառավարությանը՝ որպես տարածաշրջանում Արևմուտքի աջակցության վերջին հենակետին:

Բայց հիմա, երբ Նիգերի կառավարությունը նույնպես տապալվել է զինվորականների կողմից, ամերիկյան և ֆրանսիական արձագանքները կտրուկ տարբերվել են։

Թերևս նախորդ շաբաթ ամենամեծ անակնկալը ԲՐԻԿՍ-ի հայտարարությունն էր, որ վեց երկրներ՝ Արգենտինան, Եգիպտոսը, Եթովպիան, Իրանը, Սաուդյան Արաբիան և Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, կդառնան լիարժեք անդամներ մինչև հաջորդ տարվա սկիզբը: Այնուամենայնիվ, Չինաստանը պատրանքներ չունի, որ Սաուդյան Արաբիայի և ԱՄԷ-ի նման երկրները կմիանան նրան բարեխիղճ հակաարևմտյան դաշինքում; Չինաստանի նպատակներն ավելի նուրբ են։

ԲՐԻԿՍ-ին միանալը ավելացնում է երկրների գործողությունների ազատությունը, օրինակ՝ ավելացնելով ֆինանսավորման այլընտրանքային աղբյուրների հասանելիությունը կամ, ի վերջո, ԱՄՆ դոլարին իրական այլընտրանք ապահովելով առևտրի, ներդրումների և պահուստների համար: Աշխարհը, որտեղ երկրները կախված չեն Արևմուտքից, բայց ազատ են այլ տարբերակներ ուսումնասիրելու հարցում, շատ ավելի լավ է սպասարկում Չինաստանի շահերը, քան երբևէ կարող էր ավելի նեղ, ավելի հավատարիմ Չինաստանամետ դաշինքը(serves China’s interests far better than a narrower, more loyal pro-China alliance ever could):

Պատկերը, որը ի հայտ է գալիս, մի աշխարհ է, որտեղ գերտերությունները չունեն բավարար տնտեսական, ռազմական կամ գաղափարական ազդեցություն, որպեսզի ստիպեն մնացած աշխարհին — մասնավորապես, գնալով ավելի վստահ «միջին տերություններին» — ընտրել իրենց կողմը: Հարավային Կորեայից մինչև Նիգեր մինչև ԲՐԻԿՍ-ի նոր անդամները, երկրները կարող են իրենց թույլ տալ առաջ տանել իրենց սեփական նպատակներն ու շահերը, այլ ոչ թե հավատարմություն խոստանալ գերտերություններին:

Հակառակ նրան, թե ինչպես կարող է թվալ շատերին, հատկապես ԱՄՆ-ում, նոր սառը պատերազմը կարծես թե հիմնված է ոչ թե բևեռացման հին տրամաբանության, այլ մասնատման նոր տրամաբանության վրա: Դատելով ԲՐԻԿՍ-ի աճից՝ այդ նոր տրամաբանությունը գայթակղիչ համարող երկրների պակաս չկա։