Հականեոլիբերալիզմ, կարծես թե աղքատները կարևոր են

«Վաշինգտոնյան կոնսենսուսի» անկումը և արդյունաբերական քաղաքականության անսպասելի վերածնունդը տեղի է ունեցել առանց հաշվի առնելու ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրների հեռանկարը: Կլիմայական արդար անցում ապահովելու համար մենք պետք է հիշենք, որ աշխարհի ամենաաղքատ տնտեսությունները հսկայական օգուտներ քաղեցին գլոբալացումից: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Արվինդ Սուբրամանիանը(Arvind Subramanian) project-syndicate-ում:

Քանի որ նեոլիբերալիզմն արագորեն իր տեղը զիջում է արդյունաբերական քաղաքականության վերածնմանը զարգացած տնտեսություններում, ցածր եկամուտ ունեցող երկրների հեռանկարը անտեսվում է: Ինչպես նեոլիբերալիզմի ծաղկման շրջանում, ինտելեկտուալ իմպերիալիզմի նուրբ ձևը շեղում է համաշխարհային տնտեսական բանավեճը դեպի խոշոր տերությունների շահեր:

Եթե զարգացող երկրների հեռանկարները պատշաճ կերպով հաշվի առնվեին, նեոլիբերալիզմի և արդյունաբերական քաղաքականության մասին բանավեճը, ինչպիսին է ԱՄՆ-ի գնաճի նվազեցման ակտը (IRA), հավանաբար շատ այլ կերպ կզարգանար: Ի վերջո, նեոլիբերալ «Վաշինգտոնյան կոնսենսուսը», որը տեղի ունեցավ 1980-ականներին, շոշափելի օգուտներ բերեց աշխարհի ամենաաղքատ երկրներին: Սրանից շրջվելը կարող է նույնքան շահավետ լինել, եթե ճիշտ դասեր քաղենք նեոլիբերալ դարաշրջանից:

Նեոլիբերալների կողմից շուկաների ընդգրկումն ու գլոբալացումը լայնորեն մեղադրվում են խնդիրների լայն շրջանակի համար, ինչպիսիք են աճող անհավասարությունը, իշխանության կենտրոնացումը, արտադրության անկումը, կրկնվող ֆինանսական ճգնաժամերը և նույնիսկ ինքնության քաղաքականության աճը: Բայց թեև նեոլիբերալիզմի պարտավորությունները արժանի են լուրջ բանավեճի, վերջինիս հաշվեկշիռը ներառում է նաև բավականին քիչ ակտիվներ, հատկապես երբ խոսքը վերաբերում է աշխարհի ամենաաղքատ շրջաններին: Ինչպես պնդում էինք Դև Պատելը, Ջասթին Սանդեֆուրը և ես, հիպերգլոբալացման դարաշրջանը զարգացող երկրներին հնարավորություն տվեց շրջել 200 տարվա միտումը և հասնել իրենց հարուստ գործընկերներիմ, ինչը հանգեցրեց երբևէ գրանցված  ամենաարագ կրճատմանը աղքատության:

Համաշխարհային առևտրի աճող ալիքը մեծացրեց զարգացող երկրների արտահանումը, ինչը նրանց հնարավորություն տվեց խուսափել տնտեսական թերզարգացածությունից: Թեև Չինաստանի հաջողության պատմությունը հայտնի է, Հնդկաստանի ուշագրավ փոխակերպումը նույնքան համապատասխան օրինակ է գլոբալիզացիայի փոխակերպող ուժի: Ժամանակին ներքուստ նայող(inward-looking) և անմրցունակ համարվող Հնդկաստանը մոտ 25 տարվա ընթացքում հասել է 13% միջին տարեկան աճի (դոլարային արտահայտությամբ) արտահանման մեջ՝ ոչ միայն իր առասպելական ՏՏ ծառայությունների, այլև իր արտադրությամբ: Քանի որ տնտեսական հրաշքները գնում են, այն դժվար է հաղթել: Այդպիսին էր գլոբալիզացիայի ուժը:

Ակնկալվում է, որ Արևմուտքի քաղաքական գործիչները(nativist) և ինտելեկտուալները կենտրոնանում են բացառապես նեոլիբերալիզմի ազդեցության վրա իրենց երկրների վրա: Սակայն առաջադեմ ինտելեկտուալների պատրաստակամությունը՝ անտեսելու այս ամենի բարեկեցիկ դրական ազդեցությունը զարգացող երկրներում, զարմանալի և անհանգստացնող է:

Արդարության համար նշենք, որ զարգացող երկրների ինտելեկտուալները նույնպես տոնել են նեոլիբերալիզմի վախճանը: Թեև դրա դրական ազդեցությունը նսեմացնելու նրանց պատճառները մնում են անհասկանալի, սա կարող է օրինակ լինել այն բանի, ինչ Լանտ Պրիտչեթն( Lant Pritchett) անվանում է իզոմորֆ միմիկրիա, որով նրանք ամրապնդում են իրենց հարուստ երկրների ինտելեկտուալ իմպերիալիզմը:

Նմանատիպ դինամիկա է տեղի ունենում արդյունաբերական քաղաքականության նոր կիրառման հետ Միացյալ Նահանգների կողմից: Մի կողմ դնելով IRA-ի ներքաղաքական հետևանքները, Բայդենի վարչակազմի կողմից ստորագրված կլիմայական օրենսդրության մասին խոսակցությունների մեծ մասը կենտրոնացած է դրա հետևանքների վրա` ԱՄՆ-Չինաստան մրցակցության, ԱՄՆ-ի և Եվրամիության լարվածության և ԵՄ ներքին քաղաքականության վրա:

Ենթադրենք, փոխարենը, IRA-ն գնահատվել է ըստ տիպիկ ցածր կամ ցածր միջին եկամուտ ունեցող երկրի կարիքների, որը զուտ էներգիա ներմուծող է և կախված է հանածո վառելիքից: Այս համատեքստում կարևոր է միայն դրա ազդեցությունը վերականգնվող էներգիայի արժեքի վրա: Աջակցելով տեխնոլոգիական նորարարություններին և նպաստելով մասշտաբի տնտեսությանը` IRA-ն կարող է նվազեցնել էներգիայի գները և ընդլայնել զարգացող երկրների հասանելիությունը էներգիային, ամրապնդել նրանց հարկաբյուջետային դիրքերը և ուժեղացնել կլիմայի մեղմացման ջանքերը: Բայց IRA-ի դերը՝ որպես համաշխարհային հանրային բարիքներ մատակարարողի, անտեսվել է:

Մենք հակված ենք մոռանալ, որ վերականգնվող էներգիայի հեղափոխությունը առաջին հերթին էներգետիկ հեղափոխություն է: Ցածր եկամուտ ունեցող երկրների մուտքը էներգետիկ ցանցեր ընդլայնելը կբերի բարեկեցության հսկայական ձեռքբերումներ Ավելին, քանի որ զարգացող երկրների մեծ մասը սուբսիդավորում է էներգիան, հատկապես էլեկտրաէներգիան, վերականգնվող աղբյուրները կարող են էապես նվազեցնել ծախսերը՝ օգուտ տալով այս երկրների պետական ֆինանսներին:

Արագացնելու կանաչ փոխակերպումը՝ շատ կարևոր է նվազեցնել վերականգնվող էներգիայի արժեքը: Հաշվի առնելով խոշոր տնտեսությունների՝ առանց այն էլ լարված հաշվեկշիռները, անիրատեսական է կլիմայի զգալի ֆինանսավորում ակնկալել զարգացող երկրների համար: Համաշխարհային բանկի վարկավորման կարողությունների ընդլայնման վերաբերյալ վերջին բանավեճերը պետք է խաթարի մեծ ֆինանսական հոսքերի հավակնությունները(հարուստից աղքատ): Գործնական լուծումն այն է, որ վերականգնվող աղբյուրները կարողանան մրցակցել հանածո վառելիքի հետ և արագ: Միայն տեխնոլոգիական առաջընթացը, որին աջակցում է IRA-ի տիպի արդյունաբերական քաղաքականությանը, կարող է արագացնել այս գործընթացը:

Առանց մատչելի, մրցունակ վերականգնվող էներգիայի, կանաչ փոխակերպումը մեկնարկային չէ: Սակայն արդար անցման հասնելու համար մենք պետք է ապահովենք, որ նոր տեխնոլոգիաները հասանելի լինեն բոլորին և չառաջնորդվեն բացառապես մասնավոր կապիտալի սեփականատիրական շահերով: Այս նպատակին հասնելու համար կարևոր նշանակություն կունենա զարգացող երկրների սեփական քաղաքականությունը:

Ուսուցողական է համեմատել արդյունաբերական քաղաքականության նկատմամբ ԱՄՆ մոտեցումը և ԵՄ (հավանաբար նեոլիբերալ) ռազմավարությունը, որը հիմնված է ածխածնի գնագոյացման վրա: Ի տարբերություն IRA-ի, պարզ չէ, թե արդյոք ԵՄ ծրագիրը կարող է ապահովել գլոբալ հանրային բարիք՝ ավելի էժան վերականգնվող էներգիայով: Ակնհայտ է, սակայն, որ Եվրոպայի ածխածնի սահմանային հարկերը կխաթարեն ածխածնային ինտենսիվ ապրանքների արտահանումը զարգացող երկրներից: Այդ իսկ պատճառով ԱՄՆ-ի հականեոլիբերալ քաղաքականությունն ավելի լավ է ցածր եկամուտ ունեցող տնտեսությունների համար, քան եվրոպական մոտեցումը։

Թեև IRA-ի հնարավոր պրոտեկցիոնիստական նպատակները ու ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև լարվածության վատթարացման ռիսկը քիչ են առնչվում ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրներին, միջազգային տնտեսական կարգի ցանկացած անկում ծանր հետևանքներ կունենա աշխարհի ամենաաղքատ տնտեսությունների համար: Այդ իսկ պատճառով, ԱՄՆ-ը, Եվրոպան և Չինաստանը պետք է հասնեն որոշ մոդուս վիվենդիի, որը թույլ կտա սուբսիդավորել վերականգնվող էներգիան՝ միաժամանակ նվազագույնի հասցնելով մյուսների վրա դրված բեռը: Սակայն վերականգնվող էներգիայի ինքնարժեքն ամենակարևոր ազդեցությունը կունենա զարգացող երկրների հեռանկարների վրա։

Այսօրվա քաղաքական բանավեճը նշանավորվում է նեոլիբերալիզմի ձախողումների վերաբերյալ որոշակիությամբ և շփոթությամբ, թե ինչ է լինելու հաջորդը: Զարգացող երկրների տեսանկյունից, սակայն, հնարավոր է սգալ նեոլիբերալիզմի մահը՝ միաժամանակ գրկելով նրա հակաթետիկ ժառանգորդին: