Բռնի աշխարհը ավելի քաղցած աշխարհ է

Տասնամյակների առաջընթացից հետո աշխարհում սովը կրկին աճում է և արագ: 2021 թվականին երկրագնդի բնակչության մոտ 30%-ը՝ ավելի քան 2,3 միլիարդ մարդ, չէր կարող վստահ լինել, որ բավարար սնունդ ունի ամբողջ տարվա ընթացքում, իսկ 12%-ը բախվել է պարենային լուրջ անապահովության հետ: Այս վերջին կատեգորիայի մարդկանց թիվը գրեթե կրկնապատկվել է 2014 թվականից ի վեր, և աճի մեծ մասը տեղի է ունեցել 2019 թվականից հետո: 2021 թվականին մոտ 45 միլիոն մարդ հայտնվել է սովի մատնվելու վտանգի առաջ՝ ընդհանրապես չունենալով ուտելիք: Եվ, իհարկե, այս վերնագրերի հետևում հորանջում են աշխարհագրական անհավասարությունները: Աֆրիկայի բնակչության ավելի քան 20%-ը բախվում է չափավոր կամ ծանր պարենային անապահովության, մինչդեռ Հյուսիսային Ամերիկայում և Եվրոպայում այդ ցուցանիշը միայն 2,5%-ն է: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Կարոլինա Դելգադոն(Caroline Delgado) project-syndicate-ում:

Սովի վերածնման հիմնական գործոնը բռնի հակամարտությունների տագնապալի աճն է վերջին  մի քանի տարիների ընթացքում: Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի պատերազմը հստակորեն ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող է հակամարտությունը ազդել սննդի համակարգերի վրա՝ նույնիսկ հրետանային կրակից հազարավոր մղոն հեռավորության վրա: Նախորդ տարվա ներխուժումից (հետո երեք ամսվա ընթացքում) Ուկրաինայի գյուղատնտեսության հատվածը (վերջինիս տնտեսության հենարանը) արդեն կրել է 2,2-6,4 միլիարդ դոլարի վնաս: Ականներն ու չպայթած զինամթերքն այժմ լցվում են նրա դաշտերը. գյուղացիական տնտեսությունների աշխատողները միացել են պատերազմին կամ տեղահանվել: Անվտանգության տարրական բացակայությունը շատ ավելի է դժվարացրել է արտադրությունը: Արդյունքում 2022 թվականին ուկրաինական հացահատիկի արտադրությունը 40%-ով անկում ապրեց։

Ավելի վատ է, քանի որ Ուկրաինան հացահատիկի համաշխարհային շուկայի ամենամեծ մատակարարներից մեկն է, պատերազմը մեծացրել է պարենային անապահովությունը ամբողջ աշխարհում: Խնդիրի մի մասն այն է, որ սննդի համակարգերն գնալով ավելի են համասեռացել: Երեք մշակաբույսեր՝ ցորեն, եգիպտացորեն և բրինձ, կազմում են ամբողջ աշխարհում վաճառվող պարենային կալորիաների գրեթե կեսը, և դրանց արտադրությունը կենտրոնացած է այսպես կոչված հացի զամբյուղի մի քանի շրջաններում(o-called breadbasket regions), որոնցից մեկը ներառում է Ուկրաինան և Ռուսաստանը: 2021 թվականին այս երկու երկրներին բաժին է ընկել միջազգայնորեն վաճառվող պարենային կալորիաների մոտ 12%-ը և դասվել են ցորենի և եգիպտացորենի արտահանողների եռյակում: Մինչև 2022 թվականը Ռուսաստանը նաև գյուղատնտեսական պարարտանյութերի առաջատար արտահանողն էր։

Սկսած ներխուժումից՝ սննդամթերքի, անասնակերի և պարարտանյութերի արտահանումը երկու երկրներից կտրուկ անկում է ապրել՝ առաջացնելով կտրուկ գնաճ համաշխարհային շուկաներում: 2021 թվականի դրությամբ մոտ 33 երկիր, որոնցից շատերը ցածր կամ միջինից ցածր եկամուտներ ունեն( low- or lower-middle-income), կախված էին Ռուսաստանից և Ուկրաինայից իրենց ցորենի ներմուծման առնվազն 30%-ի համար։

Մենք դեռ պետք է տեսնենք այս արտանետման հետևանքների սոցիալական և քաղաքական ողջ հետևանքները, բայց որոշ դեպքերում, մենք կարող ենք ակնկալել, որ դրանք խորը կլինեն:

Սրանցից ոչ մեկը չի լինում վակուումում: Սննդի համակարգերը, պարենային անապահովությունը և կոնֆլիկտների դինամիկան զգայուն են բազմաթիվ արտաքին գործոնների նկատմամբ: Օրինակ, COVID-19 համաճարակը, հավանաբար, ավելի քան 100 միլիոն մարդու մղեց ծայրահեղ աղքատության, ինչը անխուսափելիորեն կազդի նրանց կարողության վրա՝ ապահովելու անվտանգ, բավարար և սննդարար սնունդ:

Ավելին, կլիմայի փոփոխությունը և այլ աճող բնապահպանական ճգնաժամերը վառելիք են լցնում կրակի վրա՝ խաթարելով և՛ պարենային անվտանգությունը, և՛ խաղաղությունը: Մինչ Ռուսաստանի ներխուժումը ռելսերից դուրս էր բերում ուկրաինական գյուղատնտեսությունը 2022 թվականին, ջրհեղեղները, երաշտները և եղանակային այլ ծայրահեղ իրադարձությունները խաթարում էին արտադրությունը աշխարհի շատ այլ մասերում՝ ուժեղացնելով շոկը պարենի համաշխարհային շուկաներում:

Բացի եղանակային էքստրեմալ իրադարձությունների հաճախականության և ինտենսիվության ավելացումից, կլիմայի փոփոխությունը փոխվում է նաև այն վայրերում, որտեղ կարելի է աճեցնել որոշակի մշակաբույսեր:

Այս փոխկապակցված ճգնաժամերի պատճառով աշխարհի բնակչության ավելի քան 1%-ն այժմ բռնի տեղահանվել է, որոնց մեծ մասը մնացել է ժամանակավոր ճամբարներում կամ տարածվել է ցածր և միջին եկամուտ ունեցող երկրների նոր համայնքներում: Ներքին տեղահանվածների մոտ 82%-ը և փախստականների 67%-ը ծագել են այն երկրներում, որոնք 2021 թվականին տուժել են պարենային ճգնաժամից, իսկ փախստականների մոտ 40%-ը հյուրընկալվել է այն երկրներ, որոնք իրենք էլ հայտնվել են պարենային ճգնաժամի մեջ այդ տարվա վերջին։

Պարենային անապահովության, հակամարտությունների և կլիմայի փոփոխության աճը միայն կավելացնեն այս թվերը: 2022 թվականին ամբողջ աշխարհում բողոքի ցույցերի և անկարգությունների աննախադեպ ալիքը չպետք է զարմաղցնի։ Այն երկրները, որոնք մեծապես կախված են սննդամթերքի ներմուծումից Ռուսաստանից և Ուկրաինայից, այդ թվում՝ Եգիպտոսը, Լիբանանը և Թունիսը — բոլորն էլ համարվում են քաղաքացիական անկարգությունների ավելի մեծ վտանգի տակ ներխուժման հետևանքով:

Բարեբախտաբար, այս բոլոր ապոկալիպտիկ հնչեղության միտումները շրջելի են: Մենք կարող ենք ավելի արդյունավետ և արդարացի կիսել սնունդը: Բռնի հակամարտությունն անխուսափելի չէ. այն ընտրություն է՝ փոխզիջումների, դիվանագիտության և այն նորմերի նկատմամբ հարգանքի ձախողում, որոնք մեզ բոլորիս ապահով են պահում: Նմանապես, մեր իրավասության մեջ է նվազեցնել ճնշումը, որը մենք գործադրում ենք բնական աշխարհի վրա և օգնել խոցելի հասարակություններին՝ հաղթահարելու շրջակա միջավայրի փոլուզման հետևանքները:

Քանի որ գլոբալ բնակչությունն աճում է, ճկունության ձևավորումը էական կլինի՝ հաղթելու սովի դեմ պայքարում: Սակայն, գնալով ավելի փոխկապակցված և անհանգիստ աշխարհում, հաջորդ ճգնաժամի կանխատեսումը ավելի դժվար կդառնա: Որքան ավելի շատ կարողանանք անել այսօրվա հակամարտությունները դադարեցնելու և ապագա հակամարտությունները կանխելու համար, այնքան ավելի լավ կլինենք պարենային անապահովության դեմ պայքարում: