ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերություններն այլևս ազատ անկման մեջ չեն, բայց առջևում դժվար ճանապարհ է
Պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի երկօրյա այցը Չինաստան, հավանաբար, անցավ այնքան լավ, որքան կարող էր: Միացյալ Նահանգների բարձրաստիճան դիվանագետն ասել է, որ ինքը «կառուցողական» և «բովանդակալից» զրույցներ է ունեցել Չինաստանի նախագահ Սի Ցզինպինի և Պեկինում նրա մյուս զրուցակիցների հետ, որոնց թվում են եղել արտաքին քաղաքականության բարձրաստիճան պաշտոնյաներ Վան Յին և արտգործնախարար Ցին Գանգը: Երկու կողմերն էլ մատնանշեցին իրենց ցանկությունը՝ կայունացնել հարաբերությունները: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Իշաան Թարուրը(Ishaan Tharoor) THE WASHINGTON POST-ում:
Հաշվի առնելով ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերությունների վատթարացումը վերջին ամիսներին, այն փաստը, որ Սին հանդիպել է Բլինկենի հետ, պետք է դրական արդյունք համարել։ Չինաստանի նախագահը սովորաբար հանդիպում է այցելող ԱՄՆ պետքարտուղարի հետ, ինչպես դա եղավ 2018 թվականին, երբ վերջին անգամ նման բարձրաստիճան առաքելություն տեղի ունեցավ: Բայց երկուշաբթի Բլինքենի և Սիի հանդիպման մասին հայտարարվել է սկսվելուց ընդամենը 45 րոպե առաջ: Իմ գործընկերները նշել են, որ սա վկայում է այն լարվածության մասին, որը շրջապատում է այս այցը։
Բլինկենը չեղարկել է ծրագրված ուղևորությունը Պեկին փետրվարին այն իրադարձությունից հետո, երբ չինական հսկողության օդապարիկը լողում էր մայրցամաքային Միացյալ Նահանգների վրայով, ինչը մեծ աղմուկ բարձրացրեց Վաշինգտոնում: Չինացի պաշտոնյաները դժգոհ էին որոշումից և ամերիկյան ավելի լայն արձագանքից օդապարիկի միջադեպին՝ հաշվի առնելով ռազմական և հսկողության միջոցների հսկայական տարածքը, որը Միացյալ Նահանգները տեղակայում է ամբողջ աշխարհում: Հաջորդող ամիսներին Պեկինի արտաքին գործերի նախարարությունը հրապարակեց մի տրակտատ՝ ԱՄՆ-ի «հեգեմոնիայի» պատճառած գլոբալ վնասների մասին, և չինացի պաշտոնյաները խստացրեցին իրենց հռետորաբանությունը Վաշինգտոնի «սառը պատերազմի» մտածելակերպի մասին:
Երկուշաբթի Սին որոշ չափով լավատես էր թվում՝ երկու կողմին առաջարկելով «առաջընթաց գրանցել և համաձայնության գալ որոշ կոնկրետ հարցերի շուրջ»:
Չինաստանի մայրաքաղաքից հեռանալուց առաջ Բլինքենը հարցազրույցում ասել է, որ ԱՄՆ-Չինաստան հարաբերությունների անկումը «մեկ այցի արդյունք չէր, նույնիսկ այնքան ինտենսիվ և ինչ-որ առումով արդյունավետ, որքան սա էր»: Նա հավելեց, որ անցած երկու օրերը «լավ» էին և «կարևոր սկիզբ»։
Այնուամենայնիվ, նրանց համար, ովքեր ավելի երջանիկ հարաբերությունների հույս ունեն, առջևում երկար, ոլորապտույտ ճանապարհ կա՝ լի խոչընդոտներով: Անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ հռետորաբանություն է եղել Բլինքենի օրոք Պեկինում, և՛ Միացյալ Նահանգների, և՛ Չինաստանի ստրատեգները և քաղաքականություն մշակողները մյուսին տեսնում են որպես մրցակից ուժ և որոշակի բովանդակային ձևի մրցակցությունը անխուսափելի են համարում: Լարվածությունը երկարաժամկետ հարցերի շուրջ, ինչպիսիք են ինքնակառավարվող Թայվանի կարգավիճակը կամ Չինաստանի գործունեությունը Հարավչինական ծովում, ավելի են սրվել, մինչդեռ հաղորդակցության կարևոր ուղիները լռել են: Բլինքենը չկարողացավ ստիպել Չինաստանին համաձայնել ռազմական կապուղիների վերաբացմանը, ինչն ԱՄՆ պաշտոնյաները կոչ էին անում վերջին ամիսներին, քանի որ մեծանում են պատահական ռազմական բախման և էսկալացիայի հնարավորության մտավախությունները:
Վաշինգտոնում Կոնգրեսի առաջատար հանրապետականները հարձակվել են Բլինքենի վրա՝ նույնիսկ ուղևորություն կատարելու համար: Օրենսդիրների շրջանում Չինաստանի նկատմամբ երկկուսակցական կատաղության աճը Բայդենի վարչակազմին քիչ տեղ է տվել նավարկելու համար ընթացիք շրջանում, հատկապես, երբ 2024 թվականի ընտրությունների ցիկլը սկսում է շարժվել: Միևնույն ժամանակ, Չինաստանի ավտոկրատ կառավարությունը նաև որոշակի չափով զգայուն է ներքին ազգայնական տրամադրությունների նկատմամբ, քանի որ այն հաղթահարում է նկատվող տնտեսական աճը:
«Սիմպտոմատիկ է, թե որքան են վատացել հարաբերությունները, որ խոսելը ձեռքբերում է», — Financial Times-ին ասել է Սեուլի Յոնսեի համալսարանի Չինաստանի հարցերով փորձագետ Ջոն Դելուրին: «Որ դա գրեթե քաղաքական խիզախության նշան է ձեր գործընկերների հետ հանդիպելը»:
Լռելյայն համաձայնության կամ փոխըմբռնման որոշ փոքր նշաններ կային: «Ուկրաինայի վերաբերյալ Բլինքենն ասել է, որ ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի առաջնորդները «գնահատում են» Չինաստանի հավաստիացումները, որ այն մահաբեր օգնություն չի ցուցաբերում Ռուսաստանին»,- հայտնել են իմ գործընկերները: «Նա ողջունեց Սիի մասնակցությունը «արդար» և «դիմացկուն» ավարտին հասցնելու գործում պատերազմին Ուկրաինայում։ Հուսադրող տոնը հակադրվում էր ԱՄՆ պաշտոնյաների երկարատև հոռետեսությանը, որ Չինաստանը աջակցող դեր կխաղա Ռուսաստանի հարցում»(China will play a supportive role with regards to Russia”):
Բլինքենը նաև ընդգծել է, որ Միացյալ Նահանգները չի ցանկանում վտանգել հսկայական երկկողմ առևտրային հարաբերությունները երկրների միջև։
Սին, իր հերթին, պնդել է, որ Չինաստանը մտադիր չէ «մարտահրավեր նետել» կամ «փոխարինել» Միացյալ Նահանգներին։
Երկու երկրների միջև բարձր մակարդակի դիվանագիտության հաջորդ փուլը կարող է ներառել ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Ջանեթ Ելենի, առևտրի նախարար Ջինա Ռայմոնդոյի և կլիմայի հարցերով բանագնաց Ջոն Ֆ. Քերիի այցելությունները: Հնարավորություն կա, որ նախագահ Բայդենը և Սին կարող են հանդիպել նոյեմբերին Սան Ֆրանցիսկոյում կայանալիք APEC գագաթնաժողովի շրջանակում, մոտավորապես մեկ տարի անց այն իրադարձությունից հետո, երբ երկուսը վերջին անգամ հանդիպեցին Բալիում G20-ի գագաթնաժողովում:
Վաշինգտոնում որոշ վերլուծաբաններ ենթադրում են, որ վստահության ամրապնդման խելամիտ միջոց կարող է լինել Թրամփի ժամանակաշրջանի որոշ մաքսատուրքերի իջեցումը չինական ապրանքների վրա, որոնք վնասել են ամերիկացի սպառողներին:
Չինացի պաշտոնյաներն ունեն իրենց կարմիր գծերը: Նրանք Բլինքենին կրկնեցին, որ Թայվանի հարցում փոխզիջման «տեղ չկա» և մեղադրեցին Միացյալ Նահանգներին կղզու շուրջ նուրբ հավասարումը փոխելու ձգտման մեջ: Տարածաշրջանում ավելի լայն աշխարհաքաղաքական դիմակայությունը, ըստ երևույթին, միայն ավելի է արմատավորվում, քանի որ Ասիայում ԱՄՆ-ի ավանդական դաշնակիցները ամրապնդում են իրենց համագործակցությունը Վաշինգտոնի հետ անվտանգության ոլորտում:
Նանջինգի համալսարանի Միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի դեկան Չժու Ֆենը(Zhu Feng) իմ գործընկերներին ասաց, որ Բայդենի վարչակազմը քիչ հետաքրքրություն է ցուցաբերում Չինաստանի հետ իր առճակատման ընթացքը փոխելու հարցում, մի դիրքորոշում, որն էլ ավելի է բորբոքում լարված դինամիկան: «Չինաստանը դեռ կարող է օգտագործել այս հնարավորությունը՝ արտահայտելու, որ եթե ԱՄՆ-ն չի կարող արդյունավետորեն արձագանքել իր մտահոգություններին, ապա, իհարկե, Չինաստանը չի կարող արդյունավետորեն արձագանքել [Միացյալ Նահանգներին]»,- ասել է նա։
Ամերիկացի նախկին դիվանագետ Աարոն Դեյվիդ Միլլերը(Aaron David Miller) մտածում էր, որ Բլինկենի Չինաստան կատարած այցից հետո մեծ հարցն այն է, թե «արդյո՞ք մենք իսկապես չենք հասկանում միմյանց, թե՞ մենք չափազանց լավ ենք հասկանում միմյանց»:
