Մի խոստացեք Ուկրաինային անհապաղ անդամակցություն ՆԱՏՕ-ին
Մոտ ապագայում Ուկրաինային Հյուսիսատլանտյան դաշինք ընդունելը կուժեղացնի Ռուսաստանի վճռականությունը, կխափանի խաղաղ կարգավորման փորձերը և կլինի Կլրեմի օգտին: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Ջոն Ռ․ Դենին Foreign Policy-ում։
Երկու ամսից ՆԱՏՕ-ի ղեկավարները կհավաքվեն Վիլնյուսում՝ իրենց տարեկան գագաթնաժողովին: Հանդիպման օրակարգի գլխավոր հարցը կլինի Արևմուտքի աջակցությունն Ուկրաինային այժմ եւ առաջիկա տարիներին։ Հայտնի փորձագետները կոչ են անում Միացյալ Նահանգներին և նրա անդրատլանտյան դաշնակիցներին պաշտոնապես ձևավորել Ուկրաինայի միանալու ուղին ՆԱՏՕ-ին, որն ավելի հստակ և կոնկրետ կլինի, քան ժամանակի ընթացքում որպես ակումբի անդամ ընդունելու խոստումը: Կամ գոնե Կիևին տրամադրել անվտանգության որոշ այլ երաշխիքներ՝ առանց դաշինքին անդամակցելու։
Փորձագետներն իրենց առաջարկները բարձրաձայնում են լավագույն մտադրություններով։ Բայց այն ամենը, ինչ նրանք առաջարկում են, անարդյունավետ է և կարող է նույնիսկ թուլացնել Ուկրաինայի անվտանգությունը կարճաժամկետ հեռանկարում: Փոխարենը, ավելի զգուշավոր և խելամիտ մոտեցում է անհրաժեշտ՝ շարունակելու օգնել Կիևին հաղթել մարտի դաշտում՝ մեծացնելով Արևմտյան ռազմական աջակցությունը:
2008 թվականին Բուխարեստում կայացած ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովում (դաշինքի 74-ամյա պատմության մեջ) Ուկրաինան և Վրաստանը միակ երկրներն էին, որոնց խոստացել էին ապագա անդամակցություն առանց որևէ պայմանի: Կրեմլը պատասխանել է՝ մտահոգություն հայտնելով ՆԱՏՕ-ի կողմից բխող սպառնալիքների վերաբերյալ, թեև դաշինքը տարիներ շարունակ կրճատում է ռազմական ծախսերը և թուլացնում իր մարտական հզորությունը։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Մոսկվան հանգիստ արձագանքեց ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման մի քանի փուլերին, այդ թվում՝ Ֆինլանդիայի բլոկ մտնելուն, որի հետ նա ունի 1300 կիլոմետր ընդհանուր սահման, նրան, ամենայն հավանականությամբ, ոչ թե անհանգստացնում է դաշինքի ընդլայնումը, այլ հետխորհրդային տարածքում ազդեցություն կորցնելու հեռանկարը։ Ինչ էլ որ լինի, ոչ մի երկիր, որը միացել է այս կազմակերպությանը, որն ի սկզբանե ուներ 12 անդամ, նման անվերապահ խոստումներ չի ստացել ՆԱՏՕ-ից։
Բուխարեստի գագաթնաժողովի հռչակագիրը էապես կարճեցրեց անդամակցության գործընթացը։ ՆԱՏՕ-ի անդամակցության սայլը դրվել է ռազմաքաղաքական բարեփոխումների ձիուc առաջ։ Այդ խոստումը Վրաստանին և Ուկրաինային շատ հեշտությամբ ազատեց որևէ պատասխանատվությունից և Կրեմլին ուժեղ խթաններ տվեց երկու երկրներում էլ սառեցված հակամարտություններ ստեղծելու նախքան դաշինքին միանալը: 2008 թվականին Ռուսաստանը մտավ Վրաստանի տարածք՝ գրավելով Հարավային Օսիան և Աբխազիան։ Իսկ 2014 թվականին նա իր զորքերը ուղարկեց Ուկրաինա։
ՆԱՏՕ-ն անդամակցության թեկնածուներից պահանջ ունի. նրանք չլուծված սահմանային վեճեր չունենան հարևան երկրների հետ: Այսպիսով, սառեցված հակամարտությունները Վրաստանին և Ուկրաինային էապես զրկեցին դաշինքի անդամ դառնալու հնարավորությունից։ Իհարկե, Ուկրաինայում սառեցված հակամարտությունը իր տեղը զիջեց դաժան և կործանարար մարտերին, թեև ՆԱՏՕ-ն պարբերաբար կրկնում է Բուխարեստի անդամակցության մանտրան:
Բուխարեստի հռչակագիրը հեռու էր առաջին դեպքից, երբ հռետորաբանությունը բավարար չէր Ուկրաինայի համար: Մի քանի տարի առաջ՝ 1994 թվականին, Բուդապեշտի հուշագրով Ռուսաստանը խոստացավ ուժ չկիրառել Ուկրաինայի դեմ, իսկ Կիևը դրա դիմաց հրաժարվեց միջուկային զենքից և դրանց մատակարարման համակարգերից, որոնք մնացել էին իր տարածքում Խորհրդային Միության փլուզումից հետո: Իհարկե, այս պայմանագիրը անշահավետ էր Ուկրաինայի համար։ Բանն այն է, որ հռետորաբանությունն ու քաղաքական պայմանավորվածությունները բավարար չեն։
Ուրեմն ինչու՞ հենց հիմա չառաջարկել ՆԱՏՕ-ին միանալու ավելի կոնկրետ ճանապարհ: Մերժման մի քանի պատճառ կա. Առաջին հեթրին, եթե դա իրականացվի, ապա կխաթարվի Ուկրաինային ձեռնտու քաղաքական կարգավորման և ռազմական գործողությունների դադարեցման գործընթացը։ Կիևը ցույց տվեց ուշագրավ կամքի ուժ, և վերջինիս զինված ուժերը դրսևորեցին անսովոր տոկունություն, բայց ուկրաինական ուժերը դժվար թե կարողանան հաղթել ռուսական բանակին և ստիպել Մոսկվային կապիտուլյացիայի ենթարկել: Քաղաքական համաձայնությունը ռազմական գործողություններին վերջ տալու ամենահավանական միջոցն է։ Ուստի, Ուկրաինայի հստակ մերձեցումը ՆԱՏՕ-ի հետ և նրա աստիճանական մուտքը դաշինք կամրապնդի Ռուսաստանի կամքն ու հաստատակամությունը և կհանգեցնի Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր այս ամենաարյունալի հակամարտության երկարացմանը, ինչի արդյունքում կլինեն հազարավոր նոր զոհեր խաղաղ բնակչության շրջանում։
Եվ վերջապես, եթե Ուկրաինային առանց հապաղելու հրավիրեն անդամակցելու ՆԱՏՕ-ին կամ պաշտոնապես ճանաչեն որպես նրա մուտքը որպես անխուսափելի իրողություն, Արևմուտքը անտեսի այն փաստը, որ երկիրը քաղաքականապես պատրաստ չէ անդամակցելուն: Վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում Արևմտյան արժեքները դառնում են ավելի կարևոր և տեղին ՆԱՏՕ-ի համար, նույնիսկ եթե Հունգարիան հետ է մնացել այս առումով: 2019-ին Վլադիմիր Զելենսկու նախագահ ընտրվելուց հետո և մինչև 2022-ին ռուսական ռազմական գործողության սկիզբը, Ուկրաինան, լավագույն դեպքում, մի երկիր էր, որին վատ հաջողվեց ամրապպնդել իր ժողովրդավարական հիմքերը:
Freedom House ոչ կառավարական կազմակերպությունը, որն ուսումնասիրում է կառավարումը, նշում է կառավարության թափանցիկության պակասը, պաշտոնական կոռուպցիան և դատական անկախության բացակայությունը որպես հիմնական պատճառ, թե ինչու Ուկրաինան միայն «մասամբ ազատ» է համարվում: Ներխուժումից և քաղաքացիական ազատությունների դեմ պատերազմական գործողություններից ի վեր, Ուկրաինան, անկասկած, դարձել է ավելի քիչ ազատ: Կարո՞ղ է Կիևը շրջել իրավիճակը: Այո, բայց, հավանաբար, միայն այն բանից հետո, երբ պատերազմը կավարտվի, և այնուհետև պայմանավորված կլինի ուկրաինական հասարակության ավելի լայն կոնսենսուսով:
Այս բոլոր պատճառներով այժմ վաղաժամ է Ուկրաինային ավելի շատ ներքաշել ՆԱՏՕ-ի ուղեծիր: Փոխարենը, և՛ Արևմուտքը, և՛ Կիևը պետք է մնան լազերային կենտրոնացած ամենակարևոր խնդրի վրա. ապահովել, որ Ուկրաինան հետ մղի ռուսական ներխուժումը։ Այսպիսով, այս ամառ Վիլնյուսում ՆԱՏՕ-ի սեղանի շուրջ քննարկումը պետք է կենտրոնանա այն բանի վրա, թե ինչպես դաշնակիցները, հատկապես եվրոպական, մեծացնեն ժամանակակից ռազմական տեխնիկայի արտադրությունը, մատակարարումը և կադրերի պատրաստումը: Սա լավագույն միջոցն է՝ հաղթահարելու Ռուսաստանի թվային գերազանցությունը աշխատուժի և տեխնիկայի առումով։
Խոսակցությունը էժան է, հատկապես այն ծախսերի հետ կապված, որոնք դաշնակիցները կկրեն Կիևին ապահովելու համար այն, ինչ նրան անհրաժեշտ է պատերազմում հաղթելու համար: Սակայն արևմտյան առաջադեմ օգնության և աջակցության կտրուկ ընդլայնումը շատ ավելին կօգնի Ուկրաինային հաղթահարել Ռուսաստանի թվային առավելությունները, քան պատերազմից հետո սպասվող լոկ խոստումները:
