Կարո՞ղ ենք դադարել համեմատել Ռուսաստանի տնտեսությունը Իտալիայի հետ

Արտաքին քաղաքական դիսկուրսի ոլորտում քիչ մեմեր են եղել ավելի տարածված կամ ապակողմնորոշող, քան Ռուսաստանի տնտեսության հաճախ հիշատակվող համեմատությունը Իտալիայի տնտեսության հետ: Այս արտահայտությունը, որն առաջին անգամ հորինել է սենատոր Լինդսի Գրեհեմը 2014 թվականին, որպես կոպիտ գործիք օգտագործվել է Aրևմտյան քաղաքական գործիչների և մեկնաբանների կողմից, ինչը նշանակում է, որ Ռուսաստանի տնտեսությունը թույլ և անհետևանք է, երբ հակադրվում է Արևմուտքի հավաքական հզորությանը: Այս ձայնային խայթոցը ցավալիորեն տեղեկացրեց և ձևավորեց մեր մոտեցումը Ռուսաստանի նկատմամբ, և ժամանակն է, որ մենք հրաժարվենք դրանից: Այս մասին գրում է National Interest-ը:

Որովհետև եթե Ռուսաստանի տնտեսությունը լիներ այնքան փոքր և ոչ տպավորիչ, որքան ցույց է տալիս վիճակագրությունը, ինչպե՞ս կարող էր նա դիմակայել իր նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցներին: Ինչո՞ւ նախագահ Ջո Բայդենի հայտարարությունը, որ «ռուսական տնտեսությունը կիսով չափ կկրճատվի», չիրականացավ: Արդյո՞ք Ֆրանսիայի ֆինանսների նախարար Բրունո Լը Մերը ֆրանսիական ռադիոկայանին չի ասել, որ Արևմուտքի նպատակն է «առաջացնել ռուսական տնտեսության փլուզումը» և ստիպել Մոսկվային ենթարկվել դրան։ Ինչպե՞ս է իբր Իտալիայի չափ ունեցող տնտեսություն ունեցող երկրին հաջողվում նման գլոբալ ազդեցություն գործադրել, այն աստիճան, որ ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Ջանեթ Յելենը վերջերս հայտարարեց, որ արևմտյան պատժամիջոցներն իրենք են վտանգի տակ դնում ԱՄՆ դոլարի հեգեմոնիան:

Թղթի վրա սենատոր Գրեհեմի դիտարկումը ճշգրիտ է թվում. և՛ Ռուսաստանը, և՛ Իտալիան մոտ են միմյանց անվանական համախառն ներքին արդյունքի կամ ՀՆԱ-ի առումով, որը երկրի տնտեսական չափը և հզորությունը չափելու նախընտրելի մեթոդն է` սկսած Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից: Ցուցանիշը ստացվում է՝ որոշելով տվյալ երկրում արտադրված կամ վաճառված բոլոր ապրանքների և ծառայությունների ընդհանուր արժեքը տվյալ ժամանակահատվածում: Համաշխարհային բանկի տվյալների համաձայն՝ 2013 թվականին Ռուսաստանի անվանական ՀՆԱ-ն կազմել է մոտ 2,29 տրիլիոն դոլար, իսկ Իտալիայինը՝ մոտ 2,14 տրիլիոն դոլար։ Դեռևս 2021 թվականին Ռուսաստանի անվանական ՀՆԱ-ն կազմում էր շուրջ 1,78 տրիլիոն դոլար, իսկ Իտալիայինը՝ 2,11 տրիլիոն դոլար:

Այնուամենայնիվ, այս համեմատության սխալը հենց անվանական ՀՆԱ-ի չափման վրա կախվածության մեջ է, քանի որ այն չի հաշվում փոխարժեքը և գնողունակության հավասարությունը (PPP), որը հաշվի է առնում կենսամակարդակը և արտադրողականությունը (և այդտեղից՝ մեկ շնչի հաշվով բարեկեցություն և, որ կարևոր է, ռեսուրսների օգտագործում): Հայտնի ֆրանսիացի տնտեսագետ Ժակ Սապիրը մատնանշել է այս չափման անբավարարությունը՝ պնդելով, որ Ռուսաստանի ՀՆԱ-ն, երբ չափվում է PPP-ով (2013-ին՝ 3,74 տրլն դոլար, 2021-ին՝ 4,81 տրլն դոլար), ավելի մոտ է Գերմանիային (2013-ին՝ 3,63 տրլն դոլար, 2021-ին՝ 4,85 տրլն դոլար), քան Իտալիայինը (2013-ին՝ 2,19 տրլն դոլար, 2021-ին՝ 2,74 տրլն դոլար): Սա կարևոր տարբերակ է, և տարակուսելի և անհանգստացնող է, որ այդքան շատերը շարունակում են կրկնել Ռուսաստան-Իտալիա համեմատությունը:

Բայց նույնիսկ PPP թվերը լիովին չեն արտացոլում Ռուսաստանի տնտեսական հզորության նշանակությունը։ Սապիրը հետագայում ընդլայնեց իր վերլուծությունը American Affairs-ի համար, քաղաքական ամսագրում, և նշեց, որ PPP չափումը «դեռ կարող է չարտացոլել Ռուսաստանի [տնտեսության] իրական կարևորությունը, երբ ռազմավարական, աշխարհաքաղաքական խնդիրները վտանգի տակ են»:

Սապիրը նշում է, որ վերջին հիսուն տարիների ընթացքում արևմտյան տնտեսություններում ավելի ու ավելի են գերիշխում ծառայությունների ոլորտները, որոնք, միաժամանակ նպաստելով ՀՆԱ-ի հաշվարկներին, կորցնում են իրենց նշանակությունը հակամարտությունների ժամանակ: Նման իրավիճակներում կարևոր է ֆիզիկական ապրանքների արտադրությունը, և այս չափով Ռուսաստանի տնտեսությունը ոչ միայն ավելի ուժեղ է, քան Գերմանիայինը, այլև ավելի քան երկու անգամ ավելի ուժեղ, քան Ֆրանսիայի տնտեսությունը: Ավելին, Ռուսաստանի գերիշխող դիրքն էներգակիրների և ապրանքների համաշխարհային առևտրում, քանի որ այն նավթի, գազի, պլատինի, կոբալտի, ոսկու, նիկելի, ֆոսֆատների, երկաթի, ցորենի, գարու, հնդկաձավարի, վարսակի և այլնի հիմնական արտադրողն է ապահովում է նրան շուկաների և տնտեսությունների վրա զգալի լծակներ՝ դարձնելով այն ավելի քիչ ենթակա պատժամիջոցների և ավելի քիչ հեշտությամբ ենթարկվում Արևմուտքի ճնշմանը: Այս իրողությունը չի կորել շատ ազգերի համար Գլոբալ հարավի, որոնք զուսպ են աջակցել Ուկրաինային ռուսական ագրեսիայի դեմ պայքարում:

Թեև սենատոր Գրեհեմը զգալի սխալ թույլ տվեց՝ կիրառելով Ռուսաստան/Իտալիա տնտեսական համեմատությունը, նրան, հնարավոր է, կարելի է ներել այն հիմնավորմամբ, որ նա քաղաքական գործիչ է: Նույնը, սակայն, չի կարելի ասել մի շարք տնտեսագետների և արտաքին քաղաքականության փորձագետների համար, ովքեր այս գիծը կրկնել են տարիների ընթացքում՝ ընդհուպ մինչև այժմ:

Այնուամենայնիվ, Ռուսաստան-Իտալիա առասպելի պահպանումն այս մասնագետների շրջանում, թերևս, զարմանալի չէ՝ հաշվի առնելով Արևմուտքում սպասարկման ոլորտների գրավչությունը: Կապիտալ-ինտենսիվ այս հատվածների տպավորիչ աճը, նրանց անվանական հարստության և արտադրողականության հետ մեկտեղ, Վաշինգտոնում և Արևմտյան տարբեր մայրաքաղաքներում շատերին ստիպել են ոչ միայն ընդունել դրանք, այլև քաղաքական, մշակութային և գաղափարապես գերադասել դրանք: Մենք՝ ամերիկացիներս, հատկապես հպարտ ենք, օրինակ, մեր տեխնոլոգիական հսկաների հաջողություններով՝ որպես նորարարության, աճի և ազգային հեղինակության շարժիչ ուժ: Ինտերնետը և սմարթֆոնների վրա զարգացած տարբեր հավելվածները շատերի կողմից համարվում են ի սկզբանե ժողովրդավարացնող, որոնք արդյունավետորեն ծառայում են որպես ամերիկյան արժեքների խողովակ և ԱՄՆ ազգային շահերի աջակցող:

Ծառայությունների ոլորտների հանդեպ այս սերը հանգեցնում է անցյալի աշխատատար արդյունաբերությունները ( էներգետիկա, գյուղատնտեսություն, ռեսուրսների արդյունահանում,  մշակող արտադրություն ) դիտարկելու միտումին որպես որպես հնացած մասունքներ: Բայց այս շեղ հեռանկարը մեզ անպատրաստ է թողել մի աշխարհի համար, որտեղ նյութական ապրանքները ևս մեկ անգամ կենսական նշանակություն ունեն, ինչի մասին վկայում է մեր պայքարը ուկրաինական պատերազմի դեմ: Հակամարտությունը «բացահայտեց արտադրական կարողությունների անհանգստացնող պակասը Միացյալ Նահանգներում»: Եվրոպայում Միացյալ Թագավորությունը նշել է, որ «10 տարի կպահանջվի Ուկրաինային նվիրաբերված զենքի քանակները փոխարինելու և բրիտանական զենքի համարները ընդունելի մակարդակով վերակառուցելու համար»։ ԵՄ-ն, իր հերթին, այժմ կտրված է ռուսական էժան էներգիայից, կանգնած է արագ ապաարդյունաբերականացման սարսափելի հնարավոր հեռանկարի առաջ:

Ժամանակն է, որ մենք խոստովանենք, թե որքանով ենք թերագնահատում մրցակից տնտեսությունների, այդ թվում և հատկապես Ռուսաստանի հարաբերական չափերն ու հզորությունը։ Քաղաքականություն մշակողներին կպահանջվի նաև վերագնահատել իրենց ներկայիս քաղաքական մոտեցումը տնտեսական պետականության նկատմամբ. պատժամիջոցները բոլորի համար միակողմանի լուծում չեն, հատկապես, երբ գործ ունենք զգալի տնտեսական հզորություն ունեցող ազգի հետ:

Բայց ամենից առաջ, եկեք որոշենք այլևս երբեք չարտաբերել «Ռուսաստանն ունի Իտալիայի չափ տնտեսություն» բառերը։