ԱՄՀ-ի կանխատեսումը Հայաստանի վերաբերյալ 2023 թվականի համար
2023 թվականի մարտի 9-21-ը Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) թիմը՝ Իվա Պետրովայի գլխավորությամբ, քննարկումներ է անցկացրել Արժույթի միջազգային հիմնադրամի աջակցությամբ Հայաստանի տնտեսական բարեփոխումների ծրագրի առաջին վերանայման համար։ Stand-by Arrangement (SBA) հաստատվել է ԱՄՀ-ի գործադիր խորհրդի կողմից 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ին: Քննարկումների ավարտին տիկին Պետրովան հանդես է եկել հետևյալ հայտարարությամբ.
«ԱՄՀ-ի թիմը Հայաստանի իշխանությունների հետ անձնակազմի մակարդակով պայմանավորվածություն է ձեռք բերել տնտեսական բարեփոխումների ծրագրի առաջին վերանայման ավարտի համար, որն աջակցվում է եռամյա Stand-by Arrangement-ով: Համաձայնագիրը ենթակա է հաստատման Արժույթի միջազգային հիմնադրամի գործադիր խորհրդի կողմից, որը պետք է քննարկի այս վերանայումը հունիսի կեսերին և Հայաստանի ազգային շահերի հիմնադրամի մանդատի, թափանցիկության, հաշվետվության և կենսունակության պահանջները հստակեցնելու վերաբերյալ նախնական գործողությունների իրականացումից հետո: Մինչդեռ մոտ 24,8 միլիոն դոլար (18,4 միլիոն SDR) հասանելի կդառնա Խորհրդի նիստից հետո, իշխանությունները նախատեսում են շարունակել ԱՄՀ-ի կողմից աջակցվող ծրագիրը դիտարկել որպես նախազգուշական միջոց:
«Հայաստանի տնտեսությունը 2022 թվականին գրանցել է ՀՆԱ-ի 12,6 տոկոս աճ, իսկ 2023 թվականի սկզբին տնտեսական ակտիվությունը պահպանել է ուժեղ թափը: 2022 թվականի մարտից ի վեր շուրջ 2600 ընկերությունների, 6000 անհատ ձեռնարկատերերի և 113 հազար ոչ ռեզիդենտների տեղափոխումը Հայաստան էապես նպաստել են ՀՆԱ-ի այս ուշագրավ աճին: ՍԳԻ-ի տարեկան գնաճը 2023 թվականի մարտին իջել է մինչև 5,4 տոկոս, 2022 թվականի հունիսի 10,3 տոկոսի գագաթնակետից: Ընդհանուր հարկաբյուջետային պակասորդը կրճատվել է մինչև ՀՆԱ-ի 2,1 տոկոս, իսկ կենտրոնական կառավարության պարտքը նվազել է մինչև ՀՆԱ-ի 46,7 տոկոս 2022 թվականին: ԿԲ միջազգային պահուստները 2022 թվականին աճել են 870 մլն դոլարով, իսկ ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ դրամն արժևորվել է մոտ 25 տոկոսով։ Բանկային համակարգը մնացել է լավ կապիտալացված և բարձր իրացվելիության և ապահովել է զգալի շահույթ:
«Աճը ակնկալվում է լինի չափավոր, բայց կայուն կմնա մոտ 5,5 տոկոս 2023 թվականին՝ պայմանավորված սպառմամբ և ներդրումներով: Կանխատեսվում է, որ մինչև 2023 թվականի վերջ գնաճը կթուլանա՝ կապված դրամավարկային քաղաքականության խստացման և դրամի արժևորման հետաձգված հետևանքների, ինչպես նաև ներմուծվող սննդամթերքի և էներգիայի գների նվազման հետ: Այնուամենայնիվ, դժվարին արտաքին միջավայրի պայմաններում հեռանկարային ռիսկերը մնում են բացառիկ բարձր: Համաշխարհային տնտեսության հնարավոր դանդաղումը, ֆինանսական պայմանների խստացումը, առևտրի և կապիտալի ներհոսքի նվազումը կարող են ազդել աճի վրա: Մյուս կողմից, կապիտալի և միգրանտների շարունակական ներհոսքը կարող է բարձր պահել պահանջարկը և գնաճային ճնշումը: Կառավարության 2021-26 թվականների բարեփոխումների հավակնոտ օրակարգի հաստատուն իրականացումը կարող է հանգեցնել ավելի ուժեղ միջնաժամկետ աճի։
«Հաշվի առնելով խիստ անորոշ հեռանկարը և գերտաքացման ռիսկերը՝ 2023 թվականի բյուջեի կատարողականը և 2024 թվականի բյուջեի ծրագրերը պետք է խուսափեն պահանջարկի ավելորդ ճնշումներ ստեղծելուց։ 2024-2026 թվականների միջնաժամկետ ծախսերի շրջանակը պետք է հավասարակշռություն հաստատի մակրոֆիսկալ կայունության պահպանման և Հայաստանի զարգացմանն աջակցելու միջև։ 2021-26 թվականների կառավարության ծրագրում նախատեսված ավելի բարձր ծախսերը, ինչպիսիք են առողջապահությունը, աշխատավարձերը, կրթությունը, սոցիալական պաշտպանությունը և ենթակառուցվածքները, պահանջում են զգույշ առաջնահերթություն:
Պետական ծախսերի արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված ջանքերը, պետական ֆինանսների կառավարումը բարելավելը, ներառյալ հարկաբյուջետային ռիսկերի կայուն կառավարման, թափանցիկության և կառավարման միջոցով, և պետական բարձրորակ ներդրումների ողջունելի են: Անարդյունավետ հարկային ծախսերի վերացումը և եկամուտների վարչարարության ուժեղացումը կարևոր նշանակություն կունենան՝ ստեղծելու անհրաժեշտ հարկաբյուջետային տարածք առաջնահերթ ծախսերի համար:
«Վճռական և ակտիվ դրամավարկային քաղաքականության իրականացումը հաջողությամբ զսպել է գնաճային ճնշումները, և քաղաքականության հետագա փոփոխությունները պետք է կախված լինեն գնաճի էվոլյուցիայի և գնաճային սպասումներից: Կապիտալի շուկայի զարգացմանը նպաստելու, ֆինանսական ներգրավվածությունը խորացնելու, իրացվելիության կառավարումը բարելավելու և ԿԲ-ի հաղորդակցման ռազմավարության բարելավմանն ուղղված ջանքերն ավելի կուժեղացնեն դրամավարկային քաղաքականության արդյունավետությունը: Աշխատակազմը ողջունում է ԿԲ-ի շարունակական հանձնառությունը պահպանելու առողջ պահուստային բուֆերները և փոխարժեքի ճկունությունը, որն օգնել է Հայաստանի տնտեսությանը կլանել շարունակվող արտաքին ցնցումները։
«Աշխատակազմը ողջունում է Հայաստանի Կենտրոնական բանկի ծրագրերը՝ ուժեղացնելու ռիսկերի վրա հիմնված վերահսկողությունը, մշակել միջազգային չափանիշներին համապատասխան բանկերի կարգավորման շրջանակ և խրախուսել բանկերին բարելավել իրենց ռիսկերի կառավարման գործընթացները։ Ֆինանսական հատվածի բացահայտումների շարունակական մոնիտորինգը և մակրոպրուդենցիալ գործիքների ուժեղացումը կօգնի զսպել բնակարանների գների արագ աճի և հիփոթեքային վարկավորման հետ կապված ռիսկերը: Հիփոթեքային տոկոսագումարային վարկի օգտագործման և առատաձեռնության սահմանափակումը մեծապես կնպաստի բնակարանային շուկայի ռիսկերի հետագա մեղմացմանը:
«Կառավարության կառուցվածքային բարեփոխումների օրակարգը պատշաճ կերպով կենտրոնանում է ներառական աճի խթանման վրա, այդ թվում՝ բիզնես միջավայրի բարելավման, արտադրողականության բարձրացման, գործազրկության և աղքատության նվազեցման և կլիմայի փոփոխության հետ կապված ռիսկերի լուծման միջոցով:
Այս նպատակներին հասնելը պահանջում է ավելի ամուր առևտրային կապերի զարգացում, կապի ապահովման համար ենթակառուցվածքների կառուցում. տրանսպորտի, հողի և ջրի կառավարման բարելավում և կանաչ էներգիայի արտադրության խրախուսում. ֆինանսական ծառայությունների հասանելիության և աշխատուժի մասնակցության խթանում. ավարտին հասցնել կառավարման բարեփոխումները և նվազեցնել ոչ ֆորմալությունը: Թվայնացման առաջխաղացումը պետք է առաջնորդի պետական կառավարման բարեփոխումները և բարելավի հանրային ծառայությունների որակն ու մատուցումը:
«ԱՄՀ թիմը շնորհակալություն է հայտնում Հայաստանի իշխանություններին, մասնավոր հատվածին և զարգացման գործընկերներին արդյունավետ քննարկումների և համագործակցության համար»։
